نسخه اسد برای اعراب سرگردان میان شرق و غرب

به گزارش اکو ایران، بشار اسد بعد از گذشت بیش از یک دهه جمعه‌ای که گذشت در اتحادیه عرب نخستین سخنرانی اش را ایراد کرد و خطاب به برادران عرب خود گفت که نظم جدید نیاز به بازتعریف امور بین‌الملل بدون مداخله غرب دارد.

نسخه اسد برای اعراب بعد از خروج از انزوا

رئیس‌جمهوری سوریه که بعد از دوازده سال انزوا بار دیگر میان همسایگانش پذیرفته شده بود بر لزوم تغییر سیاست خارجی تأکید کرد. او گفت امروز فرصتی برای تغییر نظم جهانی در اختیار داریم؛ نظمی که به دلیل هژمونی غرب؛ هژمونی که عاری از اصول و اخلاق است، چندقطبی شده است. حالا نوبت ما است تا با توقف مداخله غرب با به‌حداقل‌رساندن آن روابط خود را بازتعریف کنیم. به نوشته خبرگزاری سی‌ان‌ان تأکید اسد بر ساختار چندقطبی و تغییر نظم جهانی میان بازیگرانی چون عربستان (کشوری که میزبانی اجلاس را عهده‌دار بود) و امارات مطرح شد؛ دو بازیگری که روابط بین‌المللی خود را به‌گونه‌ای بازتعریف کردند که مطابق با خواسته‌های سنتی‌شان نیست.

بی‌دلیل نبود که دبیر کل اتحادیه عرب در سخنرانی افتاحیه اش تاکید کرد که کشورهای عرب چاره ای جز همکاری با یکدیگر در یک قاب در برابر فشار اعمال شده از جانب جهان چند قطبی ندارند. عربستان و امارات در خطم مقدم بازسازی سوریه قرار دارند بالاخص در شرایطی که این کشور هدف تحریم‌های ایالات متحده آمریکا است. این دو کشور همچنین روابط خود را با ایران احیا کرده و همزمان به روسیه و چین نزدیک‌تر شده اند.

اعراب سرگردان میان بلوک شرق و غرب

جاشوا لندیس، کارشناس مسائل سوریه و مدیر مرکز خاورمیانه در این باره به خبرگزاری سی‌ان‌ان گفت، این واقعیت که روابط حاکم بر جهان عرب در حال عادی‌شدن است، نشانه خوبی برای بشار اسد است چرا که رئیس‌جمهوری سوریه علیرغم مخالفت‌های واشنگتن به برادران عرب خود پیوسته، به باور این کارشناس، سوریه بیش از هر زمان دیگر بر جهان عرب تکیه دارد و می‌خواهد این گروه از بازیگران به خواسته‌های آمریکا و اروپا پشت کنند. از همین رو می‌توان گفت که احیای روابط کشورهای عربی با سوریه آن هم در میانه مخالفت خوانی‌های غرب برای دمشق باارزش بود.

کشورهای عرب با اشاره به جنگ اوکراین که به باورشان زمینه ساز دو قطبی شدن جهان شده،تاکید دارند که درگیر رقابت‌های شرق و غرب نخواهند شد. آنها همچنین در ارتباط با بازیگران غربی؛ کشورهایی که اعراب دهه‌ها است از منظر اقتصادی و نظامی بدان‌ها وابسته هستند نیز گام‌های محتاطانه ای برمی دارند.

چرایی انفعال واشنگتن

چهار روز پس از بازگشت سوریه به اتحادیه عرب، قانونگذاران آمریکا لایحه ای را ضد دولت سوریه ارائه کردند که هدف از آن تشدید تحریم‌های اعمالی علیه این کشور است. در همین راستا حسام زکی، دستیار دبیر کل اتحادیه عرب در گفتگو با فرانس 24 گفت که کشورهای عرب خود را برای بازسازی سوریه آماده می‌کنند، اما از تحریم‌های ایالات متحده آگاه هستند و نمی‌خواهند با نقض آن خود را درگیر چالش کنند. او در ادامه تاکید کرد، هیچکدام از کشورهای عربی نمی‌خواهند رودروی تحریم‌ها قرار بگیرند، چرا که این گزینه، گزینه ای پر هزینه ای است.

با این همه آنگونه که یکی از منابع نزدیک به محافل دولتی در خلیج‌فارس به خبرگزاری رویترز گفت، آمریکایی‌ها که احیای روابط اعراب را با احتیاط به نظاره نشسته‌اند، ناامید شده‌اند. گروهی دیگر باور دیگری دارند و می‌گویند که چنین تغییری شاید نشان‌دهنده کاهش اشتهای ایالات متحده برای دخالت در منطقه باشد زیرا واشنگتن بیش از هر زمان دیگر بر شرق متمرکز شده است.مونا یعقوبیان، معاون مرکز‌خاورمیانه و‌شمال آفریقا فعال در موسسه صلح در این باره به الجزیره گفت که شاید عادی سازی روابط اعراب در راستای محاسبات بایدن در حال انجام است. بی دلیل نیست که ویلیام وکسلر، یکی از مقام‌های ارشد پیشن پنتاگون که حالا در شورای آتلانتیک فعالیت دارد در‌گفتگو با واشنگتن پست گفت واشنگتن در برابر عادی سا‌زی روابط اعراب سکوت اختیار کرده، شاید انفعال آمریکا نشان از آن باشد که این کشور نه می‌خواهد در فرایند عادی سازی مداخله کند نه از آن حمایت نماید.

سوریه و چالش تحریم‌ها

در چنین شرایطی سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا سوریه بدون حمایت‌های غرب بازسازی می‌شود؟ به نوشته سی‌ان‌ان با نگاهی به آثار تحریم های روسیه و ایران گویای همه چیز است. روسیه رفتار خود را تغییر نداده است و ایران در مسیری که پیش‌تر در آن قرار داشت، قرار دارد. با این همه ناظران در باب این که ترمیم اقتصاد سوریه بدون دسترسی به سیستم مالی‌ جهانی امکان پذیر هست یا نه، تردید دارند. محمد بهارون، مدیر مرکز تحقیقات سیاست عمومی در این باره به سی‌ان‌ان گفت که فرصت بازسازی سوریه منوط است به منابع مالی‌غرب. به باورش تحریم‌های اعمالی کشورهای غرب حالا به مانعی جدی تبدیل شدند. از همین رو نمی‌توان درباره پروژه‌های سرمایه گذاری بزرگ سخن گفت.

حسین ایبیش،محقق ارشد قعال در موسسه تحقیقاتی خلیجح فارس دراین‌باره گفت که در شرایطی که تجارت با سوریه درگیر محدودیت‌هایی است، فرصت‌هایی وجود دارد که در چارچوبشان تحریم‌ها چندان قابل اعتنا نخواهند بود. او به عنوان نمونه کمک در قالب کمک‌های بشردوستانه را مطرح کرد.

چرایی‌تلاش ریاض برای احیای رابطه با سوریه

فارغ از این تحلیل‌ها، آنگونه که واشنگتن پست نوشته از منظر میزبانان سعودی، بازگشت بشار اسد به جمع اعراب، بخشی از تلاش گسترده‌تر جهت کاهش اصطکاک‌ها در خاورمیانه، پس از سال‌های قطبی سازی ژئوپلتیک، جنگ‌های ویرانگر و ناآرامی‌های اجتماعی است. با این همه به باور تحلیلگران آنچه به نمایش گذاشته شد یادآور ضدیت‌ها بود.

 با این همه عربستان به دنبال ترمیم حصارهایی دیرینه با ایران و یافتن راهی جهت خروج از جنگ در یمن است چرا که برنامه بلندپروازانه ای را برای توسعه در داخل دارد و آن را در اولویت قرار داده است. اچ هیلر، ضمن تایید این گزاره گفت که هم عربستان و هم امارات به خوبی می‌دانند که تحقق اهدافشان منوط است به آن است که سیاست تنش زدایی نتیجه بخش باشد. او در ادامه گفت که بازگشت سوریه به آغوش اعراب شاید در کوتاه‌مدت تنش‌ها را کاهش دهد اما به از آنجایی که این کشور به کانون درگیری‌های قدرت‌های منطقه ای و فرامنطقه ای تبدیل شده است، احیای این روابط شاید چندان تاثیربخش نباشد.