در هزارتوی نیروهای امنیتی مخوف روسیه چه می‌گذرد؟

به گزارش اکوایران، برای سال‌ها، گروهی از مقامات آمریکایی با نگرانی فزاینده‌ای مشاهده کردند که یک واحد مخفی از سرویس امنیت فدرال روسیه به طور مخفیانه آمریکایی‌های سرشناس را در این کشور ردیابی می‌کنند، به اتاق‌های آن‌ها نفوذ می‌کنند تا دستگاه‌های ضبط را نصب کنند وخبرچین‌هایی را، با وعده پول و یا شاید حتی ارعاب و تهدید، از کارکنان دفتری سفارت ایالات متحده جذب می‌کنند. چنان که پیش از این، زنان جوان را فرستادند تا تفنگداران دریایی اغوا و تخلیه اطلاعات کنند. 

طبق آنچه در گزارش وال استریت ژورنال آمده، به گفتهٔ دیپلمات‌های آمریکایی و غربی، افسران اطلاعاتی و عوامل سابق روسیه، در 29 مارس، تحت عنوان اداره عملیات ضد جاسوسی (DKRO)، دستگیری خبرنگار وال استریت ژورنال، ایوان گرشکویچ را رهبری کردند. به گفته این افراد، اداره ضد جاسوسی، که در خارج از دایره کوچکی از متخصصان و افسران اطلاعاتی روسیه ناشناخته است، همچنین در بازداشت دو آمریکایی دیگر در روسیه، تفنگداران دریایی سابق «پل ویلان» و «ترای رید»، موثر بود.

بازداشت تفنگ‌داران سابق

نقش اداره ضد جاسوسی در بازداشت حداقل سه آمریکایی، اهمیت آن را برای روسیه در زمان ولادیمیر پوتین، سرهنگ سابق کا گ ب (KGB) که قبل از رسیدن به ریاست‌جمهوری رهبری سرویس امنیت فدرال یا FSB را بر عهده داشت، نشان می‌دهد. این واحد در سال های اخیر با تشدید درگیری بین مسکو و واشنگتن، عملیات خود را افزایش داده و نقش برجسته‌تری را به عهده گرفته است.

مانند اکثر فعالیت‌های مخفی که توسط عوامل مخفی انجام می‌شود، نمی‌توان به طور قطعی دانست که آیا اداره ضد جاسوسی یا DKRO پشت هر حادثه‌ای از این دست است یا خیر. این واحد هیچ اظهارنظر عمومی‌ای نمی‌کند. اما مقامات ایالات متحده و نزدیک‌ترین متحدان آن گفتند که این اداره اغلب می‌خواهد اهدافش بدانند خانه‌هایشان تحت نظارت است و تحرکات آن‌ها دنبال می‌شود و عوامل آن مرتباً یک کارت تلفن یا  یک سیگار سوخته روی صندلی توالت از خود به جای می‌گذارند. به گفته این افراد، آنها همچنین تکه‌های مدفوع را در توالت‌های تخلیه‌شده در خانه دیپلمات‌ها و در چمدان مقامات بلندپایه‌ای که از واشنگتن بازدید می‌کنند، رها کرده‌اند.

اداره ضد جاسوسی (DKRO)، بازوی ضد جاسوسی FSB است که مسئول نظارت بر خارجی‌ها در روسیه است و بخش اول آن یا DKRO-1، زیرمجموعه مرتبط با امور آمریکایی‌ها و کانادایی‌ها است.

دشمن اصلی ایالات متحده

«آندری سولداتوف»، تحلیل‌گر امنیتی روسی که سال‌ها را صرف مطالعه این واحد کرده است، می‌گوید: «اداره ضد جاسوسی اگر خود را دشمن اصلی ایالات متحده معرفی کند، اغراق نکرده است.»

نه سرویس امنیت فدرال (FSB) و نه کرملین به سوالات کتبی این مقاله پاسخ ندادند. وزارت امور خارجه و سفارت ایالات متحده در مسکو نیز از اظهار نظر در این باره خودداری کردند.

این مقاله بر اساس ده‌ها مصاحبه با دیپلمات‌های ارشد و مقامات امنیتی در اروپا و ایالات متحده، آمریکایی‌هایی که قبلاً در روسیه زندانی شده‌اند و خانواده‌هایشان، و روزنامه‌نگاران مستقل روسی و تحلیل‌گران امنیتی که از کشور فرار کرده‌اند، تهیه شده است. اطلاعات همچنین از مراحل دادگاه عمومی و یادداشت‌های افشا شده DKRO که توسط افسران اطلاعاتی سابق روسیه و همتایان غربی آنها تأیید شده است، به دست آمده است. وکلای گرشکویچ در روسیه از اظهار نظر خودداری کردند.

«آن‌ها در رابطه با آمریکا بسیار حواس‌جمع و هوشمند هستند؛ ما را بسیار خوب می‌شناسند و کار خود را بسیار خوب انجام می‌دهند؛ در انجام کارشان بی‌رحم هستند و هیچ مانعی بر سر راه خود نمی‌بینند».

ایوان گرشکویچ در جایگاه متهم؛ جلسه درخواست تجدیدنظر در مورد بازداشت طولانی مدت

در 29 مارس، افسران اداره ضد جاسوسی، عملیاتی را رهبری کردند که توسط سرویس امنیت فدرال به عنوان یک عملیات موفقیت‌آمیز مورد استقبال قرار گرفت و به گفته مقامات فعلی و سابق و افسران اطلاعاتی، گرشکویچ، 31 ساله، اولین خبرنگار آمریکایی به اتهام جاسوسی در روسیه از زمان جنگ سرد بازداشت شد. 

روزنامه به شدت این اتهام را رد کرده است. دولت بایدن گفته است که گرشکویچ که در جریان یک سفر گزارش‌گری بازداشت شده بود و از سوی وزارت خارجه روسیه برای کار به عنوان روزنامه‌نگار تایید شده بود، «به اشتباه بازداشت شده است. جمعه صدمین روز اسارت اوست.»

رد پای پوتین در عملیات ضدجاسوسی

به گفته مقامات غربی و یک افسر امنیتی سابق روسیه، پوتین قبل و بعد از دستگیری این روزنامه‌نگار، از «ولادیسلاو منشچیکوف»، رئیس سرویس ضد جاسوسی سرویس امنیت فدرال که بر اداره ضد جاسوسی نظارت دارد، جلسات توجیهی ویدیویی دریافت کرد. پوتین در این دیدار خواستار جزئیات عملیات بازداشت گرشکویچ شد.

ادراه ضد جاسوسی همچنین عملیات دستگیری ویلان، تفنگدار دریایی ایالات متحده را رهبری کرد.

ترور رید تفنگدار سابق نیروی دریایی آمریکا که در سال 2019 بازداشت شد، در آوریل 2022 به عنوان بخشی از مبادله زندانیان بین ایالات متحده و روسیه اسکورت شد.

به گفته مقامات آمریکایی، زمانی که پلیس مسکو، یکی دیگر از تفنگداران دریایی سابق را پس از یک شب می‌گساری با دوستانش بازداشت کرد و سپس ادعا کرد که او به یک پلیس حمله کرده است، به گفته مقامات آمریکایی و تفنگ‌دار مذکور، افسران اداره ضد جاسوسی این پرونده را به دست گرفتند. «رید»، افسر تفنگ‌دار نیروی دریایی، این حمله را رد کرده و گفته است که مجری قانون روسیه هیچ مدرک معتبری ارائه نکرده است. او به 9 سال حبس محکوم شد و در نهایت با یک خلبان روسی در بازداشت در ایالات متحده معاوضه شد.

آزار و اذیت دیپلمات‌های آمریکایی

مقامات آمریکایی اداره ضد جاسوسی را به دلیل قطع برق اقامتگاه «لین تریسی» سفیر فعلی ایالات متحده در مسکو در شب پس از اولین دیدار وی با مقامات روسی در ماه ژانویه مقصر می‌دانند. دیپلمات‌های آمریکایی به طور معمول به خانه می‌آیند تا قفسه‌های کتاب جابه‌جا شده و جواهرات گم شده را پیدا کنند، و آن‌ها در این رابطه افسران اداره ضد جاسوسی را مقصر می‌دانند.

اخیراً، یک هواپیمای بدون سرنشین روسی همسر یک دیپلمات را هنگام بازگشت به سفارت تعقیب کرد، غافل از اینکه سقف اتومبیل او با نواری به شکل حرف Z که نمادی از طرفدار جنگ روسیه است، مخدوش شده بود. مقامات آمریکایی می‌گویند که آنها معتقدند این گروه پشت آن بوده است. مقامات ایالات متحده قویاً معتقدند که پلیس روسیه مستقر در اطراف سفارت واشنگتن در مسکو افسران اداره ضد جاسوسی در لباس مبدل هستند.

«قوانین مسکو»

دیپلمات‌های آمریکایی اعزامی به روسیه آموزش‌های ویژه‌ای می‌بینند تا از DKRO و دیگر افسران FSB اجتناب کنند و مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها به آنها داده می‌شود که به‌طور غیررسمی به عنوان «قوانین مسکو» شناخته می‌شوند. اخیراً به‌روزرسانی شد تا وضعیت تهاجمی فزاینده سرویس‌های امنیتی را منعکس کند. یک بند مهم این قانون ویژه می‌گوید: « هیچ چیز تصادفی وجود ندارد.»

در ماه می، آژانس جاسوسی یک کارمند سابق کنسولگری ایالات متحده به نام «رابرت شونوف» را دستگیر کرد و او را به همکاری محرمانه با یک دولت خارجی یا سازمان بین المللی یا خارجی متهم کرد. در زمان دستگیری، این تبعه روس به عنوان پیمانکار برای جمع‌بندی مقالات روزنامه‌ای برای وزارت امور خارجه کار می‌کرد. مانند گرشکویچ، شونوف هم اکنون در زندان لفورتوو مسکو است.

«بوریس بوندارف»، دیپلمات روسی که اندکی پس از حمله به اوکراین استعفا داد و مخفی شد، گفت: «امروز، FSB فوق‌العاده قدرتمند و غیرپاسخگو است». «هرکسی می‌تواند شخص دیگری را به عنوان جاسوس خارجی معرفی کند تا بتواند ترفیع بگیرد. اگر افسر FSB هستید و می‌خواهید سریع ترفیع بگیرید، چند جاسوس پیدا کنید.»

افسران اداره ضد جاسوسی موقعیت ممتازی در سرویس‌های امنیتی و جامعه روسیه دارند. سلف آن اداره به اصطلاح آمریکایی KGB بود که در سال 1983 توسط قهرمان پوتین، «یوری آندروپوف»، رئیس قدیمی امنیت که رهبر شوروی شد، تشکیل شد.

مقر سرویس امنیت فدرال روسیه در مسکو

افسران این واحد طبق استانداردهای روسیه حقوق خوبی دریافت می‌کنند، برای عملیات موفقیت‌آمیز پاداش دریافت می‌کنند، دسترسی به وام‌های مسکن کم هزینه، کمک‌هزینه برای همسران بیکار، دسترسی ترجیحی به شهرهای تفریحی ساحلی و مراقبت‌های پزشکی در کلینیک های FSB که از بهترین های روسیه هستند دارند.

معافیت قضایی و دست باز عوامل امنیتی

FSB یا سرویس امنیت فدرال پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی با معافیت تقریبی از نظارت قضایی مواجه شد. برخی از تحلیل‌گران امنیتی اکنون روسیه را یک کشور ضدجاسوسی می‌نامند. گرشکویچ و همکارانش در یکی از آخرین مقالات خود قبل از دستگیری، گزارش دادند که تهاجم عمدتاً توسط سازمان جاسوسی، با استناد به یک افسر اطلاعاتی سابق روسیه و یکی از افراد نزدیک به وزارت دفاع، طراحی شده بود و به‌روزرسانی‌های خط مقدم را فیلتر می‌کرد.

در آوریل، روسیه قانون جدید خیانت را تصویب کرد که به FSB قدرت بیشتری داد تا انتقادات از جنگ را خفه کند. در ماه می، آژانس جاسوسی با استفاده از اختیارات زمان جنگ، اعلام کرد که بازرسی خانه‌ها را بدون تأیید دادگاه آغاز خواهد کرد.

عدم رضایت پوتین از عملکرد اداره ضد جاسوسی

پوتین از اواخر سال 2022 چندین بار به طور علنی سازمان‌های جاسوسی خود را مورد سرزنش قرار داده است، زیرا عملیات نظامی به اصطلاح ویژه وی کمتر از انتظارات او واقع شده بود. در همان زمان، مقامات ایالات متحده متوجه افزایش اقدامات تهاجمی نسبت به معدود آمریکایی‌هایی شدند که هنوز در روسیه هستند.

پوتین در سخنرانی دسامبر در جمع رهبران FSB به مناسبت روز ماموران امنیتی، گفت: «شما باید کار خود را به طور قابل توجهی بهبود بخشید.» لازم است فعالیت سرویس‌های ویژه خارجی متوقف شود و خائنان، جاسوسان و انحراف‌گران به سرعت شناسایی شوند.»

او این هشدار را در جریان بازدید از لوبیانکا، مقر FSB، یک ماه قبل از دستگیری گرشکویچ تکرار کرد.

دیمیتری پسکوف، سخنگوی پوتین در ماه آوریل نقش پوتین در صدور مجوز بازداشت را رد کرد. «این وظیفهٔ رئیس جمهور نیست. سرویس‌های امنیتی این کار را می کنند.»

مقامات سابق آمریکا و روسیه گفتند که پوتین دوست دارد شخصاً در جریان نظارت FSB از خبرنگاران غربی قرار گیرد. اسناد فاش شده FSB از پرونده های نظارتی قبلی علیه خبرنگاران خارجی نشان می‌دهد که رهبران آژانس در امتداد زنجیره فرماندهی، یادداشت‌های مدادی را در حاشیه یادداشت‌های رسمی اضافه می‌کنند تا مقامات بالاتر بتوانند هر نظری را که ممکن است باعث ناراحتی رئیس جمهور شود را پاک کنند.

یادداشت‌های عجیب و غریب

یادداشت‌های اداره ضد جاسوسی اغلب با احوالپرسی با علامت تعجب برای نشان دادن فوریت و تشریفات نظامی – یک سبک رایج در بوروکراسی کرملین – شروع می‌شوند و به دنبال آن یادداشت‌های دقیقی در مورد تحرکات غربی‌ها در روسیه و محلی‌هایی که با آنها ملاقات می‌کنند، می‌آید.

در یکی از یادداشت‌های سال 2006 می‌خوانیم: «از شما می‌خواهیم یکی از کارمندان وزارت امور داخله را در محل کارش شناسایی کنید، از او درباره اهداف و ماهیت روابطش با انگلیسی‌ها بازجویی کنید و نتیجه را هر چه زودتر اعلام کنید». .

FSB بر محاکمات جاسوسی که به صورت مخفیانه با استفاده از بازرسان و قضات متخصص انجام می‌شود، نظارت دارد. در طول 23 سال قدرت پوتین، هیچ محاکمه جاسوسی به تبرئه ختم نشده است.

سرویس یک امنیت فدرال 

سرویس یک سرویس امنیت فدرال، که بر ادراه ضد جاسوسی نظارت دارد، از سال 2015 توسط منشچیکوف، که قبلاً سرپرستی برنامه‌های ویژه رئیس جمهور کرملین را بر عهده داشت، که از تأسیسات مخفی زیرزمینی محافظت می‌کند، رهبری می‌شود. منشچیکف مانند پوتین و بسیاری از مقامات ارشد امنیتی او در سن پترزبورگ به دنیا آمد. به گزارش خبرگزاری دولتی تاس، وی به عنوان مدیر کل شرکت پدافند هوایی آلماز-آنتی خدمت کرده است.

ولادیمیر پوتین، و ولادیسلاو منشچیکوف، رئیس فعلی سرویس ضد جاسوسی، ۲۰۱۳

«الکساندر ژوموف»، که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی رهبری اداره ضد جاسوسی (DKRO) را بر عهده داشت، برای سیا چهره‌ای آشنا بود که زمانی به او لقب «پرولوگ مامور» داده بود.

ژوموف در اواخر دهه 1980 با ادعای ارائه اطلاعات دقیق در مورد نظارت KGB بر افسران سیا در مسکو، سازمان جاسوسی ایالات متحده را فریب داده بود تا تصور کنند که او یک فراری است. در واقع، او یک مامور دوگانه بود که «عملیات فانتوم» KGB را هدایت می‌کرد تا حواس شکارچیان جاسوس آمریکایی را از یافتن خال‌های قدیمی روسی منحرف کند.

پس از اینکه رئیس جمهور بوریس یلتسین KGB را به سرویس های کوچک‌تر و کمتر قدرتمندتر، از جمله FSB فعلی تقسیم کرد، ژوموف در اداره ضد جاسوسی جدید که در سال 1998 ایجاد شد، کار پیدا کرد و هجوم سرمایه‌گذاران، گزارش‌گران و بازدیدکنندگان آمریکایی در دهه 1990 را بررسی می‌کرد. ژوموف در زمان ورود یک مدیر جدید - پوتین - به ریاست واحد ارتقا یافت.

روزنامه‌نگاران آمریکایی، تهدیدی برای امنیت مسکو!

به گفته مقامات آمریکایی و اسناد منتشر شده توسط «سولداتوف» ، تحلیل‌گر امنیتی، پوتین از سال‌های اولیه ریاست جمهوری خود، از اداره ضد جاسوسی برای ردیابی روزنامه نگاران آمریکایی، قرار دادن یا استخدام خبرچین‌های روسی در دفاتر آنها و دریافت یادداشت‌های مفصل درباره گزارش های آنها استفاده کرده است.

یک گروه خبری CBS در سال 2005 شروع به گزارش در مورد مشکلات سلامتی بازماندگان از یورش ناموفق سرویس امنیت فدرال به تئاتر Dubrovka مسکو کرد، جایی که ستیزه‌جویان چچنی که جلیقه‌های انتحاری پوشیده بودند، گروگان های زیادی را نگه داشتند. بیش از 100 نفر در جریان عملیات FSB کشته شدند.

اداره ضد جاسوسی در یادداشتی تحت عنوان «درباره برنامه‌های دفتر مسکو شرکت تلویزیونی آمریکایی CBS» هشدار داد. این یادداشت حاکی از آن بود که رهبران این شبکه تلویزیونی در تلاش بودند رئیس‌جمهور روسیه را در جریان نشست آتی گروه 8 در شهر دریای سیاه بد جلوه دهند. 

بت کنوبل، رئیس دفتر سی‌بی‌اس مسکو در آن زمان، گفت: «خیلی نگران‌کننده بود. اکنون به نظر می‌رسد هیچ محدودیتی برای آنچه FSB می تواند انجام دهد وجود ندارد.»

سفارت آمریکا؛ کانون توجه اداره ضد جاسوسی مسکو

پوتین دوره جدید ریاست جمهوری را در سال 2012 آغاز کرد و پس از آغاز اعتراضات مردمی در سراسر روسیه، نظارت بر شهروندان و مقامات سفارت آمریکا افزایش یافت. پوتین آنها را بهم مزدوری سازمان‌های جاسوسی آمریکا متهم کرد. 

به گفته مقامات آمریکایی که زمانی در روسیه مستقر بودند، پرسنل سفارت متوجه شدند که ماموران اداره ضد جاسوسی در حال تعقیب فرزندان سفیر در مدرسه، در حین تمرینات فوتبال و ورود به مک دونالد هستند. پیتر زواک، یک افسر خدمات خارجی که در روسیه خدمت می کند، گفت که در حال رانندگی در خارج از مسکو بود که در آینه عقب خود دید که یک هلیکوپتر در ارتفاع پایین او را دنبال می‌کند!

پلیس روسیه گواهینامه رانندگی یک راننده سفیر آمریکا را باطل کرد و او را در جاده مقابل وزارت خارجه روسیه سرگردان کرد. به گفته مقامات سابق ایالات متحده، هنگامی که دیپلمات‌های آمریکایی برای شکایت به وزارت امور خارجه مراجعه کردند، گفتند این وزارتخانه پاسخ داد که همدردی می‌کند اما کنترلی بر واحد FSB ندارد. اگر بخواهند چنین کنند زندگی برایشان در روسیه دشوار می‌شود.

مقامات سابق ایالات متحده گفتند که یکی از دستیاران سفارت مسکو در حال انتقال اطلاعات حساس به گردانندگان روسی خود بود. کنسولگری‌های ایالات متحده در یکاترینبورگ و ولادی وستوک در سال 2020 بسته شدند، تا حدی به این دلیل که اخراج دیپلمات‌ها آنها را فاقد کارکنان امنیتی سایبری کافی برای محافظت از خطوط ارتباطی کرد. یکی از مقامات ارشد سابق ایالات متحده گفت: «برای اطمینان از یکپارچگی اطلاعات، از نظر امنیتی به یک کارمند جدی نیاز است.»

به کارمندان سفارت گفته شد که از هر غریبه‌ای که سعی در تحویل مدرک به آنها دارد اجتناب کنند. این می‌تواند یک افسر اداره ضد جاسوسی سرویس امنیت فدرال باشد که سعی دارد آن‌ها را به عنوان جاسوسی که در حال حمل مواد طبقه‌بندی شده دستگیر شده است به دام بیاندازد.

تنهایی ننوشید! 

سفارت ایالات متحده در روسیه به یکی از پست های دیپلماتیک در سراسر جهان تبدیل شد که بیشترین تفنگداران دریایی در آن مستقر هستند. به کسانی که در ساختمان‌های سفارت کار می‌کردند هشدار داده شد که به تنهایی مشروب نخورند، زیرا اداره ضد جاسوسی، پرسنل تفنگداران دریایی را هدف قرار می‌دهد.

پل ویلان تفنگدار سابق، که متهم به جاسوسی بود، در جلسه دادگاه در مسکو در سال 2019 

در دسامبر 2018، افسران اداره ضد جاسوسی، «ویلان» را به دلیل عکس‌برداری از یک کلیسای ارتدکس بازداشت کردند. مقامات روسیه گفتند که عکس‌های او حاوی اسرار محرمانهٔ دولتی است.

تفنگ‌داران دریایی؛ طعمه‌ای مناسب برای طرح تبادل زندانیان

ویلان، 52 ساله، که اتهامات را رد کرده است، در سال 2020 به اتهام جاسوسی مجرم شناخته شد و به 16 سال زندان محکوم شد. اندکی پس از دستگیری ویلان، مقامات روسی به مقامات آمریکایی در مسکو گفتند که علاقه مند به مبادله زندانیان هستند.

در سال 2019، «رید»، تفنگدار سابق نیروی دریایی، پس از یک شب مستی با دوستانش در مسکو دستگیر شد. به گفته رید، پس از اینکه ابتدا به او گفته شد که می‌تواند ایستگاه پلیس را ترک کند، دو افسر ضد جاسوسی که به اعتقاد او از اداره ضد جاسوسی هستند، برای بازجویی از او آمدند. او گفت که افسران بر پیشینه نظامی او تمرکز کردند، اما نتوانستند تشخیص دهند که او دارای مجوزهای امنیتی عالی است یا خیر.

او گفت: «آنها به وضوح می خواستند ارزیابی کنند که آیا من فردی با اطلاعات ارزشمند هستم یا خیر. رید در آوریل 2022 با کنستانتین یاروشنکو، خلبان روسی که در سال 2011 به اتهام توطئه برای قاچاق کوکائین به ایالات متحده به 20 سال زندان محکوم شده بود، مبادله شد.