نقشه جدید برای نفت ایران؛ بن سلمان به یاری ترامپ می‌آید؟

به گزارش اکوایران، تحت نظارت جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده، تجارت جهانی انرژی دستخوش یک تغییر تاریخی شد. با این حال، بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید در ژانویه می‌تواند این تغییر را معکوس کند و پیامدهای قابل توجهی برای خاورمیانه و اقتصاد جهانی داشته باشد.

در چهار سال گذشته، صادرات نفت ایران رونق گرفته در حالی که انرژی روسیه هدف تحریم‌های آمریکا قرار گرفته است. در نتیجه، چین به نفت ارزان روسیه و ایران دست یافته است و پادشاهی‌های خلیج فارس سهم خود را در بازار آسیا از دست داده‌اند.

به نوشته میدل‌ایست‌آی، فوری ترین تأثیر بازگشت ترامپ به عنوان رئیس جمهور آمریکا در مورد ایران خواهد بود. مقامات سابق ترامپ و دیپلمات‌های عرب به میدل ایست‌آی گفتند که انتظار دارند دولت او به سرعت دوباره تحریم‌های «فشار حداکثری» را اعمال کند.

ویکتور کاتونا، کارشناس انرژی در شرکت کپلر گفت: «ترامپ قصد دارد ایرانی‌ها را از بازار بیرون کند. او نمی‌تواند این کار را به طور کامل انجام دهد زیرا ایران با یوان چین معامله می‌کند، اما نفت خام ایران از بازار خارج خواهد شد و این فرصتی برای عربستان سعودی خواهد بود.

در سپتامبر 2024، ایران به عنوان بزرگترین تامین کننده نفت چین از عربستان سعودی پیشی گرفت. این تغییر تاریخی ناشی از کاهش قیمت‌های ایران با اجتناب از هرگونه محدودیت تولید بود.

زمانی دولت بایدن اجرای تحریم‌ها را محدود کرد، درآمد ایران از صادرات نفت از 28 میلیارد دلار در سال 2019 - یک سال پس از خروج ترامپ از توافق هسته‌ای 2015 و اعمال مجدد تحریم‌ها - به 53 میلیارد دلار در سال 2023 رسید. قیمت نفت در سال 2023 در مقایسه با سال 2019 بالاتر بود اما به اندازه جهش درآمد نفتی ایران نبود.

بر اساس داده های کپلر، بین ژوئیه و سپتامبر سال جاری، صادرات نفت ایران به 1.7 میلیون بشکه در روز رسید که تقریباً سه برابر مدت مشابه در سال 2019 است.

ایران یک «ناوگان سایه» از نفتکش‌ها و یک سیستم مالی موازی برای صادرات نفت به چین ایجاد کرده است. تجارت نفت ایران با چین به حدی افزایش یافته است که عربستان سعودی، که رهبری سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) را بر عهده دارد، از هرگونه محدودیت استقبال خواهد کرد.

عربستان سعودی تلاش کرده است تا اعضای اوپک، مانند عراق و امارات متحده عربی را برای محدود کردن تولید به منظور تقویت قیمت‌ها، تحت فشار قرار دهد.

اگرچه ایران یکی از اعضای اوپک است، اما تجارت نفت آن به طور غیر رسمی انجام می‌شود و این امکان را فراهم می‌کند تا بازار چین را با نفت پر کند در حالی که عربستان سعودی خود را عقب می‌کشد. این به ایران این امکان را می‌دهد که به طور موثر از سیاست‌های عربستان سعودی برای افزایش قیمت‌ها بهره برداری کند.

رویکرد ترامپ به روسیه

در حالی که عربستان سعودی و سایر کشورهای خلیج فارس ممکن است از تحریم‌های ایران استقبال کنند، اما در مورد رویکرد ترامپ در قبال نفت روسیه واکنش متفاوت‌تری دارند.

ترامپ متعهد شده است که به جنگ روسیه در اوکراین پایان دهد و یکی از مقامات سابق ترامپ که اکنون روی این سیاست کار می‌کند، گفت که این طرح کلی که جنگ را متوقف می‌کند، شامل لغو تحریم‌های انرژی و فرآورده‌های نفتی روسیه نیز می‌شود.

زمانی که جنگ در اوکراین متوقف شود، تحریم‌های روسیه به تدریج کاهش خواهد یافت. یکی از مقامات سابق ترامپ گفت: «اعمال و لغو تحریم‌ها، مانند محدودیت سقف قیمت، بخشی از دیپلماسی است.»

پس از حمله روسیه به اوکراین، دولت بایدن و متحدان اروپایی آن سقف قیمتی 60 دلاری را برای نفت روسیه وضع کردند و به کشتی‌های بیمه شده و مرتبط با ایالات متحده و اتحادیه اروپا اجازه دادند تا زمانی که نفت خام روسیه زیر این آستانه قیمت باقی بماند، آن را حمل کنند.

در پاسخ به این سقف قیمتی، روسیه با ساختن ناوگان سایه‌ای خود از نفتکش‌های غیروابسته به غرب، از ایران الگوبرداری کرد. تنها 37 درصد نفت خام دریایی روسیه و فرآورده‌های آن با نفتکش‌های مشمول سقف قیمت حمل می‌شود. به گفته مرکز تحقیقات انرژی و هوای پاک، باقیمانده آن توسط این نفتکش‌های سایه حمل می‌شود.

تحریم‌های غرب درآمد نفتی مسکو را کاهش داده است اما آن را به طور جدی محدود نکرده است. روسیه بازار سنتی اروپایی خود را با چین و ترکیه جایگزین کرده است.

ترامپ نسبت به تحریم‌های آمریکا ابراز نگرانی کرده است.

ترامپ در آن زمان گفت: «من از تحریم‌ها استفاده می‌کردم، اما آن‌ها را در سریع‌ترین زمان ممکن اعمال کردم و برداشتم، زیرا در نهایت این کار دلار شما را می‌کُشد و هر چیزی را که دلار نمایندگی می‌کند، از بین می‌برد.»

وی افزود: «بنابراین من از تحریم‌ها به شکل بسیار قدرتمند علیه کشورهایی استفاده می‌کنم که مستحق آن هستند و سپس آن‌ها را حذف می‌کنم زیرا، ببینید، این طوری شما ایران را از دست می‌دهید. شما روسیه را از دست می‌دهید».

اگر سقف قیمت و تحریم ها برداشته شود، عربستان سعودی ممکن است بتواند بخشی از سهم بازار آسیا را از روسیه پس بگیرد، جایی که روسیه قیمت‌های خود را کاهش داده است.

روسیه طی دو سال گذشته از عربستان سعودی به عنوان بزرگترین تامین کننده نفت چین پیشی گرفت.

در عین حال، عربستان سعودی، امارات و حتی ترکیه از خرید سوخت و فرآورده های نفتی ارزان روسیه و صادرات مجدد آن‌ها به غرب سود برده‌اند. اگر ترامپ تحریم‌ها را لغو کند، این تجارت سودآور ممکن است تمام شود.

موقعیت شکننده عربستان سعودی

با این حال، مهم ترین تصمیم ترامپ در مورد سیاست انرژی خلیج فارس ممکن است موضع او در مورد تولید داخلی باشد.

تنها کشور خاورمیانه که ترامپ در سخنرانی پیروزی خود در فلوریدا به آن اشاره کرد، عربستان سعودی بود. ترامپ ضمن اشاره به رابرت اف کندی جونیور، فعال آب و هوا و متحدش گفت: «بابی، از نفت دور بمان، از طلای مایع دور بمان. ما بیشتر از عربستان و روسیه داریم.»

ایالات متحده بزرگترین تولیدکننده نفت جهان است و تولید داخلی در دوران بایدن به رکوردهای بالایی رسید. با این حال، ترامپ متعهد شده است که حفاری را در سراسر ایالات متحده گسترش دهد و به عنوان بخشی از تعهد خود به کاهش قیمت انرژی و محدود کردن اتکای آمریکا به کشورهای خلیج فارس، مقررات را کاهش دهد.

صندوق بین‌المللی پول تخمین می‌زند که عربستان سعودی برای متعادل کردن بودجه سال 2024 خود به نفت 96 دلاری نیاز دارد. این در حالی است که این کشور برنامه چشم‌انداز 2030 ولیعهد محمد بن سلمان را دنبال می‌کند.

کاتونا گفت: «عربستان سعودی در حال حاضر واقعا شکننده است و کسری مالی دارد. آن‌ها خود را قربانی رویای ترامپ برای کاهش قیمت انرژی نخواهند کرد».

تحلیلگران سیتی بانک روز پنجشنبه گفتند که وعده ترامپ برای افزایش تولید انرژی آمریکا می‌تواند باعث کاهش قیمت نفت به 60 دلار در هر بشکه شود. این نشان می‌دهد که ترامپ نه تنها از سوی کشورهای حاشیه خلیج فارس، بلکه از سوی صنعت انرژی ایالات متحده نیز که به دنبال متعادل کردن عرضه و تقاضا برای حفظ قیمت‌هاست، با فشار مواجه خواهد شد.

روز جمعه، قیمت نفت برنت با 2.87 درصد کاهش به 70.28 دلار در هر بشکه معامله شد که نشان می‌دهد چگونه سیاست‌های طرفدار سوخت فسیلی ترامپ می‌تواند اثر اعمال تحریم‌های نفتی بر ایران را خنثی کند.

کاتونا گفت: «در حال حاضر همه کسانی که می‌توانند در ایالات متحده نفت تولید کنند، این کار را انجام می‌دهند. اکسون موبیل و شورون نمی‌خواهند همه را اکنون تولید کنند. ترامپ ممکن است با گرفتن سهم بازار از ایران، عربستان سعودی و تولیدکنندگان آمریکایی را به افزایش تدریجی تولید وادار کند».