چاقویی که دسته‌اش را برید؛ چگونه کار طالبان و پاکستان به درگیری کشید؟

به گزارش اکوایران، با سقوط کابل به دست طالبان افغانستان در سال ۲۰۲۱، رئیس سرویس اطلاعاتی پاکستان یکی از نخستین مقامات خارجی بود که از حکومت جدید بازدید کرد و به خبرنگاران گفت: «همه چیز خوب خواهد شد.» اما کمتر از سه سال و نیم بعد، روابط میان پاکستان و افغانستان به شدت تیره شده است.

حملات هوایی پاکستان و افزایش تنش‌ها

به گزارش واشنگتن‌پست، به گفته دولت افغانستان، در یکی از شدیدترین درگیری‌ها میان دو کشور، حملات هوایی پاکستان در اواخر دسامبر ۴۶ نفر را در شرق افغانستان کشت. مقامات پاکستانی گفتند که این حملات گروه طالبان پاکستانی را هدف قرار داده بود، اما دولت افغانستان اعلام کرد که زنان و کودکان نیز در میان قربانیان بوده‌اند.

این تنش‌های مرزی منعکس‌کننده خشم روزافزون اسلام‌آباد نسبت به افزایش حملات مرگبار در داخل پاکستان است که به طالبان پاکستانی نسبت داده می‌شود. اسلام‌آباد ادعا می‌کند که این گروه تحت حمایت و پناه طالبان افغانستان است.

در حالی که در طول ۲۰ سال شورش طالبان افغانستان، رهبری پاکستان اغلب به پناه دادن یا تحمل رهبران و جنگجویان طالبان متهم می‌شد، اکنون پاکستان خود را در موقعیتی مشابه می‌یابد.

پیروزی طالبان افغانستان، بیش از سه سال پیش، طالبان پاکستانی را تقویت کرد و آنها را به اتخاذ همان شیوه‌ها تشویق کرد. در عین حال، سقوط کابل بازارهای تسلیحاتی پاکستان را با سلاح‌های مدرن و دوربین‌های دید در شب پر کرد که به گفته مقامات پاکستانی، به شبه‌نظامیان برتری قابل‌توجهی نسبت به نیروهای محلی داده است.

گزارش مؤسسه مطالعات صلح پاکستان نشان می‌دهد که از زمان سقوط کابل در سال ۲۰۲۱، «تعداد و شدت حملات تروریستی» افزایش یافته است و به سطحی رسیده که در یک دهه گذشته بی‌سابقه بوده است.

طالبان پاکستانی: از گذشته تا اکنون

بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۵، طالبان پاکستانی جهان را با حملاتی شوکه کرد، از جمله تلاش برای ترور فعال حقوق زنان، ملاله یوسف‌زی، حکمرانی بی‌رحمانه بر مناطق قبیله‌ای، و حملاتی ویرانگر مانند حمله به مدرسه‌ای در سال ۲۰۱۴ که به کشته شدن ۱۳۲ کودک انجامید.

در آن زمان، باور بر این بود که طالبان افغانستان و پاکستان به طور مرتب همکاری می‌کردند. گزارشی از تیم نظارت بر تحریم‌های سازمان ملل در سال گذشته نشان داد که این روابط همچنان ادامه دارد. این گزارش نوشت که نیروهای طالبان و شبه‌نظامیان القاعده به طالبان پاکستانی در حملات مرزی کمک کرده و تسلیحات و تجهیزات فراهم کرده‌اند.

با ادامه درگیری‌های مرزی و افزایش فشارها بر هر دو کشور، این بحران به آزمونی جدی برای توانایی آنها در مدیریت تنش‌های فزاینده و جلوگیری از گسترش خشونت در منطقه تبدیل شده است.

در مناطق مرزی پاکستان و افغانستان، ساکنان محلی به وجود ارتباط بین طالبان افغان و طالبان پاکستانی اعتقاد دارند. مولانا الطاف حسین، یکی از بزرگان قبیله‌ای، از شکاف‌هایی در حصارهای مرزی پس از نفوذ مشکوک شبه‌نظامیان از افغانستان به پاکستان خبر داده است.

قاری شعیب بجاوری، یکی از اعضای ارشد طالبان پاکستانی، در مصاحبه‌ای در سال گذشته اعلام کرد که اهداف این گروه تغییر کرده است. او اظهار داشت که گروه اکنون بر مبارزه با نیروهای پاکستانی تمرکز دارد و آن‌ها را «سرطانی برای کل منطقه» خواند.

او ارتباط گروه با جنگجویان افغان را رد کرد اما تأیید کرد که برخی از اعضای گروه «مجاهدان پاکستانی هستند که در کنار طالبان افغان در افغانستان جنگیده‌اند و اکنون به پاکستان بازگشته‌اند.»

فشار بر طالبان افغانستان

در حالی که برخی از مقامات افغان به دنبال حفظ روابط دوستانه با اسلام‌آباد هستند، رهبری طالبان افغان پس از حملات هوایی پاکستان در اواخر دسامبر مجبور به محکومیت علنی این کشور شده است. بسیاری از اعضای طالبان افغان، طالبان پاکستانی را برادران در جنگ می‌دانند و تحلیلگران می‌گویند که فشارهایی بر حکومت کابل برای حمایت علنی از این گروه وجود دارد.

خیراالله خیرخواه، وزیر اطلاعات موقت طالبان افغانستان، در اواخر دسامبر گفت: «اراده مردم ما این است که از مردم، چه محلی و چه مهمانان، محافظت کنیم.» این اظهارات به طور گسترده به‌عنوان تأییدی غیرمستقیم بر این تعبیر شد که دولت افغانستان طالبان پاکستانی را به‌عنوان «مهمان» در کشور خود پناه داده است، مشابه منطق طالبان برای میزبانی از اسامه بن لادن و دیگر اعضای القاعده در دهه‌های ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰.

محدودیت‌های طالبان افغانستان در مواجهه با پاکستان

آفراسیاب ختاک، یک رهبر ملی‌گرای پشتون پاکستانی، گفت: «طالبان می‌خواهند لکه ننگ استفاده شدن توسط پاکستان را از خود دور کنند.»

با این حال، طالبان افغانستان برای مقابله با پاکستان که یک قدرت هسته‌ای و دارای یکی از بزرگ‌ترین ارتش‌های جهان است، گزینه‌های محدودی دارد.

عاصف دورانی، نماینده ویژه سابق پاکستان در امور افغانستان، گفت: «حضور طالبان پاکستانی برای مقامات طالبان افغانستان به‌طور فزاینده‌ای شرم‌آور شده است. آن‌ها باید متوجه شده باشند که اعضای اصلی طالبان پاکستان در حال سوءاستفاده از وضعیت مهمان بودن هستند.»

در همان هفته‌ای که حملات هوایی پاکستان اهدافی را در شرق افغانستان هدف قرار داد، جانشین دورانی برای گفتگو با سراج‌الدین حقانی، وزیر کشور موقت طالبان، به کابل سفر کرد.

محمد امیر رانا، تحلیلگر امنیتی پاکستانی، گفت: «این نشان می‌دهد که طالبان نیز اهمیت گفتگو را درک می‌کند.»

اما در اسلام‌آباد، سوال اصلی این است که آیا این دیدگاه در میان کل رژیم طالبان به مشترک است یا خیر. در حالی که پاکستان روابط تاریخی قوی با حقانی، رهبر یکی از جناح‌های کلیدی طالبان، داشته است، مشخص نیست که پیام‌های پاکستان چگونه در میان رهبری انزواطلب طالبان در قندهار دریافت می‌شود.

رانا افزود: «حقانی‌ها بدون شک مهم هستند، اما توانایی کنترل یا پیشبرد گفتگو را ندارند.»