توضیح اکوایران برای گزارش نفتی

پس از صحبت های داود منظور رئیس سازمان برنامه و بودجه با ایرنا اکو ایران به شیوه معکوس تلاش کرد به تصویری از درآمدهای نفتی در سال جاری برسد.

منظور به ایرنا گفته بود: «سال گذشته تغییراتی توسط نمایندگان در لایحه بودجه دولت اتفاق افتاد که منجر به بیش ­برآوردی برخی از اقلام درآمدی شد. به‌عنوان ‌مثال، در حالی که دولت قیمت هر بشکه نفت در بودجه را ۶۵ دلار فرض کرده بود، مجلس این قیمت را به ۸۵ دلار افزایش داد که سال جاری قیمت‌ فروش نفت کشور در اغلب ماه‌ها حدود ۶۰ تا ۶۵ دلار بود؛ و در نتیجه درآمدهای نفتی در پنج ماه اول سال حدود ۵۰ درصد تحقق یافته است.»

تحقق نیمی از درآمدهای نفتی در بودجه سرنخی بود که تحلیل­گران اکوایران از آن برای برآورد کل درآمدهای نفتی استفاده کردند.

طبیعتا در پاسخ به این معادله دو قاعده روشن وجود دارد:

سهم دولت در بودجه بر اساس قوانین بالا دستی درصدی از درآمدها است، زیرا علاوه بر دولت صندوق توسعه ملی و شرکت ملی نفت ایران از این درآمدها سهم دارند.

قاعده مهم دیگر نرخ تسعیر بودجه است که جزو مفروضات به حساب می­ آید و معمولا در زمان تصویب بودجه از سوی مسئولان دولت به صورت شفاهی بیان می­ شود.

با این دو قاعده می توان درآمد ریالی بودجه را به دلار تبدیل کرد.

براساس آمار و ارقام مندرج در قانون بودجه سال 1402، درآمد پیش ­بینی شده دولت از صادرات نفت ایران برابر با 409 هزار میلیارد تومان بوده است. به طور کلی دولت طبق قواعد بودجه باید 42 درصد از درآمدهای نفتی را به صندوق توسعه ملی واریز کرده و 14.5 درصد نیز در اختیار شرکت ملی نفت قرار می­ گیرد.

بنابراین سهم دولت از صادرات نفت در سال جاری حدودا 43.5 درصد است که این رقم در بودجه امسال 409 هزار میلیارد تومان است. اما این رقم به صورت دلاری چگونه برآورد می شود؟

بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در خصوص نحوه هزینه ­کرد درآمدهای نفتی، حدودا 12 میلیارد دلار به خرید کالاهای اساسی تعلق داشته و مابقی نیز برای سایر مصارف در نظر گرفته می­ شود.

طبق پیگیری‌های اکوایران، نرخ دلار محاسبه شده برای خرید کالاهای اساسی 28 هزار و 500 تومان و برای مابقی مصارف نیز معادل 38 هزار تومان درنظرگرفته شده است. محاسبات نشان می­دهد 409 همت تخصیص داده شده به دولت از فروش نفت، به صورت دلاری معادل با مجموع 12 میلیارد دلار واردات کالاهای اساسی و 1.7 میلیارد دلار برای سایر مصارف است.

بر همین اساس آن چه دولت پیش­بینی کرده تا در سال جاری از فروش نفت کسب کند، حدودا 13.7 میلیارد دلار برآورد می شود. اما این رقم فقط سهم دولت در بودجه است، با فرض سهم صندوق توسعه ملی و شرکت ملی نفت رقم درآمدها بالاتر می رود.

بنابراین کل درآمد نفتی پیش بینی شده بر مبنای سهم 43.5 درصدی دولت از بودجه حدود 31.5 میلیارد دلار برآورد می شود. اگر این تخمین دلاری کل بودجه برای دوازده ماه سال جاری باشد، آن چه باید در 5 ماه نخست امسال فروخته می شد، پنج دوازدهم کل این مبلغ است. یعنی چیزی حدود 13.1 میلیارد دلار.

رئیس سازمان برنامه و بودجه اعلام کرده تنها نیمی از رقم پیش بینی شده تحقق یافته که با این حساب می توان گفت رقم 5 ماهه در حدود 6.5 میلیارد دلار است.

اما این صادرات معادل با فروش چه میزان بشکه نفت در روز بوده و  قیمت هر بشکه چقدر بوده است؟ رسیدن به این رقم از سه مسیر ممکن است.

سناریوی اول: طبق اعلام رئیس سازمان برنامه و بودجه، متوسط قیمت نفت صادراتی ایران برای هر بشکه برابر با 60 تا 65 دلار ارزیابی شده است. اگر این قیمت را مبنای محاسبات قرار دهیم، صادرات روزانه ایران بین 650 هزار تا 700 هزار بشکه نفت در روز به دست می آید.

اما در کنار رئیس سازمان برنامه برخی منابع خارجی مثل کپلر، تانکر تراکرز و بلومبرگ هم برآوردهایی از صادرات نفت ایران دارند. با این حساب می توان سناریو دوم را بر پایه اعداد و ارقام این منابع تحلیل کرد.

سناریوی دوم: طبق آمار ارائه شده از سوی این رسانه ها، حداقل صادرات نفتی ایران بالاتر از یک میلیون بشکه در روز طی 5 ماهه ابتدایی 1402 بوده است. حتی سایت خط انرژی هم متوسط صادرات نفت ایران در سال جاری میلادی را 1.4  میلیون بشکه اعلام کرده است. در این صورت اگر 6.5 میلیارد دلار درآمد محقق شده پنج ماهه را بر رقم یک میلیون اعلام شده از سوی این رسانه ها تقسیم کنیم، قیمت هر بشکه نفت حدودا 42 دلار برآورد می ­شود.

سناریو سوم: اگر میانگین فروش نفتی ایران طی سال 2023 حدودا 1.4 میلیون بشکه بوده است، با فرض صحت آمار رئیس سازمان برنامه بودجه، قیمت هر بشکه نفت فروخته شده توسط ایران برابر با 30 دلار بوده که تقریبا نصف رقم اعلام شده از سوی داود منظور (60 تا 65 دلار برای هر بشکه) بوده است.

مبنای برآورد گزارش اکو ایران سخنان رئیس سازمان برنامه و بودجه با خبرگزاری رسمی دولت است. اگر اشکالی به محاسبات اکوایران وارد است در وهله اول به نسبت اعلام شده از سوی این مقام رسمی باز می­گردد. در غیر این صورت اگر تحقق نیمی از درآمدهای نفتی بودجه صحت داشته باشد (که طبیعتا با توجه به جایگاه وی نمی ­توان خدشه ­ای به اظهاراتش وارد کرد) اعداد محاسبه شده خارج از این سناریو نمی­ تواند باشد، در غیر این صورت باید یا میزان درآمد فرق کند یا میزان فروش.