توافق مهم در وین؛ احیای امید به احیای برجام

به گزارش اکوایران، در آخرین روز دور هفتم مذاکرات وین، دیپلمات‌ها گفتند که طرفین توانسته‌اند با الحاق دیدگاه‌های ایران به پیش‌نویس جدیدی دست یابند که در صورت نهایی شدن، مبنای مذاکرات آتی خواهد بود. ، مذاکره کنندگان به پایتخت ها بازگشتند و دراحتمالاً پس از یک وقفه حدود 10 روزه از سر گرفته شوند.

متن مشترک، مبنای ادامه مذاکرات

 «انریکه مورا» معاون دبیر کل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا پس از پایان نشست روز جمعه کمیسیون مشترک برجام گفت که اعضا به یک متن مشترک برای مذاکره درباره احیای مفاد توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ دست یافته‌اند.

وی در جمع خبرنگاران بیان داشت که این پیش‌نویس، نظرات و پیشنهادات مختلف گروه ۱+۴ و ایران درباره رفع تحریم‌ها، مسائل هسته‌ای و ترتیبات اجرایی را شامل می‌شود.

وی عنوان کرد که این امر به معنای دست‌یابی به توافق نیست ولی مبنای ادامه گفت‌وگوها خواهد بود. این مقام اروپایی از حس اضطرار میان مذاکره‌کنندگان برای احیای توافق سال ۹۴ گفت و ابراز امیدواری کرد که گفت‌وگوها ظرف چند هفته آینده به نتیجه برسد.

لارنس نورمن خبرنگار وال استریت‌ ژورنال نیز در پایان مذاکرات دور هفتم نوشت: دیپلمات‌های اروپایی می گویند: «در 24 ساعت گذشته پیشرفت های فنی صورت گرفته است، اما این فقط ما را به جایی که مذاکرات در ژوئن برگزار شد نزدیک‌تر می کند. ما به همراه چین، روسیه و هماهنگ کننده اتحادیه اروپا، انتظار داشتیم مذاکرات را در 29 نوامبر  با متون ژوئن به عنوان مبنایی برای مذاکره از سر بگیریم».

چند هفته، نه چند ماه

به ادعای نورمن، وی گفت: «ما به تصمیم باقری کنی، مذاکره‌کننده ارشد مبنی بر بازگشت امروز به تهران برای رایزنی، احترام می‌گذاریم، هر چند که توقفی ناامیدکننده در مذاکرات به همراه دارد. ما با تیم های خود کاملاً در دسترس هستیم تا در مذاکرات در مورد همه جنبه های بازگشت به برجام شرکت کنیم. این مذاکرات روز به روز فوریت بیشتری پیدا می کند.» 

به نوشته نورمن، دیپلمات اروپایی مدعی شده است:«ما امیدواریم که ایران در موضعی باشد که بتواند به سرعت مذاکرات را از سر بگیرد و تعامل سازنده‌ای داشته باشد تا مذاکرات بتواند با سرعت بیشتری پیش برود. همانطور که گفتیم، هفته‌ها تا از بین رفتن مزایای اصلی منع اشاعه برجام  باقی‌مانده است و نه ماه‌ها. ما به سرعت در حال رسیدن به پایان راه برای این مذاکرات هستیم. برنامه هسته ای ایران در حال حاضر پیشرفته‌تر از همیشه است. بسیار مهم است که ایران از اقدامات تشدید کننده بیشتر اجتناب کند.»

اختلاف روایت‌ها؟

با این حال می‌توان گفت کمی اختلاف روایت میان طرف‌ها وجود دارد. علی باقری‌کنی، مذاکره‌کننده ارشد ایران در مذاکرات وین، پس از اعلام توقف گفت‌وگوها در روز جمعه، در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا گفته ایران در این مرحله خواستار توقف مذاکرات نبوده بلکه ما از ابتدا توافق کردیم که لازم است پس از رسیدن به پیش‌نویس توافق، یک توقف داشته باشیم.

باقری همچنین گفت که « ایران از ابتدا بر ضرورت استمرار مذاکرات برای دستیابی به پیش نویس مورد توافق تاکید داشته است».

وی با تاکید براینکه «سرعت دستیابی به توافق بستگی به اراده طرف مقابل دارد»، به خبرنگاران ایرانی گفت: اگر طرف مقابل دیدگاه‌ها و مواضع منطقی جمهوری اسلامی ایران را بپذیرد گفت‌ وگوهای دور جدید می‌تواند آخرین دور مذاکرات باشد و در کوتاه‌ترین زمان به توافق برسیم.

اما با توجه به ادعاهای طرف غربی، اختلاف روایت‌ها تنها به موضوع وقفه مذاکرات خلاصه نمی‌شود و علیرغم همسویی در کلیات اظهارات دیپلمات‌ها، در برخی جزئیات تفاوت‌هایی وجود دارد؛ از جمله درباره میزان و موارد افزوده شده به «متن ژوئن» (پیش‌نویس به دست آمده در پایان دور ششم) در پیش‌نویس مشترک حاصل شده در پایان دور هفتم.

متن ژوئن + مفاد افزوده

گفتنی است علی باقری مذاکره‌کننده ارشد ایران در مذاکرات وین پیش از این در توضیحاتی درباره گفتگوهای اخیر ایران و 1+4  گفت:  در دور هفتم ما دیدگاه‌ها و مواضع دولت جدید و تیم جدید را در موضوعات قابل‌گفتگو در مذاکرات وین به طرف مقابل ارائه کردیم. در دو سند اصلی که یکی پیش‌نویس رفع تحریم‌ها بود، طرف مقابل دیدگاه‌های جمهوری اسلامی ایران را به عنوان مبنای گفتگو پذیرفت. بر این اساس سند جدیدی مبنای گفتگو در حوزه تحریم‌ها قرار گرفت که این سند با سند قبلی که در دور ششم مذاکرات وین نهایی شده بود، متفاوت است.

مذاکره‌کننده ارشد ایران افزود: «در موضوع هسته‌ای طرف ایرانی دیدگاه‌های خود را در متنی که در دور ششم نهایی شده بود، درج کرد اما طرف اروپایی مقاومت می‌کرد و در واقع نمی‌پذیرفت که دیدگاه‌های ایران در آن سند درج شود و آن [سند جدید] مبنای گفتگوها قرار گیرد. در طول یک هفته گذشته مذاکرات فشرده و سنگینی بین هیأت‌های دو طرف برگزار شد تا نهایتاً طرف مقابل پذیرفت که در سند هسته‌ای هم دیدگاه‌های جمهوری اسلامی ایران درج شود و آن [سند جدید] مبنای گفتگوها قرار گیرد».

وی تصریح کرد: پس در حال حاضر ما در پایان دور هفتم گفتگوهای وین دو مبنای جدید برای گفتگوها و مذاکرات آینده خواهیم داشت که این دو مبنا با دو مبنایی که در دور ششم مذاکرات وین نهایی شده بود، متفاوت است.

در همین حال انریکه مورا، مقام ارشد اتحادیه اروپا که مذاکرات را هماهنگ می‌کند، گفت: «ما اکنون متنی داریم که با برخی استثناهای جزئی، زمینه مشترکی برای مذاکرات است».

بازگشت مذاکرات به آینده!

با این حال، استفانی لیختنشتاین، خبرنگار دیپلماتیک سرویس اروپایی پلتیکو در گزارشی با عنوان «مذاکرات هسته ای ایران به آینده بازمی‌گردد» با ادعای اینکه «پس از سه هفته گفت‌وگو، بحث‌ها درباره توافق هسته‌ای ایران اساساً به جایی که در ابتدای تابستان بود، بازگشته است»، نوشت: «مذاکره کنندگان موافقت کردند که به متن مربوط به قبل از انتخابات ریاست جمهوری ایران [که روند مذاکرات را مختل کرد]،بازگردند».

پلتیکو در ادامه آورده است: با این حال، دیپلمات‌ها گفتند که پس از پنج ماه توقف مذاکرات از ژوئن، حتی همین امر نشان‌دهنده پیشرفت است. انریکه مورا، مقام ارشد اتحادیه اروپا که مذاکرات را هماهنگ می‌کند، گفت: «ما اکنون متنی داریم که با برخی استثناهای جزئی، زمینه مشترکی برای مذاکرات است».

اصلاحات جزئی برای انعکاس پیشنهادات ایران

اکنون، دیپلمات‌ها گفتند، آنها موافقت کرده‌اند که متن پیش از انتخابات ایران را با اصلاحات جزئی برای انعکاس آخرین پیشنهادات ایران تغییر دهند.

یک مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا گفت: «پیشرفت اندک بوده است. ما اکنون درک مشترکی از متنی داریم که مبنای مذاکرات در مورد مسائل هسته ای خواهد بود.»

لیختن اشتاین در ادامه نوشت، به نفع همه طرف ها است که مذاکرات را زنده نگه دارند، حتی با ضربان قلب ضعیف. کشورهای اروپایی مدت‌هاست که از این توافق دفاع کرده‌اند، اقتصاد ایران تحت تحریم‌های سنگین رنج می‌برد و ایالات متحده می‌خواهد نشان دهد که تمام تلاش دیپلماتیک خود را انجام می‌دهد.

با این حال، مقامات گفتند که مذاکرات برای موفقیت آمیز بودن باید سریع ادامه یابد، زیرا سرعت پیشرفت‌های هسته‌ای ایران مزایای بالقوه توافق را از بین می‌برد.

دیپلمات‌های ارشد اروپایی در نشستی مشترک هشدار دادند: «این فقط ما را به جایی که مذاکرات در ژوئن برگزار شد نزدیک‌تر می‌کند». مقام ارشد وزارت امور خارجه نیز این نظر را تکرار کرد. به گفته این مقام، آنچه اکنون روی میز است، «دستور کار مسائلی است که باید بررسی شود، نه مجموعه ای از راه حل ها که باید پذیرفته شوند».

دو نیمه متفاوت

ایران و ایالات متحده مذاکره مستقیمی انجام نمی دهند، در عوض، آنها به دیپلمات های اروپایی متکی هستند که به عنوان واسطه عمل می‌کنند. بهرحال راند هفتم دارای دو نیمه تقریباًمتفاوت بود؛ نخست مایه دلسردی و نگرانی، و سپس کمی دلگرم‌کننده و همراه با پیشرفت.

در هفته نخست مذاکرات، مقامات غربی مدعی شدهند، زمانی که ایران در ماه نوامبر به میز مذاکره بازگشت، تمایلی به از سرگیری مذاکرات بر اساس متونی که توسط دولت قبلی ایران در اوایل سال مذاکره شده بود، نداشت و تقریباً 90 درصد از آنچه در ژوئن بر سر آن توافق شده بود راتغییر داد.

مذاکره کنندگان اروپایی و آمریکایی این رویکرد را غیرقابل قبول دانستند و گفتند که آنها را از "رفتن به مذاکرات واقعی" باز داشته است.

تیم مذاکره‌کننده جدید ایران به ریاست علی باقری کنی، معاون وزیر امور خارجه نیز خواسته‌های جدیدی را به روی میز آورد. همانطور که قبلاً توسط وال استریت ژورنال گزارش شده بود، به گفته یک دیپلمات ارشد غربی، ایران از جمله می‌خواهد دسترسی وسیع‌تری به فیبر کربن داشته باشد. این ماده معمولاً در هواپیماها و تجهیزات ورزشی استفاده می شود، اما می توان از آن برای تولید روتورهای سانتریفیوژ که برای غنی سازی اورانیوم استفاده می شود نیز استفاده کرد.

ایران همچنین خواستار برداشته شدن همه تحریم‌ها و راستی‌آزمایی آن است، از جمله تحریم‌هایی که ترامپ در جریان کمپین فشار حداکثری اعمال کرده بود.

مقامات غربی مدعی‌اند که آمریکا پیشنهاد خوبی را روی میز گذاشته است و این به ایران بستگی دارد که آن را بپذیرد. اما به گفته یک مقام ارشد وزارت امور خارجه، موضوع لغو تحریم‌ها در این دور هفتم از مذاکرات مورد توجه اصلی قرار نگرفته است. ما هنوز به آن نقطه نرسیده ایم».

توافق تهران و آژانس، مانع سقوط مذاکرات شد

این گزارش می افزاید: به طور جداگانه، پس از اینکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) با میانجیگری روسیه با ایران به توافقی مبنی بر اجازه بازرسان بین‌المللی برای تعویض دوربین‌ها در کارگاهی در کرج که در آن قطعات یدکی برای سانتریفیوژ تولید می‌شود، از سقوط مذاکرات هسته‌ای جلوگیری شد.

با دستیابی به این توافق، ایران از قطعنامه سرزنشی که آمریکا ادعا کرده بود تا قبل از پایان سال به شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی ارائه خواهد کرد، اجتناب کرد. ایران گفته بود در چنین رویدادی از مذاکرات هسته ای کنار می رود.

دوربین ها نیاز به تعویض داشتند زیرا یکی از چهار دوربین آژانس بین المللی انرژی اتمی در ماه ژوئن در اقدامی خرابکارانه منتسب به اسرائیل منهدم شد. سه دوربین دیگر توسط ایران برداشته شده و آنها نیز کارت حافظه خود را نگه داشته اند و می گویند تنها زمانی آنها را پس می دهند که توافق در مذاکرات هسته ای و لغو تحریم ها انجام شود.

بازسازی پازل بازرسی

رافائل ماریانو گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، روز جمعه نمونه‌ای از دوربین‌هایی که قرار است در کارخانه مونتاژ کرج نصب شود، به اتاقی مملو از خبرنگاران بین‌المللی نشان داد. گروسی در واکنشی آشکار به احتمال هک شدن دوربین‌ها، توضیح داد که دوربین‌ها را نمی‌توان دستکاری کرد زیرا تحت مهروموم آژانس هستند و به رایانه متصل نیستند.

درحالیکه دوربین‌ها در ژوئن برداشته شدند و چند روز دیگر دوباره نصب شدند، گروسی همچنین گفت که بازرسان او «راه‌هایی» برای بازسازی شکاف در نظارت دارند، . او گفت که بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌توانند «پازل را دوباره کنار هم بگذارند».

ساعت در حال تیک‌تاک

خطرات در مذاکرات زیاد است - شکست آن می تواند به بی ثباتی در خاورمیانه و مسابقه تسلیحاتی در منطقه منجر شود. اقدام نظامی نیز منتفی نیست. با توجه به پیشرفت های سریع در برنامه هسته ای ایران، زمان نیز رو به اتمام است.

دیپلمات‌های ارشد اروپایی به این نتیجه رسیدند: «ما به سرعت در حال رسیدن به پایان راه برای این مذاکره هستیم».

علی باقری کنی، مذاکره‌کننده ارشد ایران، این موضوع را به گونه‌ای دیگر بیان کرد: «سرعت دستیابی به توافق به اراده طرف مقابل بستگی دارد. اگر دیدگاه ها و مواضع منطقی ایران را بپذیرند، دور جدید مذاکرات می تواند آخرین دور باشد و در اسرع وقت به توافق برسیم».

لیختن اشتاین در پایان نوشت: دور هشتم مذاکرات پس از وقفه و به احتمال زیاد قبل از پایان سال جاری در وین آغاز خواهد شد.