ابومحمد الجولانی و تحقق وعده سقوط دولت بشار اسد

ورود به جهان افراط‌گرایی

الجولانی در خانواده‌ای مرفه رشد کرد. پدرش، حسین الشاره، چهره‌ای علمی و اقتصادی بود که از ملی‌گرایی عربی حمایت می‌کرد. اما احمد در نوجوانی به ایدئولوژی‌های افراطی تمایل پیدا کرد. حملات 11 سپتامبر و جنگ آمریکا در عراق در سال 2003 تاثیر زیادی بر او داشت و او را به عراق کشاند. در آنجا، تحت رهبری ابومصعب الزرقاوی، به القاعده پیوست و به یکی از فرماندهان برجسته این گروه تبدیل شد.

 او حمله به آمریکا، ابر قدرت جهان، آن هم در خاک خودش را یک دستاورد استثنایی برای تغییر جهان می‌دانست و معتقد بود که این حملات باید ادامه‌دار باشد.

در سال 2004، الجولانی توسط نیروهای آمریکایی دستگیر و به زندان بوکا -بازداشتگاهی نظامی که توسط نیروهای آمریکایی در جریان جنگ عراق در نزدیکی شهر ام‌القصر در استان بصره ساخته شد- منتقل شد. او در این زندان که به مرکزی برای تجمع افراط‌گرایان تبدیل شده بود، مهارت‌های نظامی و مدیریتی خود را تقویت کرد. پس از آزادی در سال 2009 به فعالیت‌های خود در القاعده ادامه داد.

تاسیس جبهه النصره و نقش در جنگ داخلی سوریه

با آغاز جنگ داخلی سوریه در سال 2011، الجولانی به کشور خود بازگشت و گروه جبهه النصره را تاسیس کرد. این گروه که شاخه رسمی القاعده در سوریه بود، به سرعت به یکی از نیروهای کلیدی مخالف دولت بشار اسد تبدیل شد. جبهه النصره علاوه بر عملیات‌های نظامی گسترده، از منابع نفتی و گازی مناطق تحت کنترل خود برای تأمین مالی استفاده کرد.

ابومحمد با پایه‌گذاری جبهه النصره، هدف خاصی را دنبال می‌کرد. او می‌خواست با فاصله‌گذاری از القاعده کار خود را تنها به مقابله با رژیم بشار اسد محدود کند و به هیچ وجه به منافع آمریکا و غرب حمله نکند.

الجولانی در این دوره توانست مناطقی از ادلب، دیرالزور و شمال حماه را به مرکز قدرت خود تبدیل کند. او همچنین تلاش کرد از طریق اتحادهای قبیله‌ای و ازدواج‌های استراتژیک، حمایت محلی را جلب کند.

الجولانی بر مردم منطقه کاملا سنی‌نشین شرق تکیه زیادی داشت؛ او مخالف تشیع است. ابومحمد همچنین شحیل و دیرالزور را ستون فقرات سنی‌های سوریه می‌داند. البته بر اهمیت دیرالزور از بعد جمعیت‌شناختی، برخورداری از منابع طبیعی و گذرگاه آبی (رود فرات) واقف‌ بود.

دیرالزور محل تجمع ثروت‌های سرشار نفتی است. استخراج روزانه ۴۰۰ هزار بشکه نفت در آن، به دیدگاه اقتصادی او برای تقویت جبهه النصره، دامنه وسیع‌تری می‌داد؛ او از منابع نفتی و گازی مناطق تحت اشغال خود مدت‌ها برای تامین مالی عملیات‌هایش به خوبی استفاده کرد

جدایی از القاعده و تشکیل هیئت تحریر الشام

در سال 2016، الجولانی اعلام کرد که جبهه النصره دیگر به القاعده وابسته نیست و به جبهه فتح‌الشام تغییر نام داد. این حرکت، که به عنوان تلاشی برای کاهش فشارهای بین‌المللی تلقی شد، در سال 2017 به تشکیل هیئت تحریر الشام (HTS) منجر شد. HTS یکی از قدرتمندترین نیروهای شورشی در شمال سوریه بود.

الجولانی در یک سخنرانی‌ در شهر ادلب در ژانویه 2018، ادعا کرد: «ما به دمشق می‌رسیم و سوریه را از بشار اسد نجات می‌دهیم».

الجولانی ابتدا سرکوبی موفق علیه وفاداران به القاعده را آغاز کرد تا قدرتش در شهر ادلب تثبیت شود؛ از آن زمان هیئت تحریر الشام برنامه‌ای با عنوان «سوری‌سازی» را دنبال کرده است.

این برنامه مدعی است که به دنبال «ایجاد یک اداره معنی پایدار متمرکز است که خدمات ارائه دهد، با سازمان‌های بشر دوستانه ارتباط برقرار کند و در عین حال نظم و قانون را حفظ کند.»

در مرحله دوم طی چند سال گذشته او تلاش کرده چهره‌ای تازه از خود به عنوان بازیگر مشروع سیاسی به تصویر بکشد که نه دنبال جهاد بین‌المللی است و نه پیوندی با گروه‌های جهادی چندملیتی دارد.

او طی دو گفت‌وگو در اواخر ماه می ۲۰۱۵ با شبکه الجزیره و اوایل فوریه ۲۰۲۱ با شبکه پی‌بی‌اس آمریکا، تاکید کرد، «به اقلیت علوی در سوریه به رغم حمایت از رژیم اسد و با آنکه در اسلام کافر محسوب می‌شوند، حمله نخواهد کرد. هیچ خصومتی هم با غرب ندارد و فقط سعی می‌کند در ماموریت واقعی‌اش علیه رژیم اسد، خرابکاری نکند. چه بسا عملیاتی‌تر رفتار خواهد کرد چرا که همزمان دارد در سه جبهه با نیروهای اسد، حزب الله و داعش می‌جنگد.» 

غروب اسد و آینده‌ای در گرگ‌ومیش

سقوط دولت اسد امروز قطعی شد. ارتش سوریه بامداد امروز بیانیه داد و چند ساعت پیش هم ابومحمد الجولانی فاتحانه وارد دمشق شد. او خود را یک نجات‌دهنده نشان می‌دهد و تاکید کرده که به دنبال «آبادانی سوریه، پیشرفت اقتصادی، حمایت از زنان و حفظ حقوق و آموزش آنها، فعال‌سازی بیمارستان‌ها، آسفالت کردن جاده‌ها و برقراری یک سیستم قضایی که به دنبال بازگرداندن حقوق مردم است، نه فقط مجازات متخلفان» است.

اما این‌که آینده سوریه چطور خواهد شد پرسشی است که در حال حاضر هرکسی به نحوی به آن پاسخ می‌دهد. آیا الجولانی و گروه اسلام‌گرایی تحت رهبری‌اش آن‌طور که در این سال‌ها نشان داده اند تغییر رویه داده‌اند یا خیر؟ این پرسشی است که آینده پاسخ آن را مشخص خواهد کرد.