چالش‌های عمیق در آستانه اجلاس گروه 20/ ایده همکاری بین ثروتمندترین کشورهای جهان مرده است؟

به گزارش اکوایران، رهبران ثروتمندترین کشورهای جهان به منظور شرکت در اجلاس «گروه بیست» در روزهای شنبه و یکشنبه در پایتخت هند گرد هم می‌آیند. با این حال، نزاع قدرت بین این کشورها می‌تواند حل مشکلات جهانی را تحت تاثیر قرار ‌دهد.

بنابر گزارش رویترز، از زمانی که هند ریاست «گروه بیست» را برعهده گرفته، هنوز نتوانسته است در هیچ یک از موضوعات کلیدی، رضایت همه اعضا را برای رسیدن به اجماع بر سر بیانیه‌ مشترک جلب کند. یکی از موانع اصلی هم، اعتراض روسیه و چین به عبارت‌هایی است که به تهاجم تمام عیار مسکو به اوکراین اشاره دارد.

بر همین اساس، دورنمای رسیدن به یک توافق بین کشورهای عضو و صدور بیانیه مشترک در پایان این اجلاس ممکن است مبهم به نظر برسد. در ادامه به برخی از مسایل و اختلافات بین اعضای گروه بیست را بررسی خواهیم کرد.

اتحاد بالقوه اقتصادهای نوظهور علیه غرب متحد

اعضای تازه‌وارد در بلوک اقتصادی «بریکس» ممکن است حوزه نفوذ غرب را دچار دگرگونی کنند. گروه بریکس (که نام خود را از به هم پیوستن حروف اول نام انگلیسی کشورهای موسس یعنی برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی گرفته است) به عنوان راهی برای تقویت جایگاه اقتصادهای نوظهور در صحنه جهانی و ترویج تجارت و توسعه بین آن‌ها شکل گرفت.

اکنون با اضافه شدن کشورهای عربستان سعودی، ایران، اتیوپی، مصر، آرژانتین و امارات عربی متحده؛ نفوذ فزاینده بریکس بر اقتصاد جهانی مطمئنا خود را در اجلاس سران گروه ۲۰ به منصه ظهور خواهد گذاشت.

یک اقتصاددان به نام دنیس اسنوئر معتقد است که شاید جهان از ایده ابتدایی همکاری بین اعضای گروه بیست به سمت موقعیتی سوق پیدا کند که کشورها منفعت خود را در همکاری با بلوک‌های مجزا جستجو کنند؛ و چه بسا فضای همکاری بین این بلوک و آن بلوک به فضای رقابتی یا حتی تضاد منافع پیش برود.

خطر به حاشیه رفتن مسائل مهم جهانی

بزرگترین مساله‌ای که جای نگرانی دارد این است که برخی مسائل جهانی همچون تغییرات اقلیمی، امنیت بین‌الملل، امنیت سایبری و خلع سلاح هسته‌ای، که هر کشوری، چه پیشرفته و چه در حال توسعه را ملزم به همکاری در این زمینه می‌کند، در حاشیه قرار گیرد.

اسنوئر افزود: «این خطر هولناک وجود دارد که بلوک‌های مختلفِ قدرت، به جای اینکه به دنبال منافع مشترک جهانی باشند، به سراغ اعمال نفوذ در جهت منافع محدود خود باشند».

سایه سنگین «جنگ» در اوکراین

جنگ در اوکراین قطعا شکاف بزرگ‌تری بین قدرت‌های جهانی ایجاد کرده است. از یک طرف، اوکراین با حمایت اتحادیه اروپا و ایالات متحده قرار دارد و در طرف دیگر نیز روسیه با حمایت چین ایستاده است.

روسیه و چین در تمام گفتگوهای مهم گروه ۲۰ در سال جاری میلادی، جلوی تصویب هرگونه توافق الزام‌آوری را گرفته‌اند. دلیل آن هم مشخص است، چرا که روسیه و چین نسبت به اینکه «درگیری» در اوکراین به عنوان «جنگ» نگریسته شود اعتراض دارند.

آقای اسنوئر در این رابطه گفت: «درست است که این جنگ مشکل مهمی است، اما نباید ما را از یافتن راه‌حل‌های مشترک در زمینه‌های دیگر باز دارد. اگر بگوییم تغییرات اقلیمی را به دلیل جنگ در اوکراین فراموش کرده‌ایم، نسل بعدی ما را نخواهد بخشید.»

علت غیبت پوتین و شی جین‌پینگ

از آنجایی که دیوان کیفری بین‌المللی در ماه مارس حکم جلب ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه را به اتهام ارتکاب به جنایات جنگی در اوکراین صادر کرد، وی در نشست هند شرکت نخواهد کرد.

ریشی سوناک، نخست وزیر بریتانیا در این رابطه گفت: «[این خود پوتین است] که باعث و بانی تبعید دیپلماتیکش شده است و خودش را در کاخ ریاست جمهوریش منزوی کرده و انتقادها و واقعیت‌ها را نمی‌پذیرد.»

پکن هم روز دوشنبه اعلام کرد که شی جین‌پینگ، رئیس جمهوری چین نیز در این مراسم شرکت نمی‌کند و به جای او نخست وزیر «لی چیانگ» هدایت هیات این کشور را بر عهده خواهد داشت. هیچ توضیح رسمی برای غیبت آقای شی در این اجلاس داده نشده است، اما برخی تحلیلگران معتقدند که دلیل آن می‌تواند ناشی از تمایل او به ایستادن در کنار روسیه باشد.

در عوض آقای شی در پکن میزبان رهبران ونزوئلا و زامبیا خواهد بود.

علاوه بر این، روابط بین چین و هند میزبان هم آنچنان که باید گرم نیست. این دو کشور مدت‌هاست که با یکدیگر مناقشه مرزی دارند و دهلی‌نو در امتداد مرز با همسایه خود در شمال شرق کشور تمرینات نظامی برگزار می‌کند. اخیرا نیز هند روابط تجاری، فناوری و نظامی خود را با ایالات متحده، رقیب دیرینه چین، تعمیق بخشیده است.

یا همه یا هیچکس

نشست وزرای انرژی گروه ۲۰ در ژوئیه امسال نتوانست بر روی نقشه راهی برای کاهش تدریجی استفاده از سوخت‌های فسیلی - یا حتی ذکر زغال سنگ، سوخت آلاینده‌ای که منبع اصلی انرژی برای اقتصادهایی مانند هند و چین است - به توافق برسند.

البته این اولین باری نیست که رهبران کشورهای عضو گروه ۲۰ بر سر بیانیه پایانی خود به مشکل بر می خوردند، ولی با این وجود شاید راه حل‌هایی هم وجود داشته باشد. 

اسنوئر در این رابطه گفت: سابقا «فرض بر این بود که در گروه بیست همیشه و همه چیز با اجماع قابل حل است»؛ تا اینکه پیش از اجلاس سران این گروه در ژوئیه ۲۰۱۷ به میزبانی آلمان، دونالد ترامپ رئیس جمهور وقت ایالات متحده اعلام کرد که این کشور از توافقنامه اقلیمی پاریس خارج خواهد شد.

البته به هر لطایف الحیلی که بود آلمان موفق شد بخشی از توافق پاریس را در بیانیه مشترک سیاست‌های این بلوک بگنجاند و همچنان مسیر گفت و گو با ایالات متحده را حفظ کند.

بیانیه سال ۲۰۱۷ گروه بیست به گونه‌ای نوشته شد که نشان می داد که ۱۹ کشور عضو به اقدامات اقلیمی کاملا متعهد هستند و یک پاراگراف هم موضع انحرافی ایالات متحده را بیان می‌کرد؛ و به این طریق شد که امکان تصویب بیانیه نهایی فراهم شد.

اسنوئر با اشاره به مخالفت‌های احتمالی رهبران چین و روسیه توضیح داد: اگرچه ممکن است هند با دو مخالف ناسازگار در روسیه و چین روبرو شود، اما هنوز «۱۸عضو دیگر هستند که بدون اینکه حواسشان به مسائلی اختلافی باشد همچنان بتوانند روی بسیاری از مشکلات جهانی تمرکز کنند.» بنابراین، با پیروی از نحوه چاره‌اندیشی آلمان در سال ۲۰۱۷، شاید این بار هم گروه بیست بتواند به بیانیه نهایی دست یابد.

اسنوئر گفت: «اختلافات قابل توجه است، اما پایان جهان نخواهد بود.»

درخواست عفو بین‌الملل برای رسیدن به داد کشورهای بدهکار

در همین حال سازمان عفو بین‌الملل روز جمعه از رهبران گروه ۲۰ خواست تا به تعهدات مالی قبلی خود در زمینه تغییرات اقلیمی عمل کنند و تعهدات جدیدی از جمله اعطای کمک‌های همه‌جانبه به کشورهای مقروض را نیز بر آن بیافزایند.

 بحران بدهی‌های کشورهای فقیر سبب شده تا حق مردم برای داشتن غذا، پوشاک و مسکن کافی که در اعلامیه جهانی حقوق بشر ذکر شده است، تهدید شود. مضافا اینکه بحران تغییرات اقلیمی نیز حق داشتن یک محیط پاک، سالم و پایدار را تهدید می‌کند.

به گزارش عفو بین‌الملل، در سال ۲۰۲۱ تعداد افرادی که در فقر شدید با درآمد کمتر از ۲.۱۵  دلار در روز زندگی می‌کنند، برای اولین بار از زمان آغاز نشست گروه ۲۰ در سال ۱۹۹۹ افزایش یافت.

کشورهای کم درآمد بیش از هر زمان دیگری برای پرداخت بدهی به نسبت کل درآمد ملی خود هزینه می‌کنند. سازمان عفو بین الملل نوشت: «گروه ۲۰ که با موسسات مالی بین‌المللی از جمله صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی همکاری نزدیک دارد، می‌تواند با بخشودگی منصفانه و سریع بدهی‌های کشورهایی که با بحران‌های متعدد مواجه هستند، به تغییر این وضعیت کمک کند.»

نارندرا مودی، نخست وزیر هند به عنوان میزبان، از این اجلاس سران به عنوان فرصتی برای بالابردن اعتبار خود تا پیش از انتخاب مجدد در اوایل سال آینده میلادی استفاده می‌کند. به نظر می رسد مودی حداقل یک گام ملموس در این مسیر را دنبال می‌کند و آن چیزی نیست جز اضافه کردن اتحادیه آفریقا به عنوان عضو دائمی به جمع این گروه و تبدیل آن به گروه ۲۱.

با تمام این اوصاف باید دید که آیا اعضا می‌توانند در پایان اجلاس به اجماع برسند یا خیر.