در مورد انتشار اوراق قرضه به عنوان وسیله ای برای تامین  کسری بودجه دولت بسیار گفته شده است.  انتشار اوراق قرضه و ایجاد بدهی دولتی به واقع مانند شمشیر دولبه است هم می‌تواند به اقتصاد کمک کند و هم می‌تواند با آن آسیب جدی برساند. مهمترین نکته در ایجاد  بدهی و انتشار اوراق  به کیفیت کار برمی گردد. اگر تامین کسری بودجه دولت از طریق انتشار اوراق بدهی به درستی انجام شود این عمل می‌تواند باعث کاهش تورم و گذر دولت از مشکلات کوتاه مدت شود. اگر این کار به طریقی غلطی انجام شود می تواند به کاهش اعتبار دولت و حتی ورشکستگی دولتها و ملتها منجر شود.

انتشار اوراق قرضه دولتی امری ضروری است.  پیشنهاد من به کسانی که مخالف انتشار اوراق قرضه هستند، همیشه مواظب کیفیت انتشار اوراق قرضه باشند.  نکته ضروری که باید در اینجا به آن توجه کرد اعتبار دولت است.

 چرا انتشار اوراق قرضه مهم است؟ به بازار اوراق قرضه مثلاً آمریکا اگر نگاه کنیم و به سیستم مالی جهان اگر نظری بیندازیم در می یابیم که تصور سیستم مالی و بانکی جهان، به آن کم و کیفی که الان وجود دارد،  بدون وجود بدهی های دولت آمریکا قابل تصور نیست. به عبارت دیگر اوراق بدهی دولت به نحوی به بازارسازی در بازارهای مالی مشغولند.  انتشار درست اوراق قرضه در داخل کشوری مانند ایران هم می توانند به بازارسازی کمک کند.

 حدود ۲ یا ۳ سال پیش دولت چین اقدام به انتشار اوراق قرضه بر پایه دلار کرد.  دولت چین دارایی های بسیار عظیم دلاری دارد.  سوال ساده این است که چرا کشور چین که دارایی‌های دلاری بسیار زیادی دارد اقدام به انتشار اوراق قرضه دلاری می کند؟ گرچه خود دولت چین، تا آنجا که من میدانم ، توضیحی در این باره عرضه نکرده است، ولی با مطالعه ای که داشتم، هدف اقدام دولت چین ایجاد بازار اوراق قرضه بر پایه دلار برای شرکت های چینی بوده تا معیاری برای نرخ بهره اوراق قرضه بر پایه دلار برای شرکت های چینی باشد. به این منظور که نرخ بهره پایه اوراق قرضه بر حسب دلار برای کشور چین کشف شود تا شرکت های چینی بتوانند از بازارهای مالی بین المللی به صورت مستقیم قرض بگیرند. دوباره توجه کنیم که چین به هیچ وجه نیازی به قرض گرفتن بر پایه دلار ندارد هدف در اینجا بازارسازی است.

سوال این است که انتشار اوراق قرضه در کجا میتواند مضر باشد.  جواب ساده من این است که وقتی اعتبار دولت در نظر گرفته نشود و وقتی انتشار اوراق قرضه فقط وسیله ای برای تامین کسری فعلی بودجه باشد و به کیفیت انتشار توجهی نشود آن وقت انتشار اوراق قرضه  می تواند پیامدهای منفی داشته باشد.

 برای این که بیشتر این موضوع را درک کنیم، شاید مفید باشد که کشوری مانند ژاپن را را با کشوری مانند آرژانتین مقایسه کنیم. ژاپن کشوری است که به نسبت تولید ناخالص داخلی خود با فاصله بسیار بیشترین بدهی  دولتی را در جهان دارد.

 نکته جالب آن است که نرخ بهره پرداختی بر روی بدهی های ژاپن بسیار پایین  و نزدیک به صفر است. تصور کنید که کشوری مثل ایران ده ها هزار همت از بازارها قرض بگیرد و نرخ بهره بر روی بدهی در حدود صفر باشد.  این ده ها هزار هزار میلیارد تومان چندین برابر نقدینگی موجود در تمام کشور ایران است.  چرا دولت ژاپن نمی تواند چنین کاری انجام دهد؟ به این دلیل ساده که دولت ژاپن در بازارهای مالی به اندازه کافی اعتبار دارد و انتشار اوراق قرضه با دقت و کیفیت انجام می شود.  در مقابل آرژانتین را در نظر بگیرید: گویی هدف دولت آرژانتین این است که هر از چند سالی اعلام ورشکستگی کند تا بدهی های قبلی پاک شوند دوباره قرض بگیرد تا چند سال بعد دوباره اعلام ورشکستگی کند تا بدهی های قبلی را نپردازد. اگر هدف ضمنی از انتشار اوراق قرضه  این باشد که راهی را برای دوشیدن بازارها بیابیم  حتماً یک جای کار ایراد پیدا خواهد کرد.  دولت آرژانتین دولت بی اعتباری است  و به بدهی دولت آرژانتین هم بدهی جانک یا آشغال میگویند. مشکل این است که عده ای در دولت آرژانتین با این خیال به انتشار اوراق قرضه می پردازند که راهی برای کلاه گذاشتن بر سر بازار پیدا کنند تا بتوانند بیشتر خرج کنند. اعتبار دولت آرژانتین گویی در این میانه اصلا اهمیت ندارد. چنین دولتی برای قرض گرفتن در آینده دچار مشکل خواهد شد. ضمن آنکه شرکت ها و افراد آرژانتینی هم در بازار های مالی با مشکل مواجه می شوند.

 در انتشار اوراق قرضه در ایران هم باید مسائل ساده در نظر گرفته شود.  این که واقعاً بازار ایجاد شود، اینکه اعتبار دولت مهمترین مسئله است، اینکه فشار آوردن به بانک ها برای خرید اوراق قرضه معادل ایجاد بازار برای اوراق قرضه نیست. اینکه انتشار اوراق قرضه که می تواند وسیله بسیار مفید برای بازارسازی و همزمان تامین کسری بودجه دولت باشد به جای وسیله‌ای کارا می تواند خود به دردسر تبدیل شود. باید از ژاپن یاد گرفت نه  از آرژانتین.

منبع: ماهنامه بازارو سرمایه