به گزارش اکوایران، به نظر می‌رسد ترکیه و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در حال پر کردن خلأ قدرت ایجاد شده در سوریه هستند. هماهنگی آنکارا با پایتخت‌های عربی خلیج فارس به افزایش همسویی میان این کشورها منجر شده است. ترکیه تلاش کرده تا منافع تمامی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس را در سوریه جدید مدنظر قرار دهد، حتی آن‌هایی که پیش‌تر سیاست خارجی دولت نئواسلام‌گرای ترکیه را تهدیدی برای خود می‌دانستند.

به نوشته جورجیو کافیرو، تحلیل‌گر مسائل منطقه‌ای در امواج مدیا، به‌ویژه عربستان سعودی، کشوری که نقش رهبری را در تقویت و مشروعیت‌بخشی به اداره سوریه تحت رهبری هیئت تحریر الشام در سطح بین‌المللی برعهده گرفته، با ترکیه منافع مشترک بسیاری دارد. از جمله این منافع می‌توان به انتقال آرام قدرت در سوریه، حفظ تمامیت ارضی این کشور، و جلوگیری از تبدیل شدن آن به پناهگاهی برای گروه‌های افراطی خشونت‌طلب که سایر کشورها را تهدید می‌کنند، اشاره کرد.

عربستان ترکیه

رویکرد همکاری‌محور

دکتر پینار دوست، پژوهشگر غیرمقیم در شورای آتلانتیک و محقق وابسته در مؤسسه فرانسوی مطالعات آناتولی، در گفت‌وگو با امواج مدیا اظهار داشت:

«در حالی که ترکیه می‌توانست به‌تنهایی عمل کند و از موقعیت برتر خود در سوریه، به‌واسطه نفوذش بر حکومت جدید این کشور، بهره ببرد، ترجیح داد که تمامی بازیگران منطقه‌ای را در این روند درگیر کند و آن‌ها را به سرمایه‌گذاری در آینده سوریه دعوت کند.»

او افزود: «ترکیه، با آگاهی از نگرانی‌های کشورهای خلیج فارس درباره بازگشت اسلام‌گرایی سیاسی به سرزمین‌های عربی، توجه ویژه‌ای به جلب مشارکت کشورهای حاشیه خلیج فارس، به‌ویژه امارات متحده عربی و عربستان سعودی، داشته و دیپلماسی فعالی را هم با رهبران جدید سوریه و هم با کشورهای خلیج فارس دنبال کرده است.»

همکاری عربستان و ترکیه در دوره پس از اسد را باید در چارچوب گسترده‌تر نزدیکی روابط آنکارا و ریاض در نظر گرفت، روندی که از اوایل این دهه شتاب گرفته و مستحکم‌تر شده است. دو کشور توانسته‌اند بر اختلافات گذشته، از جمله قتل جمال خاشقجی در کنسولگری عربستان در استانبول، کودتای ۲۰۱۳ مصر، جنگ داخلی لیبی، و محاصره قطرغلبه کنند. سیاست‌گذاران در آنکارا اهمیت همکاری با ریاض را برای برقراری ثبات در روند انتقالی سوریه درک کرده‌اند. ترکیه که به دنبال نقش‌آفرینی به عنوان شریک امنیتی اصلی دولت جدید دمشق است، در صورتی که نقش عربستان در سوریه تکمیل‌کننده نقش آنکارا باشد، شانس موفقیت بیشتری خواهد داشت.

باتو جوشکون، تحلیل‌گر سیاسی متخصص در امور ترکیه در اندیشکده صادق، به امواج مدیا گفت:

«ترکیه برای تحقق این اهداف به حمایت کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، و به‌ویژه عربستان سعودی، نیاز دارد. این مسئله نشان‌دهنده همسویی در قالب سرمایه‌گذاری مشترک در دولت تحت هدایت هیئت تحریر الشام است.»

گوکهان ارلی، هماهنگ‌کننده مطالعات خلیج فارس در اندیشکده اورسام مستقر در آنکارا، نیز در این زمینه اظهار داشت: «ترکیه، با توجه به روابط تاریخی، فرهنگی و جغرافیایی طولانی‌مدت خود با سوریه، و عربستان سعودی، با منابع اقتصادی و نهادی خود، یک هدف مشترک اولیه دارند: تضمین تمامیت ارضی سوریه و بازگرداندن ثبات. این منافع مشترک زمینه را برای تعمیق احتمالی روابط ترکیه و عربستان در دوره پس از اسد فراهم کرده است.»

اجلاس ریاض درباره سوریه

ترکیه و عربستان: همسویی در برابر تحریم‌های غرب و نقش اسرائیل در سوریه پس از اسد

این دو قدرت منطقه‌ای در مخالفت با تحریم‌های غرب علیه سوریه پس از اسد نیز دیدگاه مشترکی دارند. عربستان سعودی و ترکیه هر دو به‌شدت با این تحریم‌ها مخالفت کرده‌اند. با توجه به نفوذ گسترده محمد بن سلمان، ولیعهد و نخست‌وزیر عربستان، و لابی سعودی در واشنگتن بر رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده، دونالد ترامپ، آنکارا می‌داند که ریاض می‌تواند در متقاعد کردن کاخ سفید برای لغو این محدودیت‌ها و حذف هیئت تحریر الشام از فهرست سازمان‌های تروریستی کمک کند.

اقدامات اسرائیل در سوریه پس از اسد نیز موجب نزدیکی بیشتر عربستان و ترکیه شده است. مقامات آنکارا و ریاض به‌شدت تجاوزات ارضی و حملات نظامی تل‌آویو را محکوم کرده‌اند و این اقدامات را عاملی برای بی‌ثباتی و تهدیدی برای انتقال قدرت در سوریه می‌دانند.

دکتر علی باقر، استاد دانشگاه قطر و پژوهشگر ارشد غیرمقیم در برنامه امنیت خاورمیانه اسکوروکرافت در شورای آتلانتیک، در گفت‌وگو با امواج مدیا اظهار داشت:

«آنکارا و ریاض هر دو توافق دارند که اشغالگری اسرائیل غیرقابل قبول است و باعث گسترش جدایی‌طلبی، رادیکالیسم و تروریسم خواهد شد. اگر این وضعیت در آینده در خاک سوریه ادامه یابد، مشکلات بیشتری ایجاد خواهد کرد. من معتقدم که ترکیه و عربستان سعودی در این اهداف همسو هستند.:

زمینه‌های احتمالی اختلاف

اگرچه سیاست‌های ترکیه و عربستان در قبال دوره پس از اسد در حال حاضر هماهنگ به نظر می‌رسد، اما کارشناسان معتقدند که در آینده ممکن است اختلافاتی میان دو کشور بروز کند.

گوکهان ارلی، هماهنگ‌کننده مطالعات خلیج فارس در اندیشکده اورسام در گفت‌وگو با امواج مدیا اظهار داشت:

«رقابت برای کسب نفوذ بیشتر در ساختارهای سیاسی و اقتصادی سوریه ممکن است در آینده پدیدار شود، به‌ویژه اینکه هر دو کشور مایلند نقش کلیدی در اداره سوریه پس از اسد داشته باشند. علاوه بر این، اگر استراتژی‌های منطقه‌ای یا اتحادهای گسترده‌تر آن‌ها دچار واگرایی شود، همان‌طور که در گذشته در مواردی رخ داده است، ممکن است اختلافاتی بر سر اولویت‌ها، انتخاب شرکای محلی، یا سرعت اصلاحات پیش بیاید.»

او همچنین افزود: «نگرانی‌های فوری ترکیه، مانند امنیت مرزها و بازگشت پناهجویان سوری، همیشه با رویکرد اقتصادی و مبتنی بر پرستیژ عربستان سعودی هماهنگ نخواهد بود. اگر این تفاوت‌ها به‌خوبی مدیریت نشوند، ممکن است تنش‌هایی ایجاد کنند که به همکاری پایدار در چارچوب ‘سوریه جدید’ آسیب بزند.»

در صورتی که کشورهای عربی خلیج فارس دولت جدید سوریه را بیش از حد وابسته به ترکیه یا یک رژیم اسلام‌گرای انقلابی بدانند، ریاض ممکن است به نقش آنکارا با تردید بنگرد. در چنین شرایطی، عربستان ممکن است تلاش کند تا سوریه را دوباره به حوزه نفوذ کشورهای عربی بازگرداند و از نفوذ ترکیه دور کند، مشابه تلاشی که برخی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در گذشته برای دور کردن سوریه اسد از جمهوری اسلامی انجام دادند.

با این حال، در حال حاضر، عربستان سعودی و ترکیه به دنبال رقابت با یکدیگر در سوریه نیستند.

آنا جاکوبز، پژوهشگر غیرمقیم در مؤسسه کشورهای عربی خلیج فارس در واشنگتن، در گفت‌وگو با امواج مدیا گفت:

«در حال حاضر، دو کشور تمایل مشترکی برای حمایت از انتقال قدرت در سوریه به‌منظور ایجاد ثبات منطقه‌ای دارند. بنابراین، در این مقطع زمانی، اشتراک منافع میان آن‌ها بیشتر از موارد اختلاف است.»

چشم‌انداز آینده: همکاری ترکیه و عربستان در سوریه پس از اسد

نکته مهم این است که ترکیه در شرایطی نیست که بتواند در سوریه جدید با عربستان سعودی درگیر شود، زیرا آنکارا به‌شدت به نقش‌آفرینی ریاض در این کشور جنگ‌زده نیاز دارد تا سیاست‌های خود را پیش ببرد.

ترکیه سوریه

باتو جوشکون، تحلیل‌گر سیاسی، در گفت‌وگو با امواج مدیا اظهار داشت: «ترکیه علاقه‌مند است که میزان اصطکاک با عربستان سعودی را به حداقل برساند، در حالی که در تلاش برای گسترش نفوذ خود در سوریه است. این موضوع از سطح بالای تعامل بین مقامات دو کشور و تلاش ترکیه برای ایجاد یک ائتلاف منطقه‌ای در حمایت از دولت جدید کاملاً مشهود است. ترکیه بدون حمایت مالی شورای همکاری خلیج فارس (GCC) قادر به حمایت از سوریه نخواهد بود.»

دکتر علی باقر هشدار می‌دهد که برخی بازیگران ممکن است به‌دنبال جلوگیری از همگرایی عربستان و ترکیه باشند و تأکید می‌کند که باید «باید توجه داشت که عوامل بسیاری در حال تغییر هستند. آنکارا و ریاض باید نسبت به تلاش‌های بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی برای ایجاد اختلاف، تشدید تنش‌ها، یا دامن زدن به رقابت منفی تحت عناوین مختلف، هوشیار باشند.»

در نهایت، دوران پس از اسد می‌تواند زمینه‌ساز نزدیکی بیشتر ترکیه و عربستان شود، حتی با وجود اینکه سوریه در گذشته یکی از نقاط اختلاف بین این دو قدرت منطقه‌ای بوده است.

دکتر پینار دوست معتقد است که پس از کنار گذاشتن اختلافات گذشته و ایجاد همکاری در حوزه‌های استراتژیک، به‌ویژه در زمینه دفاعی، آنکارا و ریاض اکنون می‌توانند «ستون فقرات امنیت و ثبات در خاورمیانه» را تشکیل دهند و تا حدی که بتوانند نیازها و انتظارات یکدیگر را در نظر بگیرند، از هم حمایت کنند.