او خطاب به آنها فرمود:« وای بر شما! شما را چه زیان که به من گوش دهید و گفتار مرا که به راه راست فرا میخوانم بشنوید ... همه شما از من نافرمانی میکنید و به سخنان من گوش نمیدهید؛ زیرا شکمهایتان از حرام پر شده و بر دلهایتان مُهر خورده است.» (بحارالأنوار، ج45) احتمالا تا چند دهه اخیر این روایت کوتاه از تراژدی عاشورا بیشتر در حوزه سلطه و تاریخ سیاسی قابل بحث بود و در میان عامه نیز سندی دیگر از سیاهرویی اشقیا در میدان کربلا بهشمار میآمد.
با این حال و با توجه به تحولات بنیادین در پژوهشهای تاریخی در سده اخیر و بنیانگذاری مکاتبی چون مکتب آنال و فراتر از آن گسترش پژوهشهای تاریخ اجتماعی، به نظر می رسد میتوان تحلیلها و نتایج کاربردی قابل تامل جدیدی از تراژدی عاشورا به دست آورد.
در همین مثال قاعدتا آثار توزیع رانت در میان طبقه الیت را میتوان حدس زد. به صورت کلی برخلاف روش سنتی تاریخنگاری که بیشتر به کشمکشهای سیاسی توجه میشد، در دوره مدرن تاریخنویسی به ساحتهای دیگر وقایع از ساحتهای اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی گرفته تا بررسی تاریخ زنان، فرودستان، مردم عادی و بردگان توجهی ویژه صورت میگیرد.
در واقعه عاشورا نیز به نظر میرسد اگرچه تا حدودی عنصر عاملیت زنان در سه دهه اخیر پررنگ شده باشد، اما در سایر وجوه از جمله ساحت اقتصاد و پارامترهای اقتصادی جامعه اسلامی در زمانه وقوع این حادثه، شاهد نوآوریهای چندانی در پژوهشهای تاریخی نیستیم.
در همین زمینه سیدحمید متقی پژوهشگر تاریخ ایران معاصر با علی اشرف فتحی تاریخپژوه و عضو «گروه مطالعاتی جامعهشناسی تشیع» به مباحثه نشسته است.
