هدف مذاکرات ایران و آمریکا چیست و چه دستاوردهایی می‌تواند برای طرفین داشته باشد؟

به گزارش اکوایران، به گفته منابع مختلف، آمریکا و ایران مشغول انجام مذاکراتی پشت درهای بسته بوده‌اند، از جمله گفتگوهای غیرمستقیم در عمان، تا تنش‌های منطقه‌ای را کاهش دهند، برای محدودیت در برابر برنامه هسته‌ای ایران به تفاهم برسند و و زندانیان دو تابعیتی را آزاد کنند.

به گفته الجزیره، هیچ کدام از طرفین به طور علنی در مورد ماهیت مذاکرات صحبت نکرده‌اند، مذاکراتی که در پی شکست تلاش‌ها برای احیای توافق سال 2015 صورت می‌گیرد.

چرا گفتگوها در سکوت بوده‌ است؟

کارشناسان می‌گویند که طرفین به جای اینکه منتظر احیای قرارداد 2015 بمانند -که تلاش برای آن بارها متوقف شده- به دنبال یک توافق کوتاه مدت با اهداف کلیدی هستند.این گفتگوها نشانه از سرگیری نوعی دیپلماسی بین این دو دشمن با سابقه است.

ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در نشست خبری هفته گذشته به طور ضمنی این مذاکرات را تایید کرد و گفت: «مذاکرات مسقط محرمانه نبوده است»، اما افزود که هیچ قصدی برای مذاکره برای توافقی جدا از برجام وجود ندارد. اما دولت آمریکا تا کنون وجود هرگونه توافق در حال مذاکره با ایران را رد کرده است.

محجوب زویری، مدیر مرکز مطالعات خلیج فارس در دانشگاه قطر گفت: «دولت جو بایدن نمی‌خواهد در آستانه انتخابات، این طور به نظر برسد که در حال امتیاز دادن به ایران است. اما آن‌ها همچنین نمی‌خواهند که اسرائیل به عنوان متحد امریکا، به گروه‌های متحد ایران حمله و وضعیت منطقه‌ای [در حال تحول] را پیچیده کند.»

آیا یک «توافق موقت» در کار است؟

به گفته کورنلیوس آدبهر، کارشناس ایران و عضو غیرمقیم کارنگی اروپا، در حال حاضر «وافق» جدیدی وجود ندارد، حتی یک توافق غیررسمی. ادبهر به الجزیره گفت توافق اخیر بین ایران و ایالات متحده که به ایران اجازه می‌دهد بدهی‌های معوقه خود را از عراق دریافت کند، گامی مثبت برای ایران بود، در حالی که برای ایالات متحده صرفاً «معکوس کردن روند [به زعم غرب] خطرناک عدم رسیدگی به پیشرفت‌های هسته‌ای تهران» است.

 ایران همچنان این موضع را حفظ کرده است که برنامه هسته‌ای‌اش برای اهداف صلح‌آمیز است و برنامه موشک‌های بالستیک‌اش نباید در برجامِ احیا شده گنجانده شود.

ایالات متحده احتمالاً می‌خواهد علاوه بر اعمال محدودیت بر برنامه‌های هسته‌ای و تسلیحاتی ایران، آزادی آمریکایی‌های زندانی در ایران را تضمین کند، همکاری ایران و روسیه را محدود کند و سعی کند بازار انرژی و قیمت نفت را تثبیت کند.

زویری گفت که یک توافق کوتاه مدت «برای هر دو طرف خوب است، زیرا این طور به نظر نخواهد رسید که امتیازات بزرگی می‌دهند و در عین حال وضعیت پرتنش فعلی را خنثی می‌کند.»

یک توافق موقت همچنین نیازی به تایید کنگره ایالات متحده ندارد، جایی که بسیاری از اعضای آن مخالف اعطای هرگونه امتیاز به ایران هستند. زویری گفت که همکاری ایران و روسیه غرب را آشفته کرده است. این موضوع «پیچیدگی بزرگی» برای توافق بین ایران و غرب ایجاد کرده است.

چه سودی برای ایران دارد؟

یک توافق بالقوه می‌تواند از افزایش تنش‌ها پیرامون توافق هسته‌ای در آینده نزدیک جلوگیری کند و طرف‌های غربی را از تلاش برای فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» که باعث بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه تهران می‌شود، باز دارد. واشنگتن و متحدان اروپایی‌اش همچنین ممکن است از پیشبرد هرگونه قطعنامه تنبیهی دیگر در شورای حکام آژانس انرژی اتمی علیه ایران خودداری کنند.

ایران همچنین می‌تواند انتظار داشته باشد که آمریکا میلیاردها دلار از دارایی‌های ایران که در خارج از کشور بلوکه شده‌اند را با استفاده از معافیت‌های تحریمی آزاد کند، با این تبصره که فقط می‌تواند برای اهداف بشردوستانه استفاده شود. رئیس بانک مرکزی ایران در اوایل این هفته در دوحه بود که می‌تواند نشانه‌ای از مشارکت احتمالی قطر در تسهیل این روند باشد.

روزنامه کره‌ای اکونومیک دیلی در ماه می گزارش داد که کره جنوبی در حال مذاکره با آمریکا در مورد راه‌های احتمالی برای پرداخت 7 میلیارد دلار نفت خریداری شده از ایران است. پرداخت 2.76 میلیارد دلاری اخیر عراق به ایران بابت گاز و برق، پس از دریافت معافیت تحریمی از سوی آمریکا صورت گرفت.

چه سودی برای آمریکا و متحدانش دارد؟

ایران پس از خروج آمریکا از برجام فعالیت‌های هسته‌ای خود را افزایش داده و گفته است که این اقدام نقض قرارداد نیست.

به نظر می‌رسد که ایالات متحده به حفظ غنی‌سازی ایران در سطح فعلی قناعت کرده است، به طوری که نیویورک‌تایمز گزارش داده است که آمریکا از ایران می‌خواهد اورانیوم را با خلوصی بیش از 60 درصد فعلی غنی‌سازی نکند. دسترسی به اورانیوم با خلوص 90 درصد به معنای گریز هسته‌ای است.

حرکت به سمت اورانیوم با درجه تسلیحاتی از نظر فنی یک گام کوتاه است، اما اطلاعات غربی و آژانس تائید کرده‌اند که مدرکی از حرکت تهران به سمت آن ندیده‌اند.

نیویورک تایمز می‌گوید که ایران همچنین ممکن است موافقت کند که نفتکش‌های خارجی را توقیف نکند، اگر آمریکا همین کار را انجام دهد. ایران در گذشته نفتکش‌ها را به دلایل مختلف از جمله گزارشات تصادف و دستورات قضایی توقیف کرده است.

اگر آمریکا برخی از دارایی‌های اقتصادی ایران را آزاد کند، ممکن است سه زندانی ایرانی-آمریکایی نیز آزاد شوند.

سال گذشته دو ایرانی-بریتانیایی بازداشت شده آزاد شدند که رسانه‌ها ادعا کردند که در ازای پرداخت بدهی 400 میلیون پوندی (513 میلیون دلاری) به تهران صورت گرفته است، بدهی که مربوط به قبل از انقلاب بوده است.