نتانیاهو و خواب خاورمیانه جدید؛ از ترور سنوار تا تغییرات ژرف منطقه‌ای

به گزارش اکوایران، ترور یحیی سینوار، رهبر حماس و طراح حمله ۷ اکتبر این گروه رویداد بزرگی به شمار می‌آید. اما منابع آگاه به تفکر رهبران اسرائیلی به رویترز گفتند که این رژیم همچنین به دنبال تثبیت دستاوردهای استراتژیکی بوده که فراتر از پیروزی‌های نظامی است. این دستاوردها شامل بازسازی چشم‌انداز منطقه به نفع اسرائیل و حفظ مواضع خود در برابر هرگونه حمله آینده می‌شود.

با نزدیک‌شدن به انتخابات ایالات متحده، اسرائیل شدیداً در تلاش است تا حداکثر آسیب را به حماس غزه و حزب‌الله وارد کرده و از این فرصت استفاده کند تا با ایجاد مناطق حائل غیررسمی، پیش از آنکه رئیس‌جمهور جدید آمریکا وارد کاخ سفید شود، واقعیتی غیرقابل‌برگشت ایجاد کند.

به گفته دیپلمات‌های غربی، مقامات لبنانی و اسرائیلی و سایر منابع منطقه‌ای، با تشدید عملیات نظامی اسرائیل علیه حزب‌الله و حماس، این رژیم می‌خواهد اطمینان حاصل کند که دشمنانش و متحد اصلی آن‌ها دوباره ساماندهی نشوند و تهدیدی متوجه اسرائیلی‌ها نباشد.

انتظار می‌رود رئیس‌جمهور آمریکا از ترور سنوار برای تحت فشار قرار دادن بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل به منظور کاهش شدت کارزار این رژیم رد غزه استفاده کند. اما ممکن است رهبر اسرائیل ترجیح دهد تا پایان دوره بایدن صبر کند و شانس خود را با رئیس‌جمهور بعدی، چه کامالا هریس و چه دونالد ترامپ که روابط نزدیکی با نتانیاهو دارد، امتحان کند.

پیش از هرگونه بررسی توافق‌های آتش‌بس، اسرائیل کمپین نظامی خود را سرعت می‌بخشد تا در عین دورکردن حزب‌الله از مرز شمالی اراضی اشغالی، به سمت اردوگاه پناهندگان جبالیه در غزه پیشروی کند؛ اتفاقی که فلسطینی‌ها و نهادهای سازمان ملل می‌ترسند تلاشی برای جداسازی و محاصره شمال غزه از سایر مناطق این نوار باشد.

همچنین اسرائیل برنامه‌ای برای پاسخ به حمله موشکی بالستیک ایران در اول اکتبر دارد.

دیوید شِنکر، دستیار سابق وزیر امور خارجه آمریکا در امور خاورمیانه و پژوهشگر ارشد کنونی در اندیشکده واشنگتن گفت: «یک چشم‌انداز جدید، یک تغییر ژئوپلیتیکی جدید در منطقه وجود دارد». او مدعی شد پیش از حمله ۷ اکتبر حماس، اسرائیل «آماده بود تهدیدی با سطح بالا را تحمل کند»، و به شلیک راکت از گروه‌های فلسطینی و دیگر دشمنان با حملات محدود پاسخ می‌داد؛ «اما دیگر نه».

روز پنج‌شنبه، نتانیاهو در بیانیه‌ای گفت که ترور سنوار «حساب‌ها را تسویه کرد»، اما هشدار داد تا زمانی که اسرای اسرائیلی آزاد شوند، جنگ غزه با تمام قوت ادامه خواهد یافت. دریادار دنیل هاگاری، سخنگوی ارتش اسرائیل نیز مدعی شد که ترور سنوار «دستاورد بزرگی» در تلاش‌ها برای نابودکردن دستگاه نظامی حماس محسوب می‌شود، اما اذعان داشت که فرماندهان دیگری نیز در غزه وجود دارند.

اما به گفته منابعی که با رویترز صحبت کرده‌اند، آرزوهای اسرائیل فراتر از پیروزی‌های نظامی کوتاه‌مدت، هرچقدر هم که مهم باشند، است.

جاه‌طلبی‌های بزرگ‌تر

حمله زمینی اسرائیل با لبنان که ماه گذشته آغاز شد، هدف دارد حزب‌الله را به فاصله حدود ۳۰ کیلومتر از مرز شمالی اراضی اشغالی به عقب براند و اطمینان حاصل کند که این گروه کاملاً خلع سلاح شود. به ادعای مقامات اسرائیلی، آن‌ها با این کار در حال اجرای قطعنامه ۱۷۰۱ سازمان ملل هستند که به منظور حفظ صلح در این منطقه و محافظت از ساکنان آن از حملات مرزی طراحی شده است.

قطعنامه ۱۷۰۱ شورای امنیت که پس از آخرین جنگ اسرائیل با حزب‌الله در ۲۰۰۶ تصویب شد، به نیروی حافظ صلح سازمان ملل اجازه می‌داد تا به ارتش لبنان در خلع سلاح منطقه جنوبی رودخانه کمک کند. اسرائیل مدعی است که این دو نیرو هرگز نتوانسته‌اند کنترل منطقه را از حزب‌الله که مدت‌ها به عنوان قوی‌ترین نیروی نظامی لبنان شناخته می‌شود، به دست آورند.

مقامات اسرائیلی ادعا می‌کنند که تنها راه اجرای قطعنامه ۱۷۰۱ و اطمینان از بازگشت حدود ۶۰ اسرائیلی به شمال اراضی اشغالی، از طریق اقدام نظامی است. یک منبع دیپلماتیک اسرائیلی به رویترز گفت: «در حال حاضر، دیپلماسی کافی نیست».

مقامات لبنانی می‌گویند که حمله به حزب‌الله بیش از ۱.۲ میلیون نفر را در لبنان آواره کرده که بیشتر آن‌ها از شیعیان هستند.

اسرائیل همچنین به خاطر حمله نیروهایش به مواضع یونیفل که چند نفر بر اثر آن زخمی شدند، با انتقادات بین‌المللی روبروست. یک مقام امنیتی لبنانی و یک دیپلمات آشنا با وضعیت در جنوب لبنان گفت که به نظر می‌رسد اسرائیل می‌خواهد یونیفل را به همراه حزب‌الله از این منطقه بیرون براند. مقام امنیتی گفت که نیروهای اسرائیلی در تلاش برای دستیابی به نقاط استراتژیک هستند که محل استقرار پایگاه‌های یونیفل است. او توضیح داد: «هدف آن‌ها پاکسازی این منطقه حائل است».

اگر اسرائیل بخواهد مواضع و زیرساخت‌های حزب‌الله را از نواری باریک در سمت لبنانی مرز پاک کند، ممکن است به چند هفته زمان نیاز داشته باشد؛ اما در حال حاضر، هرگونه اقدام عمیق‌تر زمان بیشتری خواهد برد.

روز دوشنبه، نتانیاهو اتهامات مبنی بر اینکه نیروهای اسرائیلی عمداً به حافظان صلح یونیفل هدف قرار می‌دهند، رد کرد، اما گفت بهترین راه برای اطمینان از امنیت آن‌ها این بوده که از درخواست‌ها برای تخلیه موقت مناطق جنگی پیروی کنند. ارتش اسرائیل ادعا می‌کند طی سالیان گذشته، حزب‌الله از مکان‌هایی در داخل و مجاورت پایگاه‌های یونیفل فعالیت کرده است.

سازمان ملل اعلام کرده است که حافظان صلحش از مواضع خود در جنوب لبنان خارج نخواهند شد.

دیپلمات‌های سازمان ملل، آمریکا و دیگر کشورها توافق دارند که احیای قطعنامه ۱۷۰۱ می‌تواند پایه‌ای برای پایان درگیری‌ها فراهم سازد، اما نیاز به بهبود در اجرای آن و مکانیزم‌های تحکیم است.

دانی دانون، سفیر اسرائیل در سازمان ملل به رویترز گفت که او می‌خواهد نیروهای یونیفل تقویت شده تا حزب‌الله را بازدارند. هرگونه تغییر در مأموریت باید توسط شورای امنیت با ۱۵ عضو تأیید شود و دیپلمات‌ها گفتند که در حال حاضر چنین مباحثی وجود ندارد.

نجیب میقاتی، نخست‌وزیر موقت لبنان گفته که دولتش آماده است به محض اینکه آتش‌بس برقرار شود، نیروهایی را به منظور اجرای قطعنامه ۱۷۰۱ مستقر کند. ایالات متحده و فرانسه گفته‌اند که تقویت ارتش لبنان در این تلاش بسیار حیاتی خواهد بود.

به گفته دیپلمات آشنا با وضعیت در جنوب لبنان، همکاری از جانب ایران نیز لازم است. اما آن‌ها گفتند که به نظر نمی‌رسد اسرائیل آماده باشد تا در مورد هرگونه آتش‌بس مذاکره کند. او خاطرنشان کرد: «آن‌ها می‌خواهند برتری خود را حفظ کنند تا در موقعیت قوی‌تری برای مذاکره قرار بگیرند».

پاکسازی مرزها

سال گذشته، اسرائیل به چندین کشور عربی اطلاع داد که همچنین می‌خواهد در سمت فلسطینی مرز غزه یک منطقه حائل ایجاد کند. اما هنوز مشخص نیست که اسرائیل می‌خواهد این منطقه چقدر عمیق باشد یا چگونه پس از پایان جنگ اجرایی شود.

عملیات جاری اسرائیل در جبالیه، منطقه‌ای که در اوایل جنگ بمباران‌های سنگینی را متحمل شد، نگرانی‌هایی را در میان فلسطینی‌ها و نهادهای سازمان ملل به وجود آورده که اسرائیل می‌خواهد ساکنان شمال غزه را پاکسازی کند. اما ارتش اسرائیل مدعی شده تنها در تلاش است تا از تجدید قوای رزمندگان حماس و حملات بیشتر جلوگیری کند.

در ماه می، نیروهای اسرائیل به کریدور فیلادلفیا، نوار باریکی که در امتداد مرز جنوبی غزه با مصر قرار دارد، وارد شدند و کنترل مؤثری بر تمام مرز سرزمین فلسطین با اراضی اشغالی به دست آوردند.

اسرائیل گفته که بدون دریافت تضمین‌هایی برای عدم ورود سلاح و تأمین گروه‌های مقاومت از طریق این گذرگاه، به آتش‌بس دائمی رضایت نخواهد داد.

ایران نیز پس از حمله موشکی اخیرش به اسرائیل، در لیست اهداف آتی این رژیم قرار داد. خاورمیانه به خاطر واکنش اسرائیل نگران بوده، زیرا ممکن است بازارهای نفت را مختل ساخته و جنگی تمام‌عیار بین دو دشمن دیرینه را شعله‌ور سازد.

یوآو گالانت، وزیر دفاع اسرائیل در هفته گذشته ادعا کرد که پاسخ به حمله ۱ اکتبر ایران «کشنده، دقیق و از همه مهم‌تر، غیرمنتظره» خواهد بود، اگرچه او همچنین مدعی شده که اسرائیل به دنبال بازکردن جبهه‌های جدید نیست. ایران بارها هشدار داده که در صورت حمله اسرائیل، در اتخاذ اقدام نظامی تردید نخواهد کرد.

آمریکا، تأمین‌کننده اصلی تسلیحات اسرائیل از کمپین‌ها علیه اهداف متحدان ایران مانند حزب‌الله و حماس حمایت کرده است. اما با وجود تنش‌های فزاینده، مقامات آمریکایی تلاش کرده‌اند تا اسرائیل را ترغیب کنند تا شرایط انسانی در غزه را بهبود بخشد، حملات هوایی به مناطق مسکونی را محدود کند و مذاکرات آتش‌بس غزه را از سر بگیرد.

تلاش‌های بایدن برای تعامل با ایران از طریق گفتگوهای غیرمستقیم در مورد احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ و مخالفتش با هرگونه حمله اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران نیز از نقاط تنش بین واشنگتن و تل‌آویو بوده است. اسرائیل برنامه هسته‌ای ایران را تهدیدی وجودی برای خود می‌داند.

برخی دیپلمات‌ها گمان می‌کنند نتانیاهو همچنین در حال بررسی این بوده که آتش‌بس چگونه می‌تواند بر انتخابات آتی ایالات متحده تأثیر بگذارد. هرگونه پیشرفت در پایان جنگ می‌تواند به هریس کمک کند، در حالی که نتانیاهو ترجیح می‌دهد با ترامپ که نزدیکی بیشتری با اسرائیل دارد، همکاری کند.

مروان المعاشر، وزیر خارجه پیشین اردن و معاون کنونی بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی گفت: «هیچ دلیلی وجود ندارد که نتانیاهو قبل از انتخابات آمریکایی جنگ‌هایش را متوقف کند. قرار نیست قبل از اینکه انتخابات برگزار شود، او به هریس دستاوردی بدهد».

در حال حاضر، به نظر می‌رسد نتانیاهو مصمم بوده نقشه‌ای جدید برای اسرائیل ترسیم کند و دشمنانش را از مرزهای اراضی اشغالی عقب براند یا به کلی پاکسازی کند.

یک مقام سیاسی لبنانی گفت: «او پیروزیش را در جیبش گذاشته و در حال ادامه جنگ‌ها و تحمیل یک وضعیت جدید (منطقه‌ای) است».