به گزارش اکوایران؛  بازار پوشاک جهانی در سال ۲۰۲۳ ارزشی معادل ۷۴۰ میلیارد دلار داشته و پیش‌بینی می‌شود این رقم تا سال ۲۰۲۸ به ۲ هزار میلیارد دلار برسد. این رشد، معادل رشد سالانه حدود ۴ درصد است. سرانه مصرف پوشاک در دنیا نیز روندی افزایشی داشته و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۸ به ۲۵۰ دلار برسد. حدود ۹۵ درصد از بازار جهانی پوشاک در حوزه محصولات غیرلوکس متمرکز است.

پنج کشور اصلی آمریکا، چین، انگلستان، آلمان و فرانسه حدود ۵۰ درصد از کل بازار پوشاک دنیا را در اختیار دارند. از منظر جغرافیایی، سه بازار اصلی پوشاک شامل آمریکای شمالی، اروپا و آسیای شرقی هستند که بیشترین تمرکز تولید و مصرف در این مناطق صورت می‌گیرد. همچنین، تعداد قطعات نساجی تولیدی در دنیا نیز از ۱۷۹ میلیارد قطعه در سال ۲۰۲۳ پیش‌بینی می‌شود به ۱۹۶ میلیارد قطعه در سال ۲۰۲۸ افزایش یابد. این افزایش هم‌زمان با بالا رفتن متوسط هزینه تولید هر قطعه از ۸.۷ دلار به حدود ۱۸.۱۹ دلار خواهد بود.

تحولات زنجیره تأمین جهانی

یکی از تغییرات مهم در بازار جهانی، کوتاه شدن طول زنجیره‌های تأمین و تمرکز بر تولید در کشورهای نزدیک‌تر به بازارهای مصرف است. این روند به‌ویژه در اروپا و آمریکا دیده می‌شود، جایی که کشورهای منطقه‌ای مانند ترکیه، لهستان و هند سهم بیشتری از بازار را به دست آورده‌اند. اصطلاحاتی نظیر "تأمین دوستانه" (Friend-shoring) در آمریکا و "تجارت چندجانبه مطمئن" در اروپا برای توصیف این تغییرات به کار می‌روند. جنگ اوکراین و بحران کرونا نقش قابل‌توجهی در تسریع این روند داشته‌اند.

در این میان، کشورهایی مانند بنگلادش، ترکیه و چین همچنان از بازیگران اصلی صنعت نساجی و پوشاک هستند. بنگلادش به دلیل مقیاس بالای تولید در بازار محصولات استاندارد و ترکیه به علت نزدیکی به اروپا و توانمندی در تولید محصولات خاص و لوکس، جایگاه خود را حفظ کرده‌اند.

وضعیت فناوری در صنعت نساجی

فناوری‌های انقلاب صنعتی چهارم به شکل گسترده‌ای در صنعت نساجی و پوشاک وارد شده‌اند. تولید سه‌بعدی، استفاده از هوش مصنوعی برای پیش‌بینی تقاضا و مدیریت زنجیره تأمین، بلاک‌چین برای شفاف‌سازی زنجیره تأمین، و پلتفرم‌های دیجیتال فروش آنلاین، از جمله تحولات مهم فناوری در این صنعت هستند. این فناوری‌ها نه‌تنها بهره‌وری تولید را افزایش داده‌اند، بلکه امکان کاهش هزینه‌ها و بهبود دسترسی به بازارهای جهانی را نیز فراهم کرده‌اند.

چالش‌ها  صنعت نساجی ایران

ایران به‌عنوان یکی از کشورهای دارای ظرفیت در حوزه نساجی و پوشاک، با چالش‌های متعددی مواجه است؛ کمبود نیروی انسانی ماهر و متخصص در صنعت. ضعف در آموزش‌های مرتبط با فناوری‌های نوین. فرسودگی تجهیزات و ماشین‌آلات. پایین بودن بهره‌وری به دلیل عدم استفاده از فناوری‌های پیشرفته. وابستگی به فناوری‌های قدیمی و آلاینده. در این میان اکثر واحدهای تولیدی خرد و کوچک و بدون ارتباط با زنجیره‌های بزرگ‌تر فعالیت می‌کنند. نبود شرکت‌های رهبر که بتوانند کل زنجیره تأمین را هدایت کنند؛ دیده میشوند. محدودیت در ارتباطات بین‌المللی و انتقال فناوری.ضعف در حضور در بازارهای جهانی و منطقه‌ای. چالش در تأمین مواد اولیه باکیفیت و رقابت‌پذیر از دیگر موانع صنعت نساجی است.

سناریوهای پیش‌روی صنعت نساجی ایران

سناریوی اول: ادامه وضعیت فعلی​

در این سناریو فرض می‌شود که ساختارهای ناکارآمد فعلی در صنعت نساجی و پوشاک همچنان باقی بمانند. تعرفه‌های ناهماهنگ، قاچاق گسترده، ضعف زیرساخت‌ها و نوسانات ارزی ازجمله مشکلات اصلی این بخش هستند. پیامد این سناریو، کاهش سهم ایران در بازار جهانی و حتی داخلی است.

بااین‌حال، برخی شرکت‌های پیشرو ممکن است با تولید محصولات باکیفیت بالا و تمرکز بر دهک‌های درآمدی خاص، سهم محدودی از بازار را حفظ کنند. اما این روند نمی‌تواند در میان‌مدت و بلندمدت مطلوبیت لازم را فراهم کند.

سناریوی دوم: توسعه بازار داخلی

این سناریو بر فرض بهبود نسبی قدرت خرید خانوارها و تسهیل دسترسی بنگاه‌ها به مواد اولیه و تجهیزات استوار است. در این حالت، بنگاه‌ها تلاش می‌کنند تا سهم بیشتری از بازار داخلی را به دست آورند. چالش‌های اصلی این سناریو شامل کنترل قاچاق، حل تعارض منافع، تولید محصولات باکیفیت و به‌روزرسانی فناوری در زنجیره تولید است.

اما راهکارها، ترویج فرهنگ مصرف کالای ایرانی از طریق کمپین‌های تبلیغاتی. حمایت از بنگاه‌های کوچک و متوسط و توسعه برندهای ملی و سرمایه‌گذاری در تولید مواد اولیه داخلی است.

سناریوی سوم: توسعه پایدار و صادرات محور

این سناریو بر آزادی مبادلات پولی و کالایی، رفع تحریم‌ها، رشد طبقه متوسط و ثبات اقتصادی میان‌مدت و بلندمدت استوار است. در این حالت، صنعت نساجی و پوشاک می‌تواند به بازارهای منطقه‌ای و جهانی متصل شود.

چالش‌ها این سناریو تحریم‌هاست و راهکار آن  ایجاد توافق‌نامه‌های تجاری دوجانبه و چندجانبه برای تسهیل صادرات. سرمایه‌گذاری در فناوری‌های کاهش مصرف آب و تولید محصولات دوستدار محیط زیست. ایجاد پارک‌های صنعتی تخصصی و ارتقای زیرساخت‌های گمرکی و حمل‌ونقل. در کنار تقویت سرمایه‌گذاری خارجی و همکاری با برندهای معتبر جهانی.

سناریوی چهارم: رویکرد بلندمدت و دو مرحله‌ای

در این سناریو، ابتدا تمرکز بر تقویت صنعت داخلی برای پاسخگویی به نیازهای داخلی است. سپس با تقویت بنگاه‌ها، صنعت به بازارهای بین‌المللی راه پیدا می‌کند. این مسیر، تجربه موفق کشورهای ترکیه و ویتنام است.

پیش‌نیازها این سناریو سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها. بازنگری نظام تعرفه‌ها. انعقاد توافق‌نامه‌های بین‌المللی برای اتصال بنگاه‌ها به زنجیره ارزش جهانی. ایجاد شبکه‌های ارزش داخلی و بین‌المللی است.