رشد سالانه درآمد سرانه ایرانیان پس از تحریم‌ها؛ کمتر از یک درصد

به گزارش اکوایران، درآمد سرانه عمدتا در سال‌های اخیر افزایش یافته اما نوسانات مختلفی را در 5 سال اخیر به ثبت رسانده است. به طور کلی درآمد سرانه نشان می‌دهد که اگر کل تولیدات اقتصاد را بین مردم کشور تقسیم کنیم چقدر نصیب هر فرد می‌شود. بنابراین جمعیت کشور نیز در هر سال عامل تعیین‌کننده‌ای در فراز و فرود درآمد سرانه محسوب می‌شود.

بررسی های آماری از نماگرهای اقتصادی بانک مرکزی نشان می دهد از سال 97 تنها یک سال رشد درآمد سرانه منفی شده که مربوط به سال 98 است. در آن سال تحریم‌های غرب علیه ایران شدت گرفته و بخش نفت به طور کامل تحریم شد. همچنین اواخر این سال بود که شیوع کرونا در ایران اعلام و محدودیت‌های مربوط به آن شروع شد.

درآمد سرانه به مثابه شاخصی از رفاه

اینکه درآمد سرانه شاخص مناسبی برای سنجش رفاه هست یا خیر همواره مورد مناقشه اقتصاددانان بوده است. این شاخص از تقسیم درآمد ملی بر جمعیت در هر سال حاصل می‌شود. درآمد ملی همان مجموع تولیدات کشور در بخش‌های مختلف منهای استهلاک سرمایه و مالیات غیرمستقیم است. 

علت اختلاف نظر بر سر کارآمدی «درآمد سرانه» بعنوان شاخصی از رفاه این است که جمعیت نقش مهمی در محاسبه آن ایفا می‌کند. برای مثال اگر یک کشور جمعیت کمی داشته باشد طبیعتا درآمد سرانه در آن بالا برآورد می‌شود.

در مقابل، کشوری مانند ایران که بیش از 80 میلیون نفر جمعیت دارد به طبع از درآمد سرانه پایین‌تری برخوردار است. زمانی که تولید کشور نیز به واسطه تحریم‌ها و عوامل دیگر کاهش می‌یابد، درآمد سرانه به صورت مضاعف در سطوح پایین برآورد می‌شود.

در نهایت به منظور مقایسه بهتر وضعیت درآمد ملی  بهتر است اثر تورم از این شاخص خارج شود تا مشخص شود درآمد سرانه به صورت حقیقی چه تغییری کرده است. به همین دلیل یک سال را به عنوان سال پایه در نظر گرفته و تغییرات را بر اساس سطح قیمت‌ها در همان سال محاسبه می‌کنیم. در این گزارش، سال 95 به عنوان سال پایه در نظر گرفته شده است.

رشد منفی درآمد سرانه در سال 98 اثر تحریم بود؟

اگر تولیدات اقتصاد را یک کیک در نظر بگیریم، در سال 97 سهم هر ایرانی از کیک اقتصاد یک تکه 13.2 میلیون تومانی به قیمت سال پایه 95 بوده است. در آن سال، جمعیت کشور حدود 82 میلیون نفر ثبت شده است.در بهار همان سال ترامپ از برجام بیرون رفت. طبیعتا در پی این اقدام غرب و نااطمینانی ایجاد شده در پی آن، رشد تولید با مانع روبرو شد.

مطالعات متعددی صورت گرفته که نشان می‌دهد وقتی نااطمینانی در اقتصاد افزایش می‌یابد انگیزه سرمایه‌گذاری کاهش یافته و به طبع آن تولید با رکود مواجه می‌شود. با رکود تولید، کیک اقتصاد کشور کوچک‌تر شده و سهم هر فرد از آن کمتر می‌شود. بنظر می‌رسد که ماحصل این وقایع در کنار افزایش 1 میلیون نفری جمعیت در سال 98 در غالب رشد منفی درآمد سرانه خود را نشان داده است. 

این شاخص در آن سال رشد منفی 11.7 درصدی را تجربه کرد و به 11 میلیون و 700 هزار تومان (به قیمت ثابت سال پایه 95) کاهش یافت. به عبارت دیگر، ظرف یک سال سهم مردم از کیک اقتصاد به اندازه حدودا 1 میلیون و 500 هزار تومان کوچک‌تر شد. 

روند درآمد سرانه در 3 سال اخیر؛ غالبا صعودی

در سال 99، جمعیت کشور به 84 میلیون نفر رسیده بود. درآمد سرانه نیز 2.3 درصد نسبت به سال قبل خود رشد کرد اما در بهترین حالت به 11 میلیون و 900 هزار تومان (به قیمت سال پایه 95)  رسید که همچنان رقمی کمتر از سطح سال 97 بوده است.

صعودی که در سال 1400 و 1401 رخ داد توانست درآمد سرانه را بهبود ببخشد. در این سال‌ها علاوه بر تشدید تحریم‌ها کشور درگیر محدودیت‌های کرونایی بود که اثر خود را روی شاخص‌های مختلف اقتصادی نشان داده است. با این حال نزدیکی درآمد سرانه این سال‌ها به سال 97 نشان می‌دهد که اقتصاد ایران چطور از فرصت رشد خود در سال‌های اخیر عقب افتاده است.

در ادامه ارزیابی این شاخص به قبمت سال پایه 95 نشان می درآمدسرانه ایرانی در کل سال 1400 به 13 میلیون و 400 هزار تومان رسیده و در سال بعد رقم 13.7 میلیون تومان را ثبت کرده است. جمعیت ایران نیز در سال 1401 حدود 84  میلیون و 700 هزار نفر ثبت شده است. بنابراین، سهم مردم از کیک اقتصاد در سال 1401 تنها 500 هزار تومان بزرگ‌تر از سهم آن‌ها در سال 97 است. یعنی تقریبا 3.5 درصد در عرض چهار سال بیشتر شده است. بنابراین، اگر چه در سال‌های اخیر درآمد سرانه ایران بهبود یافته اما مقدار آن هنوز در محدوده سال‌های آخر دهه 90 بوده و زیر 14 میلیون تومان تغییر می‌کند.

در ادامه مقایسه آمار و ارقام در خصوص درآمدسرانه به قیمت های ثابت سال 1395 طبق داده های بانک مرکزی در بخش نماگرهای اقتصادی نشان می دهد از سال 97 تاکنون در عرض چهار سال رشدی کمتر از 1 درصد را ثبت کرده است. طبق این آمار، از سال 1397 تا پایان سال گذشته به طور متوسط هر سال 0.9 درصد به درآمد سرانه افزوده شده است.