خارج از مدار واشنگتن؛ پشت‌پرده حاشیه‌نشینی بن‌سلمان در بحران بزرگ دریای سرخ

به گزارش اکوایران، پس از تسلط نیروهای حوثی بر پایتخت یمن در سال ۲۰۱۴، یک شاهزاده ۳۰ساله سعودی به نام محمد بن سلمان رهبری مداخله‌ای نظامی برای سرکوب آن‌ها را بر عهده گرفت.

به نوشته نیویورک تایمز، با کمک و تسلیحات آمریکا، خلبانان سعودی کمپین بمباران علیه یمن را آغاز کردند. مقامات سعودی انتظار داشتند که بتوانند به سرعت حوثی‌ها را شکست دهند. در عوض، نیروهای شاهزاده سال‌ها درگیر نبرد بودند که به جنگ بین چندین گروه مسلح منشعب شد، میلیاردها دلار از خزانه عربستان سعودی را خالی کرد و به فروبردن یمن به یکی از بدترین بحران‌های بشردوستانه در جهان منجر شد. صدها هزار نفر از خشونت، گرسنگی و بیماری‌های کنترل‌نشده جان باختند.

عربستان سعودی و شریک اصلی آن، امارات متحده عربی، در نهایت دخالت نظامی خود را تا حدی به دلیل فشار آمریکا کاهش داده و مقامات سعودی وارد مذاکرات صلح با حوثی‌ها شدند که کنترل شمال یمن را تضمین کردند.

اکنون جنگ در غزه، حوثی‌ها که ایدئولوژی آن‌ها شامل خصومت با ایالات متحده و اسرائیل و حمایت از آرمان فلسطین است را در کانون توجه جهانی قرار داده است.

انصارالله با شلیک موشک‌ها و پهپادها به سمت اسرائیل و کشتی‌های تجاری در دریای سرخ، برای غرب هزینه‌تراشی می‌کنند. از طرفی نیز ایالات متحده ائتلافی بین‌المللی دریایی را برای جلوگیری از اقدامات حوثی‌ها تشکیل داده و در حال بررسی اقدامات دیگر برای مقابله با این گروه است.

با این حال، عربستان سعودی ترجیح می‌دهد این تحولات را از حاشیه تماشا کند؛ چرا که چشم‌انداز صلح در مرزهای جنوبیش نسبت به توقف حملات حوثی‌ها علیه اسرائیل هدف جذاب‌تری است. پادشاهی با اسرائیل روابط نداشته و آن را علناً به رسمیت نشناخته است و بسیاری از مردم عربستان نیز با آن خصومت دارند.

به گفته مقامات سعودی و آمریکایی، اکنون محمد بن سلمان حاکم واقعی عربستان بوده و علاقه‌ای به آغاز دوباره درگیری با حوثی‌ها ندارد.

شاهزاده محمد در مصاحبه تلویزیونی ماه سپتامبر (کمی قبل از شروع جنگ غزه) گفت: «برای داشتن منطقه‌ای باثبات، به توسعه اقتصادی در کل منطقه نیاز است. نباید مشکلی در یمن وجود داشته باشد».

در حالی که شاهزاده عجله دارد تا برنامه خود تا سال ۲۰۳۰ برای تبدیل عربستان سعودی به مرکز تجارت جهانی را جلو ببرد، همچنین در تلاش است تا درگیری‌ها و تنش‌ها در خاورمیانه را از جمله با نزدیک‌شدن به ایران، رقیب منطقه‌ای خود، کاهش دهد.

مقامات و تحلیلگران سعودی می‌گویند که بازگشت حملات موشکی حوثی‌ها به ریاض یا شهرهای جنوبی عربستان که در دوران جنگ آن‌ها نسبتاً رایج بود، به تلاش‌های بن سلمان برای متقاعدکردن گردشگران و سرمایه‌گذاران آسیب بزرگی وارد می‌کند.

شاهزاده فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان سعودی در مصاحبه‌ای تلویزیونی اخیر خود گفت: «تشدید تنش به نفع هیچ‌کس نیست. ما به پایان‌دادن جنگ یمن و آتش‌بس دائمی متعهد هستیم».

استراتژی جدید عربستان در یمن که از اقدام نظامی مستقیم فاصله گرفته و به دنبال ایجاد روابط با جناح‌های یمنی است، مبتنی بر این واقعیت بوده که پس از هشت سال جنگ، حوثی‌ها عملاً پیروز شدند. با خاموش‌شدن جنگ، نیروهای انصارالله که دارای ایدئولوژی الهام‌گرفته از مذهب شیعی هستند، در شمال یمن به قدرت رسیده‌اند.

در حالی که حوثی‌ها با اشتیاقی پنهان به مصاف درگیرشدن با ایالات متحده پیش می‌روند، از قابلیت‌های نظامی گسترش‌یافته و بی‌باکی خود که در جریان نبرد با ائتلاف سعودی به رسیده بودند، استفاده می‌کنند.

عبدالمالک الحوثی، رهبر انصارالله در سخنرانی تلویزیونی روز چهارشنبه تهدید کرد که اگر ایالات متحده سربازان خود را به یمن بفرستد، نیروهایش با نبردی بدتر از جنگ‌های طولانی افغانستان و ویتنام روبرو خواهند شد. او اعلام کرد که حوثی‌ها از نبرد مستقیم با ایالات متحده «نمی‌ترسند» و در واقع، آن را ترجیح می‌دهند.

وقتی حوثی‌ها می‌گویند که خواهان جنگ با آمریکا هستند، به نظر می‌رسد که از درگیری غزه به عنوان فرصتی برای پیشبرد هدف اصلی استفاده می‌کنند.

«مرگ بر آمریکا، مرگ بر اسرائیل، لعنت بر یهودیان» بخشی از شعار این گروه بوده و حوثی‌ها حملات خود به کشتی‌های تجاری را نبردی راستین برای وادارکردن اسرائیل به پایان‌دادن به محاصره غزه توصیف کرده‌اند.

حوثی‌ها همچنین بازوی مهم «محور مقاومت» منطقه هستند که شامل گروه‌های مسلح در سراسر خاورمیانه می‌شود. اگرچه تحلیل‌گران یمنی و مقامات سعودی می‌گویند که آن‌ها انصارالله را نه صرفاً بخشی از محور مقاومت، بلکه یک گروه پیچیده یمنی می‌دانند.

الحوثی در سخنرانی روز چهارشنبه خود از دیگر کشورهای عربی خواست کنار رفته و «اجازه دهند آمریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها مستقیماً با ما وارد جنگ شوند».

او گفت: «اگر می‌خواهید روی بدن قربانیان برقصید، برقصید. اما با آمریکایی‌ها در جنگ علیه ما شرکت نکنید». سخن او اشاره‌ای پنهان به کنسرت‌های اخیر در عربستان سعودی، از جمله اجرای گروه متالیکا داشت.

شوقی المکتاری، مشاور ارشد یمنی مؤسسه جستجو برای وجه مشترک گفت: «برای حوثی‌ها، چنین جنگی فرصتی طلایی برایشان خواهد بود تا آرمانشان را برآورده کنند؛ چیزی که آن‌ها را قادر می‌سازد تا اعتبار کسب کرده و نیروهای جدید جذب کنند».

این امر به ویژه از زمان آغاز بمباران غزه توسط اسرائیل که سراسر خاورمیانه را در غم و اندوه و خشم فرو برد، صادق بوده که هدف آن نه تنها اسرائیل، بلکه ایالات متحده، متحد اصلی آن است.

قبل از شروع جنگ غزه، حوثی‌ها در آستانه امضای توافق صلح با حمایت آمریکا و عربستان بودند که به طور بالقوه موقعیت آن‌ها در قدرت را تثبیت کرده و به جامعه بین‌الملل اجازه می‌داد تا آغاز پایان جنگ در یمن را اعلام کند.

به گفته تحلیلگران، حداقل تا کنون، به نظر نمی‌رسد که واکنش حوثی‌ها به جنگ غزه از اشتهای عربستان سعودی برای توافق بر سر یمن بکاهد.

احمد نگی، تحلیلگر ارشد یمن در گروه بین‌المللی بحران گفت: «جنگ غزه مذاکرات بین حوثی‌ها و سعودی‌ها را تضعیف نکرد؛ برعکس، آن‌ها را حتی بیشتر به هم نزدیک کرد».

علی القهوم، یکی از اعضای دفتر سیاسی انصارالله در مصاحبه‌ای با نیویورک تایمز در اواخر سپتامبر گفت که مذاکرات با عربستان سعودی «مملو از جدیت و خوش‌بینی» بوده است.

القهوم گفت که آن‌ها در مورد چگونگی تسهیل پرداخت حقوق برای کارمندان دولتی که سال‌ها بدون دستمزد مانده‌اند و بازگشایی احتمالی فرودگاه‌ها و بنادر بحث کرده‌اند؛ اقداماتی که می‌تواند رنج میلیون‌ها یمنی که نیاز مبرم به کمک دارند را کاهش دهد.

القهوم گفت: «دیدگاه‌هایمان بسیار نزدیک بود. آنچه مانع دستیابی به توافق می‌شود، عدم تعهد عربستان، امارات، انگلیس و آمریکا برای رسیدگی به ویرانی‌های ناشی از هشت سال جنگ و مسائل دیگر مانند بازسازی و غرامت است».

به نظر می‌رسد که او به غرامت پولی اشاره دارد که حوثی‌ها انتظار دارند از عربستان سعودی به عنوان بخشی از انگیزه برای هرگونه توافق دریافت کنند.

به گفته تحلیلگران، دولت عربستان سعودی احتمالاً رقمی را برای انجام این توافق در نظر خواهد گرفت.

در میان مذاکرات با حوثی‌ها، عربستان سعودی نیز به ایجاد روابط گرم‌تر با ایران، رقیب دیرینه‌اش ادامه داده است. ابراهیم رئیسی در ماه نوامبر برای اولین‌بار به ریاض سفر کرد.

این هفته، ایالات متحده تشکیل گروه ضربت دریایی برای مقابله با حوثی‌ها در دریای سرخ را اعلام کرد. عربستان سعودی و امارات متحده عربی جزو اعضای آن نبودند. تنها کشور عربی که به آن ملحق شد بحرین بود؛ جایی که این اقدام خشم مردم را برانگیخت.

سلیمان العقلی، مفسر سیاسی سعودی در شبکه اجتماعی اکس نوشت: «عربستان سعودی علاقه‌ای به تلاش‌های غرب برای محافظت از اسرائیل ندارد. سیاست آمریکا در قبال جنگ یمن به پیشرفت حوثی‌ها کمک کرد».

جان کربی، سخنگوی امنیت ملی کاخ سفید به خبرنگاران گفت که ایالات متحده به این موضوع احترام می‌گذارد که برخی کشورها ممکن است «دلایلی داخلی» برای نپیوستن به گروه ضربت را داشته باشند.

دو مقام آمریکایی گفتند که برنامه‌ریزان نظامی آمریکایی اهداف اولیه حوثی‌ها در یمن را شناسایی کرده‌اند تا در صورتی که مقامات ارشد دولت بایدن دستور حمله تلافی‌جویانه علیه حوثی‌ها را بدهند، دست به کار شویم. اما مقامات نظامی می‌گویند که کاخ سفید تمایلی برای پاسخ نظامی به حوثی‌ها و ایجاد ریسک جنگ منطقه‌ای گسترده نشان نداده است.

شاهزاده محمد در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۱۸ در پاسخ به سؤالی درباره جنگ یمن گفت: «گاهی اوقات در خاورمیانه، تصمیم خوب و بد وجود ندارد. گاهی اوقات فقط باید بین بد و بدتر یکی را انتخاب کرد».