ثبات متغیر تورم‌ساز در انتهای پاییز ۱۴۰۳

به گزارش اکوایران، براساس جدیدترین آمار و ارقام از وضعیت نقدینگی، رشد نقطه به نقطه این متغیر تورم‌ساز در آذرماه امسال به 28.1 درصد رسیده که نسبت به فروردین سال جاری ، چهار واحد درصد افزایش را تجربه کرده است.

آمارها حاکی از آن است که از مرداد سال جاری تا آبان ماه روند رشد متغیر تورم ساز بالا و پایین داشته و در کانال 28 درصد نوسان کرده است. به بیان دیگر یک ماه صعودی و ماه دیگر نزولی شده است.  این درحالی است که روند این متغیر از ابتدای سال جاری تا اواسط تابستان صعودی بوده است.

همچنین نرخ رشد نقدینگی به شوک‌های سیاسی و اقتصادی واکنش نشان داده و شوک‌های مثبت مانند برجام و تغییرات سیاسی در آمریکا به روند نزولی این متغیر و شوک‌های منفی مانند تحریم به روند صعودی آن منجر شده‌اند. به این ترتیب این نتیجه را می‌توان گفت که وجود تحریم عامل روند فزاینده نقدینگی و در نهایت تورم در ایران بوده است.

در این گزارش وقتی از نرخ رشد نقدینگی صحبت می‌شود منظور تغییرات حجم این متغیر در مقایسه با ماه مشابه سال گذشته است.

نقش نقدینگی در ایجاد تورم چیست

نظریات قدیمی‌تر در علم اقتصاد به این امر اشاره دارند که پول پرقدرت منتشر شده توسط بانک مرکزی که پایه پولی نام دارد به وسیله متغیری به اسم ضریب فزاینده، چند برابر شده و به نقدینگی تبدیل می‌شود. در نتیجه این نقدینگی، اضافه تقاضا در اقتصاد پدید می‌آید و قیمت‌ها صعودی می‌شوند. در واقع جهت علیت در اینجا از پایه پولی به نقدینگی است.

اما براساس نظریات جدید برخی دیگر از کارشناسان اقتصادی، نقدینگی مهم‌ترین متغیر تورم‌ساز و اصلی‌ترین عامل در ایجاد تورم است. مطابق با مبانی علم اقتصاد رشد مستمر و پایدار نقدینگی در طول زمان تنها عامل ایجاد تورم در بلندمدت است. یعنی افزایش نقدینگی موجب می‌شود تا سطح قیمت‌ها در طول زمان صعودی شود. متغیر نقدینگی از مجموع پول و شبه پول به دست می‌آید. اعتباردهی بانک‌ها و همچنین کسری بودجه دولتی نقش زیادی در افزایش نقدینگی ایفا می‌کنند و از همین‌رو نظارت بر شبکه بانکی و هزینه‌های دولت‌ می‌تواند موجب کنترل رشد نقدینگی شود. در اینجا این نقدینگی است که به رشد پایه‌پولی منجر می‌شود.

رشد نقدینگی در دهه 90 چه وضعیتی داشته است؟

شروع تحریم‌های بین المللی در سال 90 ، اقتصاد ایران را با دریایی از نااطمینانی‌ها مواجه کرد. در واقع موانع زیاد روی فروش نفت کشور و بحران در مبادلات بین المللی ایران منجر به ایجاد مشکلات زیادی برای اقتصاد کشور شد. رشد نقطه به نقطه نقدینگی در فروردین سال 91 معادل 21.3 درصد بوده و در سال‌های بعد روندی صعودی داشته است. به طوری که رشد متغیر تورم‌ساز در تیرماه 93 ، 41.4 درصد برآورد شده است.

این وضعیت اما ادامه پیدا نکرده و بعد از شروع مذاکرات هسته‌ای ، روند رشد نقطه به نقطه نقدینگی کاهشی شد. به عبارت دیگر زمانی که توافق برجام در تیرماه 94 به امضا رسید و لغو تحریم‌ها اتفاق افتاد، رشد نقدینگی که در ماه مشابه سال 93 بالاتر از 40 درصد اعلام شده بود در تیر سال 97 به 20.1 درصد کاهش یافت. این رقم پایین‌ترین میزان رشد نقدینگی در حداقل 13 سال گذشته است.

با این‌حال خروج آمریکا با تصمیم ترامپ از برجام موجب شد تا مجددا سایه تحریم‌ها به آسمان اقتصاد ایران بازگردد. در نتیجه نااطمینانی‌ها در اقتصاد ایران افزایش یافته و سوخت متغیر تورم‌ساز تامین شد. از همین‌رو رشد نقدینگی افزایش شدیدی را تجربه کرده و به  42.8 درصد در مهرماه 1400 رسید که بالاترین رشد نقدینگی در حداقل 13 سال گذشته است.

ورود بایدن به کاخ سفید در اواخر سال 99 به علت تسهیل فروش نفت ایران و کاهش مشکلات کسری بودجه دولت منجر به نزولی شدن روند رشد نقدینگی شد. به طوری که رشد نقدینگی از 42.8 درصد در مهر 1400 به 24.1 درصد در فروردین سال جاری کاهش یافت.

نوسان رشد نقدینگی در ماه‌های اخیر

رشد نقطه به نقطه نقدینگی در ابتدای سال جاری برابر با 24.1 درصد برآورد شده است. به عبارت دیگر حجم نقدینگی در فروردین سال جاری نسبت به فروردین سال گذشته 24.1 درصد رشد داشته است. روند این متغیر تا مرداد امسال صعودی بوده و به 28.4 درصد رسیده است. سپس نرخ رشد این متغیر در شهریور ماه کاهش یافته و 27.8 درصد برآورد شده است. با این‌حال در دو ماه ابتدای پاییز نرخ رشد نقطه به نقطه این متغیر نوسان داشته است به طوری که رشد نقدینگی که در شهریور 27.8 درصد ثبت شده در مهرماه به 28.6 درصد افزایش یافته و مجدد در آبان ماه به 28.1 درصد کاهش داشته است. این میزان از رشد نقدینگی در آذرماه نیز ادامه داشته و در این ماه نیز رشد نقدینگی معادل 28.1 درصد محاسبه شده است. ثبات نرخ رشد نقدینگی علامتی از سیاست بانک مرکزی در جهت کنترل رشد قیمت‌ها در اقتصاد است.