بن سلمان به فصل سخت بازی نزدیک می‌شود؛ ولی‌عهد بعدی سعودی کیست؟

به گزارش اکوایران، با وخامت حال ملک سلمان، پادشاه عربستان سعودی به دلیل عفونت ریوی، محمد بن سلمان، ولی‌عهد این کشور به تاج‌وتخت نزدیک‌تر شده است.

تصفیه دوباره آل سعود؟

به نوشته میدل‌ایست آی، در حالی که به نظر می‌رسد جانشینی بن سلمان بر تخت سلطنت اجتناب‌ناپذیر است، اما او با دو تصمیم چالش‌برانگیز روبرو خواهد شد: انتخاب ولیعهد و تعیین جانشین ولیعهد. از نظر تئوری، بن سلمان برای تعیین ولیعهد آینده باید به قانون اساسی حکومتی عربستان سعودی مصوب ۱۹۹۲ رجوع کند که در آن ذکر شده، حاکمان از نوادگان مذکر ابن سعود انتخاب می‌شوند و «شایسته‌ترین» آن‌ها نیز ولی‌عهد خواهد شد. اما اصلاحیه‌ای که در سال ۲۰۱۷ توسط ملک سلمان صورت گرفت، اشاره می‌کند که پس از پسران ابن سعود، «نباید هیچ پادشاه و ولی‌عهدی متعلق به یک شاخه از نسل پادشاه بنیان‌گذار باشند».

در عمل، محمد بن سلمان به عنوان پادشاه قدرت کافی برای نادیده‌گرفتن این اصلاحیه و انتصاب یکی از برادرانش به عنوان ولیعهد را خواهد داشت. با این حال، چنین اقدامی بدون عواقب نخواهد بود. با این کار، او خود را در حذف سایر شاخه‌های خاندان آل سعود بی‌رحمانه‌تر جلوه خواهد داد. چنین اقدامی باعث دورشدن بیشتر تعداد زیاد پسرعموها از شاخه‌های مهم، مانند الفهد و السلطان می‌شود که البته هیچ‌کدام از آن‌ها مانند نایف و عبدالله تحقیر نشده‌اند. تاکنون، با وجود شایعات درباره اینکه محمد بن سلمان چه کسی را به عنوان ولیعهد انتخاب می‌کند، تصمیم او مخفی نگه داشته شده است.

در سال ۲۰۱۴، ملک عبدالله، پادشاه فقید عربستان از ترس خلأ قدرت در صورت مرگ پادشاه و ولیعهد در مدت‌زمانی کوتاه، سمت جانشین ولیعهد را ایجاد کرد. اما مشخص نیست که آیا پادشاه آینده مسیر شاه فقید را دنبال خواهد کرد یا خیر. البته از سال ۲۰۱۷ که محمد بن سلمان به مقام ولیعهدی رسید، پست جانشین ولیعهد خالی مانده است.

برقراری قدرت

ملک سلمان به دو دلیل هرگز معاون ولیعهد تعیین نکرد. اول اینکه سن کم محمد بن سلمان که در اوایل سی‌سالگی خود به سر می‌برد، احتمال مرگ زودهنگام او و نیاز به جانشین ولیعهد را کاهش می‌داد. دوم و مهم‌تر اینکه ملک سلمان به سختی می‌توانست جانشین ولیعهد مناسبی پیدا کند؛ زیرا او و پسرش دشمنی چندین شاخه از خاندان آل سعود، یعنی نایف و عبدالله را برانگیخته بودند.

محمد بن نایف، شاهزاده سابق پس از دهه‌ها تصدی پست‌های بسیار حساس و مهم در وزارت کشور و سرویس‌های اطلاعاتی، با کنار گذاشته شدن توسط پادشاه و ولیعهد جدید، تحقیرآمیزترین ضربه را متحمل شد. او تحت حبس خانگی قرار گرفت و از آن زمان تاکنون، از انظار عمومی ناپدید شده است.

متعب، پسر ملک عبدالله و رئیس سابق گارد ملی عربستان سعودی نیز به همان اندازه تحقیر شد. به دنبال اتهامات فساد، او از سمت نظامی خود برکنار شد.

ملک سلمان و پسرش با این دو شاخه از خاندان سلطنتی و نوادگان آن‌ها درافتادند. پادشاه هنوز می‌توانست جانشین ولیعهد را از یکی دیگر از شاخه‌های مهم باقیمانده انتخاب کند، اما این کار را نکرد.

شاید ملک سلمان می‌خواست پسرش بدون حمایت شاهزادگان ارشد قدیمی که اکثراً در دولت به عنوان وزیر یا فرمانده نظامی سمت‌های بالایی داشتند، فرصت داشته باشد تا پایگاه قدرت خود را تثبیت کند.

اختیارات سلطنتی

طی هفت سال گذشته، محمد بن سلمان یک ولی‌عهد تک‌رو بوده است. او عملاً به خود دولت تبدیل شد و به قدرت عظیمی بر همه جنبه‌های حکومت و زندگی در عربستان سعودی، از ارتش گرفته تا سرگرمی، دست یافت.

بن سلمان یک حاکم مطلق بوده و فقط به حرف دوستان نزدیک، مشاوران خارجی، همکاران و اطرافیانش گوش می‌دهد. سیاست‌های داخلی و خارجی او بیشتر بازتاب‌دهنده خواسته‌های خودش است تا مشورت با گروه بزرگی از شاهزادگان ارشد و باتجربه‌تر. به بیانی ملایم‌تر، جانشین ولیعهد تنها مایه مزاحمت برای او می‌بود.

علاوه بر این، اکثر نامزدهای واجد شرایط برای منصب ولیعهدی و جانشین ولیعهدی هنوز تحت تأثیر خاطره تلخ هتل ریتز کارلتون ریاض هستند. در سال ۲۰۱۷ و پس از آنکه بن سلمان به بهانه «مبارزه با فساد» علیه مقامات قدرتمند، پاکسازی گسترده‌ای را آغاز کرد، این هتل به بازداشتگاه موقت تبدیل شد. بسیاری از این افراد بعداً با پرداخت میلیاردها دلار به دولت آزاد شدند.

به عنوان پادشاه آینده، بن سلمان با چالش انتصاب ولیعهد و جانشین ولیعهد روبرو خواهد بود. افرادی که برگزیده می‌شوند نباید از نظر تجربه، سن یا نفوذ از او قدرتمندتر به نظر رسیده و او را به چالش بکشند. بن سلمان مجبور است شاهزاده‌هایی را انتخاب کند که از نظر قدرت سیاسی ضعیف‌تر و فرمانبردارتر باشند تا اقتدار و قاطعیت او را تضعیف نکنند.

بدون شک، جامعه عربستان در این فرآیند نقشی نخواهد داشت، زیرا این تصمیمات صرفاً امتیازات سلطنتی هستند. آینده رهبری این کشور فراتر از جامعه‌ای بی‌قدرت بوده که فاقد گروه‌های فشار یا سازمان‌های مدنی است. علمای دینی، بازرگانان و گروه‌های قبیله‌ای در این امر نقشی نخواهند داشت؛ آن‌ها صرفاً برای اعلام وفاداری به هر کسی که محمد بن سلمان انتخاب می‌کند، به کاخ فراخوانده خواهند شد.

یک سلطنت مطلقه سرکوبگر این‌گونه عمل می‌کند. چنین رژیمی نه با اعضای خاندان سلطنتی خود، بلکه حتی با نخبگان و بزرگان جامعه نیز مشورت نمی‌کند؛ چه برسد به اینکه قدرت را با آن‌ها تقسیم کند.