اردوغان؛ مردی که سیاست ۲۰ سال ترکیه را شکل داد

اردوغان برای سومین‌بار در انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه پیروز شد و آن را به سه دوره نخست‌وزیری خود از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۴ اضافه کرد.

پیش از دور اول انتخابات در ۱۴ می، نظرسنجی‌ها آن‌ها را سخت‌ترین انتخاباتی توصیف کردند که اردوغان با آن مواجه شده است. حتی با وجود اینکه او به پیروزی قطعی دست پیدا نکرد، اما این سیاست‌مدار ۶۹ساله پس از کسب ۴۹.۵۲ درصد از آرا، کاندیدایی قوی و محبوب برای دور دوم خواهد بود.

سنت سیاسی اردوغان محافظه‌کارانه بوده و در کشوری که در دهه ۱۹۲۰ و با بن‌مایه سکولاریستی توسط مصطفی کمال آتاتورک تأسیس شد، به عنوان یک شخصیت دوقطبی‌ساز شهرت پیدا کرده است. پنج سال پیش و با پیشی‌گرفتن از ۱۵ سال حکومت آتاتورک، طولانی‌ترین مدت حکومت در این کشور را به دست آورد. در سال ۲۰۱۴، او اولین رئیس‌جمهوری بود که با رأی مردم انتخاب شد و در همه‌پرسی‌ای که قدرت را در دستان رئیس‌جمهور متمرکز می‌کرد، پیروز شد.

بحران هزینه‌های زندگی

ترکیه در حال تجربه بدترین بحران‌های اقتصادی چند سال اخیر است که منجر به تورم افسارگسیخته و افزایش سرسام‌آور هزینه‌های زندگی شده است.

زمین‌لرزه‌های زلزله ماه فوریه در جنوب شرقی ترکیه نیز فشار بیشتری بر اردوغان وارد کرده و بسیاری از مردم منتقد واکنش دولت و عدم اجرای مقررات ساختمانی هستند و آن را عامل جان‌باختن بیش از ۵۰ هزار نفر می‌دانند. با این حال، رئیس‌جمهور حامیان زیادی دارد که به موفقیت‌های او در طول سالیان اشاره کرده و او را مرد مقابله با مشکلات فعلی ترکیه می‌دانند.

صعود سیاسی

سرآغاز حرفه سیاسی اردوغان را می‌توان در دهه ۷۰ میلادی و در محله‌ای کارگرنشین در منطقه بی‌اوغلوی استانبول که خانه دوران کودکیش در آن واقع بود، جستجو کرد.

فعالیت سیاسیش از سال ۱۹۷۶ و به عنوان رئیس شاخه جوانان حزب نجات ملی بی‌اوغلو به رهبری نجم‌الدین اربکان، نخست‌وزیر آینده که خیلی‌ها او را مربی اردوغان می‌دانند، آغاز شد. او در سال ۱۹۹۴ شهردار استانبول شد و به بسیاری از مشکلاتی که جمعیت در حال رشد شهر با آن دست‌به‌گریبان بود، مانند آلودگی هوا، جمع‌آوری زباله و کمبود آب تمیز پرداخت.

اما چهار سال و بعد به دلیل خواندن شعری جنجالی توجه دادگاه‌ها را به خود جلب کرد. این منجر به محکومیتی چهارماهه برای تحریک به تبعیض مذهبی شد. اردوغان در ژوئن ۱۹۹۹ و با منع فعالیت سیاسی از زندان بیرون آمد. او دو سال بعد، حزب عدالت و توسعه (اِی‌کِی‌پی) را تشکیل داد.

پانزده ماه پس از تأسیس ای‌کی‌پی، این حزب در انتخابات ۲۰۰۲ و در بحبوحه یک بحران مالی پیروز شد. اردوغان به دلیل محرومیتش از سیاست، تا مارس سال بعد نتوانست نخست‌وزیر شود. سپس دو دهه حکومتی آغاز شد که به گفته بسیاری از ناظران، شاهد تغییر چشمگیری در سیاست اردوغان بوده است.

فرگشت ۲۰ساله

اکثر کارشناسان دهه اول حکومت حزب عدالت و توسعه را دهه‌ای می‌دانند که در آن دولت اصلاحات دموکراتیک را پذیرفت؛ زیرا ترکیه به دنبال پیوستن به اتحادیه اروپا بود. اردوغان توسط لیبرال‌های داخلی و خارجی به دلیل تضعیف کنترل ارتش بر کشور و پرداختن به حقوق زنان و اقلیت‌ها ستایش شد.

با این حال، در ۱۰ سال گذشته، اردوغان به دلیل دیدگاه‌های اقتدارگرایانه‌تر مورد انتقاد قرار گرفته که به گفته بسیاری، باعث دوقطبی‌شدن بیشتر ترکیه شده است؛ به ویژه در پی تظاهرات سراسری ضددولتی ۱۰ سال پیش و تلاش برای کودتا در سال ۲۰۱۶ که او به سختی توانست از آن جان سالم به در ببرد.

پاک‌سازی پس از کودتای نافرجام ده‌ها هزار نفر را به زندان انداخت یا از مشاغل خود اخراج کردند. دولت آن‌ها را به حمایت از فتح‌الله گولن، رهبر مسلمان مقیم آمریکا که اردوغان او را مسئول کودتا می‌داند، متهم کرد.

منتقدان گفتند که این سرکوب پوششی برای هدف قراردادن مخالفان سیاسی اتفاق افتاد و اصطلاح «گولنیست» به ابزاری برای ضربه‌زدن به هر مخالفی تبدیل شد.

موفقیت اردوغان در رقابت‌های انتخاباتی در سال ۲۰۱۵ و زمانی که حزب عدالت و توسعه اکثریت پارلمانی خود را از دست داد، متوقف شد که رئیس‌جمهور را به اتحاد با ملی‌گرایان افراطی و کنارگذاشتن روند صلح با کردها سوق داد.

چهار سال بعد و زمانی که در انتخابات محلی شهرهای بزرگ از جمله استانبول و آنکارا نامزدهای اپوزیسیون رأی آوردند، اردوغان اولین شکست خود را متحمل شد. شمارش مجدد آرا در پی اعتراض حزب عدالت و توسعه به نتایج، منجر به پیروزی نامزد اپوزیسیون با اختلاف بیشتری شد.

اکنون اردوغان وعده رونق اقتصادی را می‌دهد و جهت کاهش هزینه‌های فزاینده زندگی به دنبال پرداخت یارانه انرژی، افزایش حقوق بازنشستگی، حقوق کارکنان دولتی و حداقل دستمزد است.

او بر سابقه حزب عدالت و توسعه در ساخت پل‌ها، جاده‌ها و بیمارستان‌ها، پیشرفت‌های انجام‌شده در زندگی روزمره ترک‌ها تأکید کرده و در عین حال، پروژه‌های نظامی بزرگی، مانند ساخت هواپیماهای جنگی بدون سرنشین را اعلام کرده است.