اکوایران، با تشدید درگیری بین اسرائیل و گروه حماس، درخواست‌ها برای ایجاد یک کریدور بشردوستانه یا یک راه فرار برای فلسطینی‌ها از غزه واکنش تند همسایگان عرب را در پی داشته است.

به نوشته رویترز، مصر که تنها کشور عربیست که با غزه مرز مشترک دارد و اردن که در مجاورت کرانه باختری تحت اشغال اسرائیل قرار دارد، هر دو نسبت به اخراج فلسطینیان از سرزمین خود هشدار داده‌اند. این مسئله نشان‌دهنده ترس عمیق اعراب از ایجاد یک موج جدید آوارگان فلسطینی به کشورهایشان است.

عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر در روز پنجشنبه گفت: «این بزرگ‌ترین آرمان است. این آرمان جهان عرب است. این مهم است که مردم فلسطین در سرزمین خود ثابت‌قدم و حاضر بمانند».

برای فلسطینی‌ها، ایده ترک یا رانده‌شدن از سرزمین‌هایی که می‌خواهند کشورشان را تشکیل دهند، بازتاب «نکبت» یا «فاجعه» دارد؛ زمانی که بسیاری از فلسطینی‌ها در طول جنگ ۱۹۴۸ با اسرائیل، از خانه‌های خود گریخته یا مجبور به ترک خانه‌های خود شدند. حدود ۷۰۰ هزار فلسطینی، نیمی از جمعیت عرب فلسطین تحت سلطه بریتانیا، خلع‌ید شده و آواره شدند. بسیاری از آن‌ها به کشورهای عربی همسایه سرازیر شدند، جایی که آن‌ها یا بسیاری از فرزندانشان اکنون زندگی می‌کنند. بسیاری هنوز در کمپ‌های پناهندگان زندگی می‌کنند.

از زمانی که اسرائیل پس از حمله ۷ اکتبر، بمباران شدید غزه را آغاز کرد، صدها هزار نفر از ۲.۳ میلیون نفر ساکن غزه خانه‌های خود را ترک کرده‌اند؛ در حالی که هنوز در داخل منطقه غزه گیر افتاده‌اند.

جلوگیری از سیل پناهندگان

روز جمعه، ارتش اسرائیل به غیرنظامیان شهر غزه که بیش از یک میلیون جمعیت دارد، هشدار داد تا برای امنیت خود ظرف ۲۴ ساعت به جنوب نوار غزه بروند. این اعلامیه به عنوان سیگنالی تلقی شد که ممکن است اسرائیل به زودی حمله زمینی خود به غزه را آغاز کند.

در حالی که ده‌ها هزار نفر از مردم به سمت جنوب حرکت می‌کردند، پیامی از مساجد غزه پخش شد: «خانه‌های خود را حفظ کنید. زمین‌های خود را حفظ کنید». برخی عهد کردند که بمانند.

ملک عبدالله، پادشاه اردن با هشدار نسبت به هرگونه تلاش برای جابه‌جایی اجباری فلسطینی‌ها از تمامی اراضی فلسطینی یا ایجاد آوارگی داخلی، خواستار جلوگیری از سرایت بحران به کشورهای همسایه و تشدید مسئله آوارگان شد. احمد ابوالغیط، رئیس ۲۲ عضو اتحادیه عرب، فوراً از آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل درخواست کرد تا «تلاش جنون‌آمیز اسرائیل برای انتقال جمعیت» را محکوم کند.

این هفته، ایالات متحده گفت که در حال گفتگو با اسرائیل و مصر در مورد ایده عبور امن غیرنظامیان غزه است. استفان دوجاریک، سخنگوی سازمان ملل متحد گفت: «باید از غیرنظامیان محافظت شود. ما نمی‌خواهیم شاهد مهاجرت گسترده مردم غزه باشیم».

گیلاد اردان، سفیر اسرائیل در سازمان ملل گفت که هشدار تخلیه «به منظور انتقال موقت (مردم) به جنوب برای کاهش آسیب به غیرنظامیان است». اردان در یک مراسم به میزبانی اسرائیل با خانواده‌های اسرائیلی‌هایی که توسط حماس اسیر شده‌اند، به دیپلمات‌های سازمان ملل گفت: «سازمان ملل باید از اسرائیل به خاطر این اقدامات پیشگیرانه تمجید کند. سال‌هاست که سازمان ملل در برابر تشدید اقدامات حماس در غزه، سرش را در برف کرده است».

سرنوشت آوارگان فلسطینی یکی از حساس‌ترین مسائل روند روبه‌مرگ صلح است. فلسطینی‌ها و کشورهای عربی می‌گویند که هر توافقی باید شامل حق بازگشت این پناهجویان و فرزندان آن‌ها باشد؛ چیزی که اسرائیل همیشه آن را رد کرده است. برخی اظهارات اسرائیل به نگرانی عرب‌ها دامن زده است.

ملک عبدالله پادشاه اردن

سخنگوی ارتش اسرائیل در روز سه‌شنبه گفت که به فلسطینی‌ها توصیه می‌کند که از طریق گذرگاه رفح در مرز جنوبی غزه با مصر، «خارج» شوند. ارتش اسرائیل با صدور بیانیه‌ای تصریح کرد که این گذرگاه در آن زمان بسته بود. گذرگاه رفح دروازه اصلی مردم غزه به جهان خارج است. همه خروجی‌های دیگر به اسرائیل منتهی می‌شود.

آرامش سرد

از زمانی که در سال ۲۰۰۷ حماس کنترل غزه را به دست گرفت، مصر به حفظ محاصره نوار کمک کرده و تا حد زیادی مرزهای خود را بسته و کنترل‌های شدیدی بر عبور کالا و افراد از رفح اعمال کرده است. مصر با شورش اسلام‌گرایان در شمال سینا روبرو شد که پس از سال ۲۰۱۳ به اوج خود رسید و قبل از اینکه نیروهای امنیتی کنترل را دوباره برقرار کنند. منابع امنیتی و تحلیلگران می‌گویند که می‌خواهد از نفوذ شبه‌نظامیان حماس که ایدئولوژی مشترکی با اخوان‌المسلمین دارد، جلوگیری کند.

مصر می‌گوید گذرگاه رفح باز است و آن‌ها تلاش می‌کنند تا از ارسال کمک‌های بشردوستانه به غزه اطمینان حاصل کنند؛ اگرچه این امر به دلیل بمباران‌های اسرائیل در نزدیکی مرز با مشکل مواجه شده است. قاهره همچنین اشاره کرده که حل مسئله از طریق هرگونه مهاجرت دسته‌جمعی فلسطینیان غیرقابل‌قبول است.

مخالفت با جابه‌جایی جدید فلسطینی‌ها در مصر ریشه‌ای عمیق دارد؛ چرا که پیمان صلح قاهره و تل‌آویو در چهار دهه پیش، خروج اسرائیل از شبه‌جزیره سینا را تضمین کرد اما هرگز منجر به آشتی در سطح عمومی نشد.

اچ.اِی. هِلیِر، عضو ارشد مؤسسه Royal United Services Institute می‌گوید: «عمدتاً افکار عمومی مصر این را به عنوان مقدمه‌ای برای پاکسازی قومی، آوارگی اجباری و اساساً اخراج می‌بینند؛ موضعی که انتظار می‌رود آن‌ها از آن عقب‌نشینی نکنند».

درگیری‌های اطراف غزه همچنین نگرانی‌های طولانی‌مدتی را در اردن که محل زندگی جمعیت زیادی از آوارگان فلسطینی و فرزندان آن‌هاست، برانگیخته است. تشدید گستره تنش‌ها به اسرائیلی‌ها این فرصت را می‌دهد تا سیاست انتقال فلسطینی‌ها برای اخراج دسته‌جمعی از کرانه باختری را اجرا کنند. ایمن صفدی، وزیر امور خارجه اردن پس از نشست اضطراری روز چهارشنبه اتحادیه عرب گفت که همه کشورهای عربی موافق هستند که با هر گونه تلاش برای آواره‌کردن فلسطینی‌ها از سرزمین خود مقابله کنند.