تحول کیفی روابط تهران و مسکو ماندگار نیست

حمیدرضا عزیزی، پژوهشگر مهمان در بنیاد علم و سیاست آلمان به «اکوایران» گفت:« روابط روسیه با ایران مشخصا از زمان آغاز جنگ اوکراین وارد یک تحول کیفی شده است؛ مهمترین شاخصه این تحول کیفی این است که رابطه‌ای که تا حد زیادی یک سویه بود و بویژه در حوزه‌های نظامی و امنیتی، ایران برای همکاری و جلب حمایت به روسیه چشم داشت امروز به یک رابطه دوسویه تبدیل شده است؛ چه در حوزه‌های سخت‌افزاری، چه در حوزه‌های تسلیحاتی مانند پهپادها و چه در حوزه‌های همکاری‌های فنی و تکنولوژیکی، روسیه به شدت روی همکاری با ایران حساب می‌کند.»

وی افزود:« جنبه دوم مرتبط با تحریم‌های بی‌سابقه‌ای است که علیه روسیه اعمال شده است. فراتر از بحث تحریم‌ها روسیه دیگر چشم‌اندازی برای خود به عنوان یک عضو عادی در جامعه بین‌الملل قائل نیست. یعنی می‌داند روابطی که به لحاظ اقتصادی و تجاری قبل از جنگ اوکراین با کشورهای اروپایی داشت دوباره امکانپذیر نیست. لذا در یک چشم‌انداز بلندمدت روسیه توجه خود را به همکاری‌ با کشورهایی شیفت کرده که تاحدی مانند آن کشور تحت فشار هستند و چه به لحاظ دو جانبه و چه چند جانبه می‌خواهد این روابط را گسترش دهد. در این رابطه مشخصا بحث ایران مطرح می‌شود.»

مزیت کریدوری ایران برای روسیه

به گفته عزیزی، یک مزیت ژئوپلتیکی که ایران دارد بحث دسترسی است که برای مسیرهای تجاری به روسیه می‌دهد و به همین خاطر است که بعد از 20 سال ما می‌بینیم که موضوع کریدور شمال-جنوب به صورت جدی از جانب روس‌ها دنبال می‌شود.

پژوهشگر مسائل روسیه در ادامه با  اشاره به اینکه امروز پاشنه آشیل روسیه، اقتصاد است و به نظر می‌رسد طی سال‌های آینده این مسئله بیش از پیش برای روس‌ها نمایان شود، گفت:« در این رابطه تنها مزیتی که ایران دارد، بحث همکاری‌های ترانزینی و جنبه ژئواکونومیک آن است و گرنه به لحاظ سرمایه‌گذاری و پتانسیل اقتصادی که خود ایران نیز طی سال‌های اخیر به لحاظ تحریم‌ها از دست داده، روسیه نمی‌تواند روی ایران خیلی حساب کند و چشمش بیشتر روی کشورهایی مانند عربستان و امارات است.»

عزیزی با بیان اینکه سفر اخیر پوتین به روسیه و امارات، سومین سفری بود که وی بعد از جنگ اوکراین به خارج از حوزه شوروی سابق انجام می‌داد، افزود:« اما پوتین در تمام سال‌هایی که منصب‌دار بوده در قالب سفر دوجانبه به ایران سفر نکرده است. کما اینکه اگر جنگ اوکراین پایان پیدا کند چون جنبه نظامی-امنیتی در روابط ایران و روسیه غلبه داشته  انتظار می‌رود اهمیت ایران برای روسیه تاحدی کاهش پیدا کند و میل به روابطش با کشورهای عربی بیشتر شود.»

وی درباره آنچه که به عنوان توافق استراتژیک بین ایران و روسیه مطرح است نیز توضیح داد:« این توافق، بازنگری و ورژن جدیدی از تفاهمی است که ایران و روسیه از سال 80 امضا کرده بودند که در ابتدا 10 ساله بود و سپس تمدید شد. بعد از جنگ اوکراین و تحول کیفی در روابط، طرفین تصمیم گرفتند توافق جدیدی را امضا کنند. هرچند روس‌ها در رابطه با متعهد کردن خودشان به شکل مشخص به ایران خیلی محتاط هستند.» به گفته این کارشناس، اعلام این توافق به خودی خود تحول بزرگی نخواهد بود زیرا ما یک توافق 25 ساله با چین داریم اما عملا روی زمین اتفاقی نیفتاده است.

وی تاکید کرد:« امضا شدن چنین قراردادی به این معنا نیست که ایران و روسیه به سرعت تبدیل به شرکای استراتژیک خواهند شد.»

نباید فرصت را از دست بدهیم

عزیزی در ادامه درباره سیاست‌های ایران در مقابل روسیه گفت:« تاکتیک تاخیر روس‌ها باید زنگ هشداری را در تهران به صدا درآورد مبنی بر اینکه ما باید عجله کنیم و از فرصت فعلی استفاده کنیم.»

پژوهشگر مهمان در بنیاد علم و سیاست آلمان با اشاره به اینکه تحریم‌ها علیه روسیه مدت‌ها باقی می‌ماند، گفت:« اما روسیه برای همکاری تنها به ایران نگاه نمی‌کند و گزینه‌های دیگری را نیز برای خود تعریف می‌کند. لذا ایران اگر دیر بجنبد فرصتی که برای همکاری با روسیه دارد را نیز دیگر به این شکل نخواهد داشت.»

وی در نهایت تاکید کرد: «اتفاقاتی که در روابط ایران و روسیه می‌افتد بیشتر به لطف تحولات بین‌المللی است. یعنی جنگی در اوکراین اتفاق افتاده، روس‌ها به لحاظ بین‌المللی تحت فشار هستند و به دنبال شریک جدید می‌گردند. در این شرایط چه شریکی بهتر از ایران که 40 سال است مقابله با آمریکا و سیاست ضدغربی را در دستورکار قرار داده است.»

کامل این گفت‌وگو را اینجا ببینید: