تغییر بنیادین در بیروت با صحنه‌گردانی ریاض؛ چرا حزب‌الله به رئیس‌جمهور مأمور به خلع سلاحش رأی داد؟

به گزارش اکوایران، به نظر می‌رسد این فشار لحظه آخری عربستان سعودی بود که روز پنج‌شنبه سرنوشت لبنان را تعیین کرد.

صحنه پر تلاطم

به نوشته سی‌ان‌ان، کم تر از ۲۴ ساعت به جلسه پارلمان برای انتخاب رئیس‌جمهور باقی مانده بود، اما صحنه سیاسی پر از تلاطم لبنان در آشفتگی کامل به سر می‌برد.

به نظر می‌رسید نخبگان سیاسی فرقه‌ای هنوز در مرحله تصمیم‌گیری مانده‌اند. در لبنان، رؤسای جمهور با توافق تقریباً کامل سیاسی به قدرت می‌رسند، اما هنوز بیش از شش نامزد در رقابت حضور داشتند. بحث‌ها داغ بود و بسیاری از سیاستمداران، ژوزف عون، رئیس ارتش را به دلیل پست نظامی‌اش به‌عنوان رئیس‌جمهور واجد شرایط نمی‌دانستند.

به نظر می‌رسید که پارلمان به سوی سیزدهمین تلاش ناموفق خود برای انتخاب رئیس‌جمهور در بیش از دو سال گذشته پیش می‌رود.

در این میان، یک هیات سعودی به سرپرستی یزید بن فرحان، نماینده عربستان، برای دومین بار در یک هفته وارد بیروت شد. این هیات با احزاب مختلف سیاسی مجموعه‌ای از دیدارهای فشرده برگزار کرد. زمانی که آنها بیروت را ترک کردند، فقط یک نامزد باقی مانده بود: ژوزف عون، که از حمایت ایالات متحده برخوردار بود.

نود و نه نماینده به عون رأی دادند و حد نصاب لازم دو سوم پارلمان را پشت سر گذاشتند. از ۲۹ رأی باقی‌مانده، بیشتر آنها سفید یا باطل بودند (یکی از نمایندگان حتی رأی خود را به نام «برنی سندرز» ثبت کرده بود).

چند دقیقه بعد، عون با کت و شلوار و کراوات، به جای لباس نظامی‌اش، وارد پارلمان شد. او سوگند یاد کرد و سخنرانی کوبنده‌ای انجام داد که به نظر می‌رسید کاملاً از پیش آماده شده بود. او وعده داد که «عصر جدیدی» را در لبنان آغاز کرده و انحصار سلاح را تحت نظارت دولت در دست بگیرد. به عبارت دیگر، حزب‌الله، که برای بیش از چهار دهه یکی از قدرتمندترین گروه‌های شبه‌نظامی جهان بوده است، قرار است خلع سلاح شود.

پس از آن شادی خیابان‌ها را پر کرد. خلأ ریاست‌جمهوری پر شده بود. بن‌بست چندین ساله میان نخبگان فرقه‌ای حداقل برای مدتی شکسته شد.

سناریوی کاملاً هماهنگ شده

اما این تحولات سؤالات بزرگ‌تری را نیز مطرح کرد. چرا عربستان سعودی این مقدار سرمایه دیپلماتیک صرف کرد تا یک رئیس‌جمهور را معرفی کند و به تقریباً هشت سال بی‌توجهی به لبنان، که آن را «تسخیر شده» توسط نفوذ جمهوری اسلامی ایران از طریق حزب‌الله می‌دانست، پایان دهد؟

یک عامل دیگر که مسیر ریاست‌جمهوری عون را هموار کرد نیز حائز اهمیت است: حزب‌الله و متحدانش در حزب امل به او رأی دادند.

این یک سناریوی کاملاً هماهنگ شده بود. حزب‌الله و امل، که به «دوگانه شیعه» معروف هستند، در دور اول رأی‌گیری رأی سفید دادند که منجر به ناکامی در انتخاب رئیس‌جمهور شد. در طول یک وقفه دو ساعته، سران بلوک‌های پارلمانی این دو حزب با عون جلسه‌ای برگزار کردند که جزئیات آن مشخص نیست. پس از بازگشت به پارلمان، آنها به عون رأی دادند و بن‌بست را شکستند و راه را برای ریاست‌جمهوری باز کردند.

پیام واضح بود. حزب‌الله ممکن است در پی جنگ پاییزی با اسرائیل و سقوط اخیر متحد اصلی‌اش، بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه، به شدت آسیب دیده باشد، اما همچنان توانایی طولانی کردن یک بن‌بست یا پایان دادن به آن را دارد.

اما چرا به رئیس‌جمهوری که مأموریت خلع سلاح آن‌ها را دارد، رأی دادند؟

بازگشت عربستان سعودی به میدان

هنوز مشخص نیست که در جلساتی که عربستان سعودی حمایت گسترده‌ای برای ژوزف عون جمع‌آوری کرد، چه اتفاقی افتاده است. اما این یک تلاش همه‌جانبه بود که به موازات مذاکرات دیپلماتیک غربی صورت گرفت. ژان‌ایو لودریان، فرستاده ویژه فرانسه به لبنان، نیز با قانون‌گذاران حزب‌الله دیدار کرده بود.

فرانسه یکی از معدود کشورهای غربی است که حزب‌الله را به‌طور کامل در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار نداده و کانال دیپلماتیکی با شاخه سیاسی این گروه حفظ کرده است. این یکی از معدود ارتباطات باقی‌مانده میان غرب و این گروه تحت حمایت جمهوری اسلامی ایران است.

اوایل همین هفته، آموس هوخشتاین، فرستاده ویژه آمریکا به لبنان، نیز با برگزاری مجموعه‌ای از جلسات، تلاش خود را برای تقویت شانس عون انجام داد.

هیچ‌یک از این تحولات از دید قانون‌گذاران لبنان پنهان نمانده است. جمال السید، نماینده مستقل، روز سه‌شنبه در مصاحبه با شبکه محلی الجدید از داخل پارلمان گفت: «ما اینجا نیستیم تا رئیس‌جمهور انتخاب کنیم، بلکه آمده‌ایم تا انتصاب یک رئیس‌جمهور را تأیید کنیم.»

پیش از رأی‌گیری، حلیمه الکعکوری، نماینده مخالف حکومت، به بالکن بالایی که در آن دیپلمات‌های خارجی، از جمله سفیران آمریکا، فرانسه، مصر و جمهوری اسلامی نشسته بودند، اشاره کرد و گفت: «هیچ‌کس نباید اراده خود را بر ما تحمیل کند، نه قیمومت ایرانی‌ها، نه سوری‌ها و نه آمریکایی‌ها. ما نباید یک قیمومت خارجی را با دیگری جایگزین کنیم». او ادامه داد: «هیچ‌کس نباید در امور داخلی ما دخالت کند، با تمام احترامی که برای سفرای حاضر قائلم. ما از همکاری‌های بین‌المللی حمایت می‌کنیم. اما هیچ‌کس نباید در حاکمیت ما دخالت کند.»

تغییر در حمایت‌های خارجی

پیش از ژوزف عون، رئیس‌جمهور سابق لبنان، میشل عون، که از حمایت حزب‌الله برخوردار بود، ریاست جمهوری را برعهده داشت (این دو نسبتی با یکدیگر ندارند). دوران ریاست جمهوری میشل عون که بیش از دو سال پیش به پایان رسید، به‌طور گسترده به‌عنوان عصری از نفوذ جمهوری اسلامی ایران در لبنان تلقی می‌شد که شاهد افزایش بی‌سابقه قدرت سیاسی حزب‌الله بود.

این تغییر حمایت خارجی بین دو رئیس‌جمهور عون، یک تغییر بنیادین برای لبنان محسوب می‌شود. 

با این حال، به نظر می‌رسد که حزب‌الله با پذیرشی آرام و مبهم با این لحظه روبه‌رو شده است. محمد رعد، رئیس بلوک پارلمانی حزب‌الله، در اظهارات خود پس از انتخاب عون گفت که به او رأی داده‌اند تا «تفاهم ملی» را ترویج دهند. او به‌طور مبهم افزود که در دور اول رأی‌گیری از رأی دادن خودداری کردند، زیرا «می‌خواستیم پیامی ارسال کنیم که ما محافظان حاکمیت هستیم.»

ابهام استراتژیک ممکن است بهترین کارت حزب‌الله در این لحظه حساس باشد. این گروه در جریان جنگ دوماهه با اسرائیل در پاییز، ضربات شدیدی متحمل شد، از جمله ترور رهبرش حسن نصرالله. سقوط بشار اسد، که قلمرو خود را برای خطوط تأمین این گروه با جمهوری اسلامی باز کرده بود، به شدت توانایی حزب‌الله برای تجدید تسلیحات را محدود کرد.

این گروه هم‌چنین توافق کرده که نیروهای خود را از جنوب لبنان، که برای چهار دهه پایگاه قدرت آن و میدان اصلی نبردش با اسرائیل بوده است، خارج کند. اسرائیل این منطقه را از سال ۱۹۷۸ تا ۲۰۰۰ اشغال کرده بود و همچنان به‌عنوان یک دشمن دولت لبنان محسوب می‌شود.

با این حال، روند خلع سلاح هنوز کامل نشده است. گمان می‌رود که حزب‌الله همچنان موشک‌های میان‌برد و دوربرد در اختیار داشته باشد و پایگاه گسترده‌ای از حمایت شیعیان را فرماندهی کند. این موضوع احتمالاً به مذاکرات طولانی‌تر درباره تسلیحات این گروه منجر خواهد شد، که بدون شک پای نیروهای خارجی را نیز به میان خواهد کشید.

این روند هم‌چنین آزمونی برای نزدیکی تقریباً دوساله میان ریاض و تهران خواهد بود. در سطح داخلی، رئیس‌جمهور تازه منتخب لبنان باید این فرآیند را نظارت کند و در عین حال مانع بروز درگیری‌های داخلی شود؛ چیزی که او در سخنرانی پذیرش خود به آن اشاره کرد و قول داد که اجازه نخواهد داد جناح‌های کشور « با یکدیگر مجادله کنند.»

در همین حال، نیروهای اسرائیلی همچنان در برخی از بخش‌های جنوب لبنان فعالیت دارند. اسرائیل تهدید کرده که نیروهای نظامی خود را فراتر از مهلت مقرر در پایان این ماه، که در توافقنامه آتش‌بس میانجی‌گری شده توسط آمریکا در اواخر نوامبر تعیین شده است، حفظ خواهد کرد. عون وعده داده که این نیروها را مجبور به خروج کند؛ مسئولیتی که او گفت تنها به عهده دولت خواهد بود.

این وضعیت برای این کشور کوچک و مشکل‌دار در شرق مدیترانه، شرایط نامعلومی ایجاد می‌کند اما برای بسیاری از مردم لبنان، دلایلی برای خوش‌بینی وجود دارد.

لین زویغیان، ستون‌نویس، خیر و بنیان‌گذار پلتفرم سرمایه‌گذاری اجتماعی زویغیان پارتنرشیپ، گفت: «لبنان بالاخره رئیس‌جمهوری دارد که برای مردم لبنان و جامعه بین‌المللی هم رهبری‌ای انسانی و هم مشروعیت دولت را به ارمغان می‌آورد.» زویغیان به سی‌ان‌ان گفت: «زمان آن رسیده است که با رهبری، نظم قانون اساسی، تقویت دولت و ارتقای انسانیت، به‌طور نهایی به شکوفایی اجتماعی-اقتصادی، عدالت و پاسخگویی دست پیدا کنیم.»