به گزارش اکوایران؛ روند صادرات ایران به عمان نشان می‌دهد، از میان گروه‌‌های کالایی مورد نیاز عمان ایران در ١١ گروه از این کالاها مزیت نسبی قابل توجهی دارد و واردات عمان از این گروه‌ها در بازه زمانی مورد بررسی به لحاظ ارزشی حدود ٣ میلیارد دلار بوده است.

با توجه به نیاز این کشور و سهم اندک ایران از بازار مهم عمان این سوال به وجود می‌آید که دلیل اصلی پائین بودن سهم ایران از واردات عمان به چه مواردی مربوط می‌شود؟

گزارش مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی تهران نشان می‌دهد، دلیل اصلی پائین بودن سهم ایران از واردات عمان، رقابت شدید در این بازار است. در این رقابت صادرکنندگان ایرانی در دو جنبه در حال رقابت هستند. رقابت اول با تامینکنندگان اصلی (تولیدکنندگان) محصولات غذایی است که عمدتا از برترین کشورهای جهان محسوب می‌شوند. در این حوزه، تولیدکنندگان ایرانی باید بتوانند محصولاتی قابل رقابت با برترین محصولات جهان و با سطح استانداردهای بین‌المللی تولید کنند. جنبه دوم رقابت مربوط به توان رقابتپذیری کشور در سایر قسمت‌های زنجیره ارزش محصولات غذایی است، از جمله آن می‌توان به ارائه خدمات بازاریابی اشاره کرد.

در بازاری که کشورهایی مانند امارات متحده عربی و برندهای جهانی به عنوان رقبای اصلی ایران فعالیت می‌کنند، دستیابی به سهم بازار قابل توجه بدون درنظرگرفتن ارزش افزوده صادراتی حاصل از تمرکز بر چنین فعالیت‌هایی غیرممکن خواهد بود. در این مسیر، اهمیت فعالیت‌های مربوط به تحقیق و توسعه نیز نباید نادیده انگاشته شود.

روند واردات محصولات غذایی عمان

روند پنج‌ساله واردات مواد غذایی نشان می‌دهد هرچند سهم غلات در سال ٢٠٢٣ با ١٩ درصد از کل واردات غذایی (داده‌های سال ٢٠٢٣ هنوز به طور کامل در منابع جهانی ثبت نشدهاند و قابل اتکا نیست) را شامل می‌شود اما میانگین ٥ ساله نشان می‌دهد که بخش لبنیات بیشترین سهم از واردات کشور عمان را با ١٩ درصد از کل واردات غذایی عمان از آن خود کرده است. ارزش واردات این بخش در سال ٢٠٢٢ بیشاز ٩٣٢ میلیون دلار بوده است.

 از سوی دیگر می‌توانیم با صادرات ایران در همین بخش در سال ١٤٠٢ که ٨٦٣ میلیون دلار بوده است مقایسه کنیم. اندازه این بازار ارزشمند نشان می‌دهد که می‌تواند فرصت خوبی برای صنایع لبنی ایران باشد. بررسی آمارها پنج ساله نشان میدهد که دو بخش غلات و لبنی سالانه بیش از ٣٦ درصد از کل واردات مواد غذایی عمان را شامل می‌شوند. در ادامه گزارش به صورت دقیق‌تر به بررسی هر یک از این بخشهای وارداتی کشور عمان پرداخته خواهد شد تا فرصت‌های صادراتی برای صنایع غذایی ایران شناسایی و پیشنهاد شود.

مقایسه وضعیت صادرات ایران و واردات عمان

مقایسه وضعیت صادرات و واردات بین ایران و عمان نشان می‌دهد که ایران می‌تواند تامین‌کنندهای موثر برای بسیاری از محصولات غذایی عمان باشد؛ اما در حال حاضر، سهم کمی از واردات عمان را به خود اختصاص داده است. در گروه‌های کالایی زیر مجموعه محصولات غذایی، محصولاتی مانند «سبزیجات، نباتات، ریشه و غده‌های زیرخاکی خوراکی» و «میوه‌های خوراکی»، «پوست مرکبات یا پوست خربزه و همانند» هستند، هر چند ناچیز، نسبت به سایر گروه‌های صنایع غذایی عملکرد بهتری در صادرات به عمان داشته‌اند. این ارقام نشان‌ دهنده فرصتهای توسعه صادراتی ایران در بخش مواد غذایی است. با این حال، برای بهره‌برداری بهتر از این فرصت‌ها، لازم است بخشهایی که ایران در آنها مزیت رقابتی دارد شناسایی شوند و پتانسیل صادراتی به عمان در این حوزه‌ها به‌طور دقیق مورد ارزیابی قرار گیرد.

فرصت‌های صادراتی ایران در بازار عمان

ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که ایران در صادرات محصولاتی همچون «شیر و محصولات لبنی، تخم پرندگان، عسل طبیعی و ...» به عمان دارای مزیت قابل توجهی است و صادرات محصولات لبنی ایران به این کشور به مرز 900 میلیون دلار رسیده است.

دسته دوم به گروه « سبزیجات، نباتات، ریشه و غده‌های زیر خاکی خوراکی» مربوط می‌شود. این محصولات که شامل سبزیجات، نباتات، ریشه و غده های زیر خاکی خوراکی که انواع سیب زمینی خام و ... محسوب می‌شود ایران مزیت صادراتی به عمان را دارد. هرچند بازار نسبتا کوچکی است اما برای تولیدکنندگان این محصول می‌تواند بازار هدف ارزشمندی باشد.

نکته حائز اهمیت این است که با اینکه ایران در این گروه از محصولات دارای مزیت رقابتی نسبتا بالایی است اما تنها 7 درصد از سهم بازار وارداتی عمان را به خود اختصاص داده است و امارات متحده عربی با  ٣١ درصد و هند با ١٦ درصد بیشترین سهم صادرات این گروه کالایی را به عمان دارا هستند.

گروه بعدی شامل «محصولات صنعت آردسازی، مالت، نشاسته و فکول، اینولین، گلوتن گندم» می شود. واردات عمان در مجموع این چهار گروه نزدیک به ٧ میلیون دلار در سال است که می‌تواند بازار هدف قابل توجهی برای صنایع غذایی فعال در این حوزه باشد.

این گروه محصولات از معدود گروه‌های غذایی هستند که ترکیب تامین‌ کنندگان متفاوتی دارد. پاکستان با  ٢٨ درصد بالاترین سهم از بازار واردات عمان را دارد. بعد از آن امارات متحده عربی، هند و تایلند قرار دارند که در مجموع ٨٩ درصد از این گروه را برای عمان تامین می‌کنند.

دسته بعدی دارای اهمیت شامل «فرآورده‌های گوشت، ماهی، قشرداران، صدفداران یا سایر آبزیان...» می شود. عمان در سال 2022 حدود 5.7 میلیون دلار واردات از این گروه داشته است، این گروه شامل انواع گوشت آماده و فرآوری شده می‌شود. امارات متحده عربی به عنوان مهمترین شریک تجاری عمان در گروه محصولات فرآورده‌های گوشتی 76 درصد از کل واردات عمان را تامین می‌کند. عربستان نیز به عنوان تامین‌کننده دوم ١٠ درصد از این گروه را در ٥ سال گذشته به عمان صادر کرده است.

اما در «بخش (قند و شکر و شیرینی)» در این بخش بین واردات عمان و مزیت‌نسبی ایران انطباق وجود دارد. واردات عمان در این سه گروه مجموعا به طور متوسط بیش از ٤٠ میلیون دلار در سال بوده است. درحالی که امارات متحده عربی به عنوان مهمترین تامین‌کننده محصولات برای عمان است، کشورهای لهستان، امریکا، چین، انگلیس، ترکیه و هند به ترتیب مهمترین تامین‌کنندگان این گروه محصولی برای امارت محسوب می‌شوند.

برای گروه «فرآورده های غلات، آرد، نشاسته، فکول یا شیر، نان‌های شیرینی» ارزش واردات این محصولات در عمان بیش از ٢٥٧ میلیون دلار در سال ٢٠٢٢ بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد دو گروه از محصولات در بخش فرآورده‌های غلات یعنی محصولات خبازی، نان شیرینی‌سازی یا بیسکویت سازی و... در کنار خمیرهای غذایی، حتی پخته شده یا پر شده در مجموع نزدیک به ٢٦٥ میلیون دلار از واردات عمان در سال ٢٠٢٢ را تشکیل داده‌ا‌ند. با توجه به اینکه ایران در این گروه از محصولات دارای مزیت نسبی مناسبی هست، اما جایگاه خاصی در سهم از واردات عمان ندارد. این درحالی است که کشورهای امارات متحده عربی، عربستان و ترکیه بیشترین سهم از واردات عمان در ٥ سال گذشته را داشته‌اند. این سه کشور در مجموع ٧٠ درصد و در گروه ١٩٠٢ تقریبا ٨٠ درصد از واردات عمان را تامین کرده‌اند. این یعنی بازار عمان در دست این سه کشور است، اما اینکه دقیقا رقبای اصلی و تولیدکنندگان اصلی کدام کشورها هستند.

«کاکائو و فرآورده های آن»، یکی از گروه‌های است که فرصت صادراتی برای ایران در آن وجود دارد. اگرچه ایران مزیت نسبی بالایی در آن ندارد ولی واردات عمان عدد قابل توجه ٦٣.٦ میلیون دلار در ٢٠٢٢ بوده است. شکلات و سایر مواد غذایی حاوی کاکائو در سال ٢٠٢٢ بالغ‌بر ١٤٧ میلیون دلار از واردات عمان را تشکیل داده است. در این گروه نیز امارت متحده عربی با ٦٥ درصد بیشترین سهم از واردات این گروه را در ٥ سال گذشته داشته است.  

از سوی دیگر ارزیابی‌ها نشان می‌دهد گروه کالایی فرآورده‌ها از «سبزیجات،میوه‌ها یا از سایر اجزای نباتات» هم یکی از گروه‌های است که می‌تواند بهترین هدف صادراتی ایران به عمان باشد. دلیل این جایگاه و اهمیت آن، ابتدا اندازه بازار قابل توجه عمان که بیش از ٧٥ میلیون دلار در سال است و بازار ارزشمندی محسوب می‌شود و از سوی دیگر وجود مزیت نسبی مناسب در بسیاری از بخشهای این گروه محصولات است و موضوع سوم وجود پتانسیل رشد برای صادرات در این حوزه است. زیرا هم تامین مواد اولیه آن در ایران میسر بوده و هم فناوری فرآوری بالایی برای تولید بسیاری این محصولات نیاز نیست. شاید تمرکز بر بازاریابی، برندینگ، بسته‌بندی و دیگر مولفه‌ها مهمترین دغدغه برای گرفتن سهم از این بازار ارزشمند باشد.

اما برای گروه «فرآورده‌های خوراکی گوناگون» نیز ایران مزیت نسبی مناسب و عمان نیز واردات قابل قبولی را دارد. شاید مهمترین این گروه‌ها شامل انواع سس‌هاست (مایونز، کچاپ و ...) باشد که هم سهم خوبی از واردات عمان را دارد و هم در آن مزیت نسبی مناسبی برای ایران دیده می‌شود. انواع پودرهای نوشیدنی غیرالکلی با کد ٢١٠٣٢٠ میتواند جزو اهداف مهم صادراتی به عمان محسوب شود.

بررسی‌ها نشان می‌دهد، ایران در بخش «نوشابه‌ها، آبگونهای الکلی و سرکه»  هم دارای مزیت‌های بسیاری است. اگرچه اندازه این بازار آنقدرها بزرگ نیست، اما با بیش از ٥ میلیون دلار واردات، می‌تواند برای برخی از شرکتهای تولیدکننده آب و نوشیدنییها و آبمیوه‌ها بازار هدف مناسبی باشد.

صادرات بیش از نیم میلیون دلار به عمان

روند صادرات ایران به عمان نشان می دهد، در سال ١٤٠٢ ارزشی بیش از نیم میلیون دلار داشته است. از مهمترین نکات قابل تامل در این بررسی می‌توان به نوع محصولاتی که به عمان صادر می‌شود اشاره کرد. آمارها نشان می‌دهند که تقریبا  ٨٠ درصد صادرات ایران به عمان فرآوری نشده است. یعنی ایران در حوزه محصولات فرآوری‌ شده که عموما حاشیه سود و ارزش‌ افزوده بالایی دارند از واردات عمان سهمی ندارد. این درحالی که بررسی‌های قبل نیز نشان داد ایران در مجموع سهم بسیار اندکی از بازار غذایی عمان را از آن خود کرده است.