میدان نبرد تازه میان ایران و اسرائیل

به گزارش اکوایران، در شرایطی که تنش میان ایران و اسرائیل به جنگ موسوم در سایه خوانده می شود، به نظر می رسد تخاصم میان دو طرف در میدان های جدیدتری نیز دنبال می شود. در روزهای اخیر روزنامه هاآرتص با انتشار یادداشتی با عنوان «هند به میدان نبرد جدیدی برای اسرائیل و ایران تبدیل می شود» به بررسی این مسئله پرداخته است.

نویسنده این یادداشت استدلال کرده هند، به عنوان یک قدرت جهانی در حال رشد، به طور همزمان از روابط خوبی با اسرائیل و ایران برخوردار است؛ واقعیتی که هیچ یک از این دو کشور بدان توجهی ندارند و آن را به صحنه جدیدی برای رقابت میان این رقبا و دشمنان خاورمیانه تبدیل کرده است.

«چهارضلعی جدید» در برابر ایران؟

نائور گیلون، سفیر جدید اسرائیل در هند، چند روز پس از ورود به دهلی نو [با تکرار ادعاهای این رژیم] ایران را متهم به بی ثبات سازی خاورمیانه کرد. اظهار نظر گیلون در خلال کنفرانس مطبوعاتی افتتاحیه خود، در پاسخ به سوالی در مورد نقشه راه برای «چهارضلعی جدید» بیان شد - «چهارضلعی جدید» اصطلاحی است که در هند برای توصیف گروه اخیراً تشکیل شده از ایالات متحده، اسرائیل، امارات متحده عربی و هند استفاده می شود. وزرای خارجه آنها ماه گذشته اولین نشست خود را برای تشکیل یک کارگروه مشترک جدید با تمرکز بر مسائل اقتصادی برگزار کردند و قصد دارند در هفته های آینده مجددا در دبی با یکدیگر دیدار کنند.

سفیر اسرائیل در جمع رسانه های هندی گفته که رژیم متبوعش دیدگاه خود را نسبت به ایران به روشنی مطرح کرده و ادعا کرده هند هم در حالی که در مورد منافع خود صحبت کرده، اما ارزیابی های مشابهی داشته است.

مشاجره لفظی دیپلمات ها

این اظهارات باعث ایجاد یک مشاجره لفظی میان سفارت ایران در هند گیلون  و آلون اوشپیز، مدیر کل وزارت خارجه اسرائیل شد. سفارت ایران در بیانیه ای اظهارات گیلون را «اظهارات کودکانه»، «سخنگوی صهیونیست شیطان صفت» و اسرائیل را «خانه ترور» و «رژیم خودخواه و خونخوار» خواند. گیلون هم گفت: «وقتی در سن 57 سالگی کسی مرا کودک و ماجراجو خطاب می‌کند، من آن را به عنوان یک تعریف می‌پذیرم.

. ایرانی‌ها در پاسخ  به ادعاهای طرف اسرائیلی در هند،به اقدامات خود در برابر تروریست ها اشاره کرد و تهران را «قهرمان بزرگ مبارزه با تروریسم بین‌المللی» خواندند و از گیلون خواستند «به استفاده از تاکتیک‌های کودکانه تکراری پایان دهد»

میدان نبرد دشمنان

اما این اولین بار نیست که دهلی نو به صحنه نبرد میان ایران و اسرائیل مبدل می شود. ژانویه گذشته، یک انفجار کوچک در نزدیکی سفارت اسرائیل در پایتخت هند اتفاق افتاد که اسرائیل باز ادعاهایی علیه ایران مطرح کرد. انفجار سال 2012 نیز که اوشپیز به آن اشاره کرد در همان منطقه رخ داد و چهار نفر از جمله یک دیپلمات اسرائیلی را زخمی کرد.

به گفته کبیر تانجا، یکی از اعضای اندیشکده بنیاد تحقیقات آبزرور، هند بخش بزرگی از تلاش‌های دیپلماتیک خود در خاورمیانه را صرف عدم جانبداری کرده است. از زمان برقراری روابط دیپلماتیک کامل با اسرائیل در سال 1992، هند سعی کرده روابط خود را با اسرائیل و ایران -که در سال 1950، بلافاصله پس از استقلال هند، آن را به رسمیت شناخت- بالانس کند.

اسراییل همیشه هند را تحت فشار قرار داده تا از ایران فاصله بگیرد؛ و تاکیدش نه فقط به فاصله گرفتن، بلکه در پی پیوستن هند به کارزار علیه ایران در خاورمیانه است. با این حال تانجا معتقد است: «چنین فراخوان صریحی از سوی گیلون، برای اولین بار اتفاق افتاده است... من کمی متحیر هستم که چرا هند به این وادی کشیده می‌شود. هیچ کشوری مانند هند نمی‌خواهد این اتفاق در خاک خودش رخ دهد، زیرا در این صورت شما را به سمت چیزی می‌کشانند که در آن دخالتی ندارید».

در حال نزدیکی به اسرائیل؛ بیا و به حزب من بپیوند!

گفتار گیلون به این تصور رو به رشد در هند دامن می زند که دولت نارندرا مودی، در حال تقویت روابط خود با اسرائیل به ضرر شراکت ریشه دار تاریخی خود با ایران است. 

بر اساس گزارش موسسه تحقیقات صلح بین المللی استکهلم در سال 2020، هند 13 درصد تسلیحات خود را از اسرائیل -به عنوان سومین تامین کننده بزرگ سلاح این کشور پس از روسیه و فرانسه- وارد می کند. هند همچنین بزرگترین مشتری تسلیحاتی اسرائیل است و طبق گزارش این موسسه، 43 درصد از صادرات این کشور از سال 2015 تا 2020 را به خود اختصاص داده است. تجارت سالانه دوجانبه دو طرف (بدون احتساب امور دفاعی) در سال گذشته 4.14 میلیارد دلار بود که نسبت به 200 میلیون دلار در سال 1992 رقم بسیار بزرگتری است. ضمن آن که دو طرف امیدوارند که تا ژوئن آینده توافقنامه تجارت آزاد را نهایی کنند.

در چند ماه گذشته، وزیر امور خارجه و سران ارتش هند از اسرائیل دیدن کرده‌اند و نفتالی بنت، نخست‌وزیر اسرائیل قصد دارد سال آینده به هند سفر کند. اوایل این ماه، در جریان اجلاس آب و هوایی کوپ 26 در گلاسکو، بنت برای اولین بار با مودی ملاقات کرد و او را «محبوب ترین فرد در اسرائیل» خواند و به شوخی اضافه کرد: «بیا و به حزب من بپیوند».

نارضایتی شدید ایران

در گذشته، نزدیکی هند و اسرائیل - به ویژه رابطه شخصی میان مودی و نخست وزیر وقت بنیامین نتانیاهو – اسباب ناخشنودی ایران را فراهم کرده بود. سومیتا نارایانان کوتی، عضو موسسه لورهولم در کینگز کالج لندن، یادآوری می کند که مودی در ژوئیه 2017، به عنوان اولین نخست وزیر هند از اسرائیل بازدید کرد.

پیش از آن، ایران در سال 2010 در واکنش به مسئله کشمیر، عملکرد هند را به دلیل سیاست‌هایش در این منطقه مورد مناقشه همانند «رژیم صهیونیستی» توصیف کرد.

آشفتگی در روابط به واسطه تحریم ها

نه اسرائیل و نه امارات تأثیر عمیقی بر روابط هند با ایران نداشته اند. با این حال، پس از اعمال تحریم‌های جدید آمریکا علیه ایرانی‌ها در سال 2019، روابط تهران-دهلی نوسانی شد. هند دومین واردکننده بزرگ نفت خام ایران بود که 10 درصد از واردات انرژی هند را در آن زمان تشکیل می‌داد. اما پس از اعمال تحریم ها واردات نفت از ایران به صفر رسید. تجارت دوجانبه هند و ایران که قبلاً از 17 میلیارد دلار فراتر رفته بود، ناگهان به 3.5 میلیارد دلار کاهش یافت و در حال حاضر واردات ایران از هند معادل پنج برابر صادراتش به این کشور است.

به گفته آریامان بهاتناگار، تحلیلگر سیاست خارجی در دهلی نو: «در ایران از این که هند برای سرپیچی از این تحریم ها کاری انجام نداده، به شدت احساس نارضایتی دارد. اگرچه دولت هند از معافیت‌هایی در برابر تحریم ها برخوردار است و ادعای خودمختاری استراتژیک دارد، اما برایش دشوار بوده است که رویکردهای متضاد خود در قبال ایالات متحده و ایران را مدیریت کند.

بهاتناگر معتقد است که «در حال حاضر هند بیشتر به کشورهای خلیج فارس متمایل شده است، زیرا در این برهه از زمان، احساس می کند در مقایسه با ایران، از این روابط سود بیشتری می برد. ایران امکان سرمایه گذاری در هند را ندارد. هند می تواند از کشورهای حوزه خلیج فارس نفت وارد کند و همکاری امنیتی با اسرائیل در حال شدت گرفتن است». با این حال، علیرغم این دلایل، او تصور که احتمالا هند تا حد ممکن برای حفظ تعادل تلاش کند.

مانعی بر سر راه دروازه طلایی

یکی از دلایل بالقوه برای این مسئله در شمال غربی هند نهفته است. پیش از خروج ارتش ایالات متحده از افغانستان، سوبرهمانیام جایشانکار، وزیر امور خارجه هند تابستان امسال دو بار به تهران سفر کرد و با ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور جدید ایران دیدار کرد تا در مورد تعامل مشترک در مورد این مسئله گفتگو کند.

به بیان بهاتناگر، افغانستان مسیر اصلی همکاری میان هند و ایران را تشکیل می دهد. این دو با هم برای توسعه بندر چابهار، واقع در جنوب شرقی ایران در خلیج عمان، و در فاصله نه چندان دور از مرز افغانستان، همکاری کردند. هند این بندر را «دروازه طلایی» برای دور زدن پاکستان و افزایش تجارت با افغانستان، آسیای مرکزی و کشورهای اروپای شرقی می داند. او می‌گوید: «اما از آنجایی که همه چیز در افغانستان دگرگون شده، در چند ماه گذشته این مسئله به عنوان راهی برای همکاری فی مابین محدود شده است».

کوتی هم معتقدست از آنجایی که طالبان پست‌های بازرسی مرزی و مسیرهای باری کلیدی را کنترل می‌کند، افغانستان به مانعی برای همکاری‌های موجود - به‌ویژه تلاش‌ها برای بهبود ارتباطات منطقه‌ای و تجارت از طریق بندر چابهار- تبدیل ‌شده است. با این حال همکاری هند و ایران در مورد افغانستان مسئله ای حیاتی برای هر دو طرف است.

تغییر جهت به سمت خاورمیانه

با این حال کوتی باور دارد در حالی که «این همکاری مستقیماً بر منافع هند و اسرائیل تأثیر نمی‌گذارد»، اما در نهایت حاکی از آن است که هند سیاست خارجی خود را به سمت خاورمیانه تغییر جهت داده است - چرا که این ماجرا دیگر یک اقدام متعادل کننده نیست، بلکه بر اساس منافع استراتژیک است. او می‌گوید: «هند دیگر تلاش نمی‌کند همیشه - یا به همان اندازه - همه را راضی کند و این وجه تمایز مهمی در نحوه تعامل با این کشورها است.

او معتقد است که در این میان آن چه اهمیت دارد این است که بدانیم نه امارات، اسرائیل یا ایران هنوز مستقیماً هند را در موقعیت دشوار انتخاب یکی بر دیگری قرار نداده‌اند. و اگر کسی چنین چیزی را از هند مطالبه کند چه؟ باتناگار می‌گوید: «من چنین چیزی را تصور نمی کنم. عرب ها و عبری ها توانایی فشار بر هند برای انجام چنین کاری را ندارند».