پشت صحنه شوک جدید چین به اقتصاد جهانی؛ سیل محصولات خوش‌قیمت در راه است؟

به گزارش اکوایران، در توضیح رشد قابل توجه صادرات چین در مدت اخیر که نگرانی مدیران تجاری و سیاست‌مداران در آمریکا و اروپا را برانگیخته است،‌ بسیاری معتقدند یارانه‌های تولید سخاوتمندانه دولت چین که گاه افراطی در نظر گرفته می‌شود و همچنین ظرفیت صنعتی بسیار بزرگ این کشور، علت رشد صادرات آن بوده است.

به نوشته وال‌استریت‌ ژورنال، اما در این ماجرا یک عامل دیگر نیز وجود دارد: پول ملی چین، و تورم یا نبود آن.

نرخ ارز موثر چین که با تغییرات تورمی میان چین و شرکای تجاری اصلی این کشور تطبیق پیدا می‌کند، به سطح خود در سال 2014 بازگشته و یک روند رشد مداوم 10 ساله را معکوس کرده است. این نرخ، شاخصی است که قدرت یک ارز را در برابر گروهی از ارزهای دیگر می‌سنجد.

این ضعف یوآن باعث شده فروش محصولات چین در خارج از این کشور به شکل فوق‌العاده‌ای افزایش پیدا کند، اما این اتفاق به بهای ضربه خوردن صادرات کشورهای دیگر تمام می‌شود.

یوآن از اوج خود در حدود دو سال گذشته،‌ با کاهش ارزش 6 درصدی مواجه شده است

این موضوع همچنین فشار بیشتری به اقتصادهای دیگر و پول ملی این کشورها به‌ویژه در آسیا وارد می‌کند که به‌طور همزمان فشار ناشی از تقویت دلار آمریکا را احساس می‌کنند.

برای آمریکا که در گذشته با چین در رابطه با یوآن دچار تنش شده است، کاهش نرخ تعدیل‌شده این ارز به این معناست که کالاهایی که در چین ساخته می‌شوند حتی ارزان‌تر از گذشته خواهند بود؛ روندی که در هزینه‌های پایین واردات نیز دیده می‌شود.

این اتفاق باعث شده محصولات چین به شکل قابل توجهی برای مردم آمریکا جذاب باشد که در تضاد با هدف مقامات آمریکایی در کاهش اتکا به پکن است.

برد ستسر -‌کارشناس ارشد در اندیشکده آمریکایی شورای روابط خارجی- اعلام کرده: «هنوز هم انگیزه زیادی برای استفاده از زنجیره تأمین چین وجود دارد. با این نرخ ارز موثر، چین به شکل فوق‌العاده‌ای یک رقیب جدی تلقی می‌شود.»

نرخ ارز موثر اسمی و واقعی یوآن

در مقایسه با ارزهای شرکای تجاری اصلی چین، یوآن از اوج خود در مارس 2022 با افت 6 درصدی مواجه شده است. این سقوط ارزش نشان‌دهنده رشد کند در اقتصاد چین است که با بحران مسکن و کاهش هزینه‌کرد شهروندان دست‌وپنجه نرم می‌کند.

مزیت پنهان تورم منفی

نرخ ارز موثر چین -که نه تنها با کشوری که چین با آن تجارت دارد، منطبق می‌شود بلکه نسبت به تفاوت‌های تورمی دو کشور نیز تغییر پیدا می‌کند- از مارس 2022 با کاهش 14 درصدی همراه شده است.

چین با تورم منفی درگیر است و عمده اقتصاددانان آن را به عنوان یک پدیده بد در نظر می‌گیرند که باعث می‌شود هزینه‌کرد مردم به شکل منفی تحت تأثیر قرار بگیرد و تاب‌آوری بدهی‌ها را دشوارتر می‌کند. اما تورم منفی یک مزیت پنهان دارد؛ این پدیده باعث شده رقابت‌پذیری محصولات صادراتی چین در بازارهای جهانی افزایش پیدا کند، به‌خصوص زمانی که تورم در آمریکا و کشورهای دیگر بالا باشد.

همچنین شکاف میان نرخ ارز موثر اسمی و واقعی یوآن به بیشترین میزان خود از سال 1994 رسیده است. نرخ ارز واقعی ایالات متحده نیز از اوایل سال 2022 میلادی با  رشد 6 درصدی همراه شده است.

یکی از کارشناسان به وال‌استریت ژورنال اعلام کرده کاهش ارزش واقعی یوآن به‌طور واضح منجر به افزایش صادرات چین شده است. حجم صادرات چین در ماه فوریه حدود 10 درصد بالاتر از مارس 2022 بوده و در مدت مشابه، حجم صادرات در سطح جهان تنها 1/4 درصد بالاتر رفته است.

مقامات خارجی نگران این موضوع هستند که پدیده «شوک چین» در اوایل دهه 2000 که به دنبال اصلاحات حمایتی از بازارها در چین و ورود این کشور به سازمان تجارت جهانی رخ داد، بار دیگر تکرار شود. در آن زمان صادرات چین با رونق قابل توجهی همراه شد،‌ اما در حالیکه این اتفاق یک مزیت برای مصرف‌کنندگان به حساب می‌آمد،‌ صنایع آمریکا و دیگر کشورها که در رقابت با پکن عقب افتاده بودند، ضربه بزرگی را متحمل شدند.

جنت یلن - وزیر خزانه‌داری آمریکا - در ماه گذشته میلادی هشدار داد که ظرفیت به‌شدت رو به رشد تولید در چین که با سرمایه‌گذاری مستقیم دولت مرکزی پکن حمایت می‌شود، مشاغل در نقاط دیگر جهان را با خطر روبه‌رو می‌کند. چین چنین انتقادی را به عنوان پوششی برای اقدامات حمایت‌گرایی، رد کرده است.

سایر کشورهای آسیایی، بیشترین هزینه را متحمل می‌شوند

رشد چین در میزان صادرات به شکل عمده باعث زیان همسایه‌های آسیایی آن شده است و بسیاری از این کشورها به شکل مستقیم در تولید محصولاتی مانند دستگاه‌های الکتریکی، فولاد، تراشه و مبلمان رقابت می‌کنند.

طی دو سال گذشته، حجم صادرات چین با رشد 10 درصدی همراه شده، در حالیکه حجم صادارت اقتصادهای نوظهور در سطح آسیا در این مدت حدود 2 درصد کاهش پیدا کرده است. حتی میزان صادرات ژاپن نیز کمتر شده، با وجود اینکه ارز این کشور با کاهش ارزش قابل توجهی روبه‌رو بوده است. بخشی از این اتفاق به رشد چشمگیر چین در بازار خودروها مربوط می‌شود.

تغییر حجم صادرات چین از مارس 2022

این موضوع سیگنالی مبنی بر ادامه رشد ضعیف‌تر در آینده را نشان می‌دهد و باعث می‌شود ارزش پول ملی این کشورها در برابر دلار آمریکا با کاهش بیشتری همراه شود. این روند، فشار بر پول ملی کشورهای مختلف در سطح آسیا را که به علت شاخص دلار قوی با کاهش ارزش روبه‌رو شده‌اند، بدتر می‌کند.

از ابتدای سال جاری میلادی تاکنون، ارز ملی کره جنوبی موسوم به وون، 5 درصد از ارزش خود در برابر دلار را از دست داده است، در حالیکه رینگیت مالزی با افت 3 درصدی همراه شده و دانگ ویتنام نیز 4/5 درصد افت کرده است.

از آنجایی که عمده رقابت‌پذیری یوآن به واسطه تفاوت‌های مربوط به تورم در چین و نقاط دیگر است، همین امر تلاش دیگر کشورها برای معکوس کردن این روند را دشوارتر می‌کند. در سال 2019 که دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا بود، او از مقامات چینی خواست تا از مداخله در بازارهای ارز خارجی دست بردارند و اجازه دهند ارزش یوآن افزایش یابد.

اما اکنون مقامات چینی خواهان ضعیف کردن یوآن نیستند بلکه بسیاری از کارشناسان معتقدند آن‌ها می‌خواهند این ارز تقویت شود یا حداقل، کاهش ارزش یوآن به شکل تدریجی و کنترل‌شده باشد. مقامات چینی نگران هستند که کاهش شدید ارزش یوآن می‌تواند باعث خروج سرمایه از این کشور شود و قیمت واردات اصلی مانند نفت را افزایش دهد.  

چرا درمان‌های قدیمی ممکن است کمکی نکنند

این بدان معناست که مطرح کردن دوباره درخواست‌ها از پکن برای کاهش کنترل بر نرخ ارز موثر ممکن است منجر به ضعیف‌تر شدن یوآن شود و همین امر فشار بیشتری به صادرات دیگر کشورها و ارزهای آن‌ها وارد می‌کند.

بالاتر بردن نرخ تورم در چین می‌تواند منجر به معکوس شدن روند کاهش ارزش یوآن شود، اما این امر احتمالا نیازمند محرک‌های مالی بزرگ‌تری است که پکن به دلیل نگرانی از بیشتر شدن بار بدهی‌اش، از آن‌ها دوری می‌کند.

اقدامات جدی‌تر برای کاهش تورم در ایالات متحده و کشورهای دیگر، مانند افزایش نرخ بهره نیز ممکن است کمک کند اما در کوتاه مدت، فشار نزولی بیشتری بر یوآن در مقابل سایر ارزها خواهد داشت.

اِسوار پراساد -استاد اقتصاد و سیاست تجاری در دانشگاه کُرنل- معتقد است: «در حال حاضر، پکن و واشنگتن ممکن است با هم متحد شوند و بخواهند ارزش یوآن در برابر دلار بیش از حد کاهش پیدا نکند.»