عید ترابیان*صنعت گردشگری یکی از ارکان مهم اقتصاد ایران است که در سال‌های اخیر با توجه به جاذبه‌‌‌های تاریخی، فرهنگی، طبیعی و مذهبی کشور، رشد چشمگیری داشته است. با این حال، این صنعت همچنان با چالش‌‌‌های متعددی روبه‌‌‌رو است که بحران‌های طبیعی، اجتماعی، سیاسی و جهانی مانند پاندمی‌‌‌ها، تاثیرات زیادی بر آن می‌‌‌گذارند.

یکی از چالش‌‌‌های اساسی صنعت گردشگری ایران در شرایط بحران، کاهش چشمگیر تقاضا برای سفر است. صنعت گردشگری در ایران یکی از بزرگ‌ترین بخش‌‌‌های اشتغال‌زای کشور است. بحران‌ها نه‌تنها باعث کاهش شدید اشتغال در این حوزه می‌‌‌شوند، بلکه فشار اقتصادی زیادی به کارآفرینان و کسب‌و‌کارهای کوچک گردشگری وارد می‌کند. بحران‌های اقتصادی و تحریم‌‌‌ها نیز به افزایش مشکلات مالی و بیکاری در این صنعت دامن می‌‌‌زند.

در ایران، بسیاری از مقاصد گردشگری و کسب‌و‌کارهای مرتبط با آن، فاقد استراتژی‌‌‌های مشخص و برنامه‌‌‌ریزی‌‌‌های بحران‌‌‌محور هستند. در بحران‌های طبیعی مانند زلزله، سیل یا پاندمی‌‌‌ها، بسیاری از این کسب‌و‌کارها در مواجهه با بحران‌ها واکنش‌‌‌های ضعیفی دارند و قادر به تطبیق سریع با شرایط جدید نیستند. این موضوع نشان‌‌‌دهنده ضعف در مدیریت ریسک و نبود آمادگی کافی در این بخش است. علاوه بر این، زیرساخت‌‌‌های دیجیتال در ایران در بسیاری از بخش‌‌‌ها ضعیف است که این موضوع در بحران‌های جهانی مانند پاندمی، مانع از توسعه گردشگری آنلاین و مجازی می‌شود.

جشنواره‌‌‌ها و رویدادهای فرهنگی و جذب گردشگر

در شرایط بحرانی که تقاضای گردشگران خارجی کاهش می‌‌‌یابد، تقویت گردشگری داخلی یکی از استراتژی‌‌‌های موثر است. دولت و سازمان‌های مرتبط می‌توانند با ارائه بسته‌‌‌های تشویقی، تخفیف‌‌‌های ویژه برای اقامت در هتل‌‌‌ها، سفرهای تفریحی و تورهای داخلی، گردشگران ایرانی را به سفرهای داخلی ترغیب کنند. این امر می‌تواند به حفظ اشتغال در صنعت گردشگری کمک کند و اثرات منفی بحران را کاهش دهد. در این راستا، برگزاری جشنواره‌‌‌ها، رویدادهای فرهنگی و تورهای مختلف برای ایرانیان می‌تواند موجب رونق این بازار شود.

با توجه به محدودیت‌های سفر در دوران بحران، ایران می‌تواند با توسعه و تقویت زیرساخت‌‌‌های دیجیتال، به گردشگری آنلاین توجه بیشتری داشته باشد. ارائه تورهای مجازی، تجربه‌‌‌های آنلاین و بازدیدهای دیجیتال از جاذبه‌‌‌های گردشگری می‌تواند به جبران کاهش سفرهای فیزیکی کمک کند. همچنین، با بهبود وب‌سایت‌‌‌های گردشگری، اپلیکیشن‌‌‌های موبایل و سیستم‌های رزرو آنلاین، گردشگران می‌توانند به راحتی از خدمات گردشگری ایران بهره‌‌‌مند شوند، حتی زمانی که محدودیت‌های سفر برقرار است.

ایران نیازمند تدوین استراتژی‌‌‌های منظم و مدون برای مدیریت بحران در صنعت گردشگری است. این استراتژی‌‌‌ها باید شامل طرح‌‌‌های پیشگیری، آمادگی و واکنش سریع به بحران‌ها باشند. ایجاد تیم‌‌‌های مدیریت بحران در سازمان‌های گردشگری، توسعه طرح‌‌‌های اضطراری برای هتل‌‌‌ها و مراکز تفریحی و برنامه‌‌‌های آموزشی برای کارکنان در مواقع بحران می‌تواند کمک کند تا صنعت گردشگری در برابر بحران‌ها مقاوم‌‌‌تر شود.

در دوران بحران، دولت باید با ارائه بسته‌‌‌های حمایتی مالی و تسهیلات ویژه، از کسب‌وکارهای گردشگری حمایت کند. این بسته‌‌‌ها می‌تواند شامل تسهیلات کم‌‌‌بهره، کاهش مالیات‌‌‌ها، حمایت از کارکنان از طریق بیمه بیکاری و اعطای وام‌‌‌های اضطراری باشد. این حمایت‌‌‌ها به کسب و کارها کمک می‌کند تا در دوران بحران بتوانند فعالیت‌‌‌های خود را ادامه دهند و از بیکاری کارکنان جلوگیری شود.

جوامع محلی و مدیریت گردشگری در مواقع بحران

در بحران‌ها، جوامع محلی نقش بسیار مهمی در مدیریت گردشگری ایفا می‌کنند. آموزش جوامع محلی در زمینه‌‌‌های مختلف مانند مدیریت بحران، حفاظت از محیط‌زیست و حمایت از گردشگری پایدار می‌تواند موجب کاهش آسیب‌‌‌ها و تقویت تاب‌‌‌آوری صنعت گردشگری در برابر بحران‌ها شود. گردشگری باید به عنوان یک فرآیند مشترک بین دولت، بخش خصوصی و جوامع محلی در نظر گرفته شود.

در نتیجه می‌توان گفت که صنعت گردشگری در ایران با چالش‌‌‌های زیادی در شرایط بحران مواجه است، اما با اتخاذ استراتژی‌‌‌های مناسب و آماده‌‌‌سازی بهتر می‌توان از این بحران‌ها عبور کرد. تقویت گردشگری داخلی، توسعه زیرساخت‌‌‌های دیجیتال، تدوین استراتژی‌‌‌های موثر مدیریت بحران و حمایت از کسب و کارهای گردشگری به تاب‌‌‌آوری این صنعت در برابر بحران‌ها کمک می‌کند.