پیامی که بایدن نمی‌خواست دریافت کند/ چرا معادله جدید منطقه ممکن است خطرناک باشد؟

به گزارش اکوایران، به ادعای یک مقام ارشد دولت آمریکا، ساعاتی قبل از حادثه پنجشنبه شب اصفهان، مقامات اسرائیلی، بدون در میان گذاشتن جزئیاتی، به همتایان آمریکایی خود در واشنگتن خبر دادند که اقدامی در حال انجام است.

پیامی که بایدن نمی‌خواست دریافت کند

به نوشته سی‌ان‌ان، این دقیقا همان پیامی بود که دولت بایدن امیدوار بود دریافت نکنند. این مقام ارشد با اشاره به هشداری که آمریکا قبل از واقعه روز پنجشنبه اسرائیل دریافت کرده بود، گفت: «ما به اقدام [اسرائیل] چراغ سبز ندادیم».

تنش‌های هفته گذشته مقامات آمریکایی را نگران کرده است، چرا که به اعتقاد آن‌ها، سدی که زمانی بین اسرائیل و ایران وجود داشت، اکنون شکسته شده و ممکن است منجر به شکل جدیدی از رویارویی مستقیم می‌شود که می‌تواند به شدت شکننده و غیر قابل پیش بینی باشد.

به اعتقاد آمریکایی‌ها، اکنون نحوه واکنش ایران آزمونی حیاتی خواهد بود که آیا دو طرف وارد مراحل آغازین درگیری مستقیم شده‌اند یا هر دو طرف می‌خواهند از لبه پرتگاه درگیری عقب‌نشینی کنند. اکنون، نشانه‌هایی وجود دارد که چنین سناریویی منتفی شده است. ارزیابی سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا برای مدت‌ها مبتنی بر این است که نه ایران و نه اسرائیل هیچ تمایلی به یک جنگ آشکار ندارند.

یک منبع اطلاعاتی منطقه‌ای همان روز جمعه به سی‌ان‌ان گفت که حملات مستقیم بین دو طرف «به پایان رسیده است». این شخص گفت، انتظار نمی‌رود که ایران به حادثه اصفهان واکنش نشان دهد. این مقام ارشد آمریکایی گفت: «هیچ نشانه ای از تشدید بیشتر در حال حاضر وجود ندارد» و هشدار داد که «اوضاع ممکن است تغییر کند. اما همه شاخص‌ها حاکی از این است که دو طرف در حال گام برداشتن به پس هستند».

مفروضاتی که زیر سئوال رفت

با این حال، مقامات ایالات متحده به خوبی آگاه هستند که پس از تبادل آتش مستقیم بی‌سابقه اخیر، پیش‌بینی اینکه ایران چگونه به تحریکات محسوس متداول در آینده پاسخ می‌دهد، دشوارتر از همیشه است. پاسخ گسترده ایران به اسرائیل در هفته گذشته -که برای اولین بار از داخل مرزهای خود مستقیماً به سمت اسرائیل شلیک کرد- فرضیات همیشگی آمریکا و متحدانش در مورد محدودیت‌های ایران و میزان تمایل این کشور برای حمله مستقیم به اسرائیل را زیر سوال برد.

مقامات ایرانی علناً اعلام کرده‌اند که سیاست ایران در قبال اسرائیل تغییر کرده است. حسین سلامی، فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در پی حمله آخر هفته گذشته به تلویزیون دولتی ایران گفت: «ما تصمیم داریم معادله جدیدی ایجاد کنیم و آن این است که اگر رژیم صهیونیستی از این پس به منافع، دارایی‌ها، شخصیت‌ها و شهروندان ما حمله کند، از ایران علیه آنها حمله خواهیم کرد». بیل برنز، مدیر سیا، روز پنجشنبه گفت: «من به ندرت لحظه‌ای قابل اشتعال‌تر از این [لحظه در خاورمیانه] دیده‌ام».

جنگ طولانی مدت در سایه

ژنرال بازنشسته فرانک مک‌کنزی، فرمانده سابق فرماندهی مرکزی ایالات متحده، گفت: «به نظر می‌رسد فشار درون سیستمی [در ایران] افزایش یافته است: اسرائیل علیه ما اقدام می‌کند و بهایی نمی‌پردازد؟ به نظر من این یک محرک مهم است».

مک‌کنزی و دیگر تحلیل‌گران پیشنهاد کردند که حمله اول آوریل در سوریه برای ایران تشدید غیرقابل دفاعی بود که مقامات احساس می‌کردند نیازمند پاسخی قوی‌تر از حد معمول برای بازدارندگی از اقدامات آینده اسرائیل است.

به گفته جاناتان پانیکوف، تحلیلگر ارشد سابق اطلاعاتی و متخصص در منطقه، «ترور زاهدی اقدام کوچکی نبود» چرا که او فردی کلیدی در روابط بین تهران و حزب الله لبنان -به عنوان بزرگ‌ترین و تواناترین متحد ایران- محسوب می‌شد. 

پیش از رگبار موشکی و پهپادی ایران علیه اسرائیل، مقامات آمریکایی هم‌چنان معتقد بودند که ایران احتمالاً از طریق شبکه متحدان خود پاسخ می‌دهد -اقدامی که قبلاً همیشه انجام می‌داد. اما مقامات فعلی و سابق آمریکایی گفتند، زمانی که ایالات متحده و متحدانش شروع به مشاهده نشانه‌هایی از جابجایی موشک‌های ایران در داخل خاک خود کردند، باعث شد تا یک تجدید نظر سراسیمه در سراسر واشنگتن درباره آنچه ایران احتمالا انجام می‌دهد، انجام شود.

تغییر دائمی در رویکرد تهران؟

به نوشته سی‌ان‌ان، اکنون باید دید که آیا این تغییر در موضع ایران منعکس کننده تغییر دائمی‌تری در تفکر تهران است یا خیر. یکی از اعضای ارشد موسسه کارنگی برای صلح بین المللی گفت: «معلوم نیست که آیا تهران پس از همه این سال‌ها دکترین راهبردی دیرینه‌اش را برای اجتناب از رویارویی مستقیم با اسرائیل تغییر داده یا این که این پیش‌نمایشی از نحوه رفتار آینده حکومت است».

شاید بهترین نمونه برای فهم وضعیت کنونی، اتفاقی باشد که پس از ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده فقید نیروی قدس سپاه پاسدران، توسط آمریکا در ژانویه 2020، افتاد. ظرف چند روز ایران –و نه متحدان آن- پایگاه نظامی آمریکا در عراق را با موشک بالستیک هدف قرار دادند. این نیز گامی بی‌سابقه در نظر گرفته می‌شد که خطر ایجاد پارادایم منطقه‌ای جدید و خطیرتری را به همراه داشت.

پس از پایان عملیات انتقام‌جویانه، ایران علناً پیام داد که این موضوع را پایان یافته می‌داند.  دولت وقت ایالات متحده در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ هم ترجیح داد بیش‌تر از این اقدامی نکند.

ارزیابی تاثیر واقعی حمله ایران

در روزهای پس از حمله به اسرائیل، برخی تحلیل‌گران پیشنهاد کردند که ایران ممکن است عمداً به دنبال جلوگیری از تلفات در تلاش برای جلوگیری از تشدید اوضاع بوده است. اما مقامات پنتاگون قاطعانه این فرضیه را رد کردند.

مقامات دولت -و البته مک‌کنزی و دیگر مقامات سابق- این دیدگاه را که ایران این بار هم خوددارانه عمل کرده است، رد کرده‌اند. به گفته مقامات و تحلیلگران، مقیاس عظیم این حمله به خودی خود نشان می‌دهد که ایران قصد آسیب زدن به اسرائیل را داشته است. از بسیاری جهات، عملیات روز شنبه حاصل سال‌ها برنامه‌ریزی نظامی برای آماده شدن برای دقیقاً این نوع حمله فرضی بود.

اما مقامات فعلی و سابق آمریکا می‌گویند دفاع هوایی در برابر چنین مجموعه وسیعی از تهدیدات، عملیات پیچیده و دشواری است، و اگرچه اسرائیل و متحدانش [ادعا می‌کنند که] موفق عمل کردند، اما این موفقیت به هیچ وجه یک نتیجه قطعی نبود.

مک‌کنزی گفت: «ایرانی ها از موشک‌های بالستیک، پهپادها و موشک‌های کروز حمله زمینی استفاده کردند. و عملیاتی که آنها انجام دادند تلاشی حداکثری بود. این سیگنال‌دهی نبود». این مقامات می‌گویند این خطر بزرگی است.

پانیکوف گفت: «در هر درگیری در آینده، اسرائیل و ایران ممکن است از پله بالاتری از نردبان تنش کار را شروع کنند و این فوق‌العاده خطرناک است. اگر اسرائیل و ایران نسبت به یکدیگر ادراک تهدید بیشتری داشته باشند، به احتمال زیاد فکر می‌کنند که باید قوی‌تر و تهاجمی‌تر عمل کنند.»