نوسان رشد اقتصادی در ایران؛ روند رشد نزولی است؟

به گزارش اکوایران، حجم حقیقی اقتصاد ایران در پاییز سال جاری نزدیک به 195 هزار میلیارد تومان برآورد شده که نسبت به فصل مشابه سال گذشته بالغ بر 5 هزار میلیارد تومان افزایش یافته، بر این اساس رشد اقتصادی در پاییز امسال 2.8 درصد بوده است. بررسی ها نشان می دهد رشد اقتصادی بهار امسال 4.6 درصد و در تابستان 2.5 درصد به ثبت رسیده، به ببان دیگر رشد اقتصادی در تابستان و پاییز نسبت به بهار روندی نزولی را تجربه کرده است.

رشد اقتصادی بخش نفت در بهار امسال 1.1 درصد برآورد شده، این در حالیست که در تابستان و پاییز این نرخ به 5.3 درصد و 10.7 درصد رسیده است. این امر گویای رشد و رونق کاملا صعودی بخش نفت و گاز در سال 1401 است، همچنین بالاترین رشد رقم خورده میان بخش ها نیز با اختلاف به گروه نفت و گاز تعلق دارد. بررسی ها نشان می دهد عمده ترین دلیل رشد اقتصادی مثبت در پاییز امسال بخش نفت بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد رشد اقتصادی تمامی بخش ها به جز بخش نفت و گاز در سال 1401 روندی نزولی را تجربه کرده، به بیان دیگر نرخ رشد در پاییز نسبت به بهار کاهشی بوده است.

نوسان نرخ رشد در ایران

رشد اقتصادی در ایران در چند سال گذشته نوسان های شدیدی را تجربه کرده است. بالاترین نرخ رشد تجربه شده در چند سال گذشته مربوط به زمستان سال 95 است، در فصل مذکور رشد اقتصادی بالغ بر 17 درصد برآورد شده. پایین ترین نرخ رشد به ثبت رسیده نیز با منفی 11.2 درصد به پاییز سال 97 تعلق دارد. به بیان ساده‌تر میان پایین‌ترین و بالاترین رشد اقتصادی تجربه شده در چند سال گذشته بالغ بر 28 درصد اختلاف وجود دارد.

بالاترین رشد متعلق به بازه زمانی بعد از توافق برجام و منفی‌ترین رشد هم به بازه زمانی پس از خروج امریکا از برجام تعلق دارد، این امر نشان از اثر گذاری شدید عوامل برون‌زا بر اقتصاد ایران مانند تحریم دارد. پس از خروج ایالات متحده از برجام دقیقا از تابستان سال 97 رشد اقتصادی منفی شد و این روند تا تابستان سال 99 نیز ادامه یافت. از منظر اقتصاد کلان کشورهایی که چندین فصل رشد منفی را تجربه می‌کنند به دلیل اینکه سطح حجم اقتصادشان به شدت کاهش یافته، بعد از یک تکانه مثبت در اقتصاد حتی اگر اتفاق خاصی هم رخ ندهد به دلیل ظرفیت های خالی که وجود دارد، رشد اقتصادی‌شان به بالای صفر می‌رسد.

این دقیقا اتفاقی بود که از میانه سال 99 رخ داد و شاهد مثبت شدن رشد اقتصادی در کشور بودیم. البته آمدن بایدن و نشستن وی بر مسند ریاست جمهوری آمریکا نیز در مثبت شدن رشد اقتصادی بی تأثیر نبوده است، به بیان دیگر پس از بیرون آمدن نام بایدن از صندوق های رای، کمی از فشار های تحریمی از روی اقتصاد ایران برداشته شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد رشد اقتصادی بخش نفت در زمستان سال 99 بالغ بر 33 درصد بوده است.

رشد اقتصادی نزولی است؟

همانگونه که گفته شد اصلی ترین علت مثبت شدن رشد اقتصادی در چند فصل گذشته، دوران رکودی بوده که بین سال های 97 تا 99 در کشور تجربه شده بود. علی رغم اینکه در هشت فصل گذشته نرخ رشد در کشور مثبت بوده، هنوز تولید ناخالص داخلی کشور به میزان سال 96 نرسیده است. حجم ارزش افزوده حقیقی اقتصاد ایران در تابستان سال 96 حدود 202 هزار میلیارد تومان بوده، این در حالیست که در تابستان امسال این رقم حدود 195 هزار میلیارد تومان برآورد شده است. به عبارت با وجود 2 سال متوالی نرخ رشد مثبت، تولید ناخالص فصلی ایران نزدیک به 7 هزار میلیارد تومان پایین از سطح سال 96 است. این امر نشان می‌دهد در چند فصل اخیر صرفا مشغول پر کردن ظرفیت های خالی شده گذشته بوده ایم.

رشد اقتصادی در زمستان سال 99 و بهار سال 1400 به ترتیب 6.6 درصد و 6.9 درصد به ثبت رسیده است. از تابستان و پاییز سال گذشته نرخ رشد به کانال 4 درصد رسید، این نرخ در بهار امسال نیز تکرار شد و همانگونه که گفته شد این شاخص در تابستان به کانال 2 درصد هم رسیده است. به بیانی نرخ رشد طی گذشت پنج فصل از حدود 7 درصد به نزدیکی 2 درصد رسیده، بر همین اساس می توان گفت که نرخ رشد اقتصادی در ایران روندی نزولی داشته و احتمالا این روند در ادامه 1401 هم تکرار شده است.

اقتصاد ایران با پر کردن ظرفیت های خالی شده دوران رکود، در چند فصل اخیر رشد های مثبتی را به ثبت رسانده است. روندی نزولی رشد نشان از اشباح شدن این ظرفیت ها دارد، چنانچه بخواهیم در ادامه شاهد رشد های مثبت باشیم بایستی ظرفیت های جدیدی شکل بگیرد که با توجه به وضعیت وخیم انباشت سرمایه این امر دور از دسترس است.