نسبت واردات به تولیدات اقتصادی ایران، کمتر از 3 درصد

به گزارش اکوایران، برای محاسبه کل ارزش اقتصادی خلق‌شده در یک بازه زمانی از شاخص‌های مختلفی استفاده می‌شود که یکی از آن‌ها، «تولید ناخالص داخلی» است. داده‌های مرکز آمار حاکی از آن است که تولید ناخالص داخلی در بهار سال جاری 214.3 هزار میلیارد تومان (همت) بوده است. در این فصل، ارزش واردات به 4.4 همت رسیده است. 

برای این که بتوانیم به فهم بهتری از جایگاه واردات در تولید اقتصادی ایران در بهار سال جاری برسیم می‌توانیم «سهم واردات از تولید ناخالص داخلی» را مورد بررسی قرار دهیم. این شاخص نشان می‌دهد که چند درصد از تولید ناخالص داخلی به واسطه واردات محقق شده است. محاسبات نشان می‌دهد که سهم این جزء از تولید ناخالص در بهار سال جاری 2.1 درصد بوده است.

آخرین داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد که ارزش واردات در تابستان 1402 به 5.1 همت رسیده و سهم این بخش از تولید ناخالص داخلی به 2.4 درصد افزایش یافته است.

اما آیا این رقم برای اقتصاد ایران رایج است یا در سال‌های گذشته سهم واردات از تولید ناخالص داخلی بالاتر بوده است؟

سهم واردات از تولید ناخالص داخلی یا کیک اقتصاد؟

برای دستیابی به یک دید کلی از وضعیت تجارت کشور می‌توان از شاخص‌های مختلفی استفاده کرد که دو مورد از آن‌ها «سهم واردات از تولید ناخالص داخلی» و  «سهم خالص صادرات از کیک اقتصاد یا تولید ناخالص داخلی» است. این دو شاخص تفاوت دارند و نباید با هم اشتباه گرفته شوند.

به ازای هر کالایی که وارد اقتصاد می‌شود، کالایی هم تحت عنوان صادرات از کشور خارج می‌شود. به همین دلیل زمانی که بخواهیم بدانیم به طور خالص سهم تجارت از کیک اقتصاد ایران چقدر بوده ابتدا باید مشخص شود که در نهایت حجم صادرات ما بیش‌تر بوده و یا حجم واردات ما. بر این اساس، تفاضل صادرات و واردات، «خالص صادرات» را تشکیل می‌دهد. حال اگر خالص صادرات را بر کل تولید ناخالص داخلی تقسیم کنیم آنگاه شاخصی به نام «سهم خالص صادرات از کیک اقتصاد یا تولید ناخالص داخلی» به دست می‌آید.

تفاوت این شاخص با «سهم واردات از تولید ناخالص داخلی» این است که شاخص اول به طور کلی سهم تجارت از کیک اقتصاد را نشان می‌دهد اما شاخص دوم بیان می‌کند که اگر ارزش واردات را به ارزش تولیدات اقتصادی تقسیم کنیم نسبت واردات به دایره تولیدات اقتصادی چه قدر می‌شود؟

روند نزولی نسبت واردات به تولید ناخالص داخلی از سال 97

روند نسبت واردات به تولید ناخالص داخلی در بهار سال 85 برابر با 15.4 درصد بوده است. این شاخص در دهه 80 اغلب در سطوح نزدیک به 20 درصد نوسان کرده و در زمستان سال 88 یک رکورد 19.3 درصدی از خود به جای گذاشته است. بنظر می‌رسد افزایش سهم واردات از تولید ناخالص داخلی در دهه هشتاد به دلیل افزایش درآمدهای حاصل از نفت باشد. چرا که به اعتقاد برخی در این سال‌ها دولت منابع سرشاری از صادرات نفت به دست آورده بود و می‌توانست از آن برای واردات کالاهای موردنیاز کشور استفاده کند.

با شروع دهه 90، نسبت واردات به تولید ناخالص داخلی روند نزولی آهسته‌ای را شروع کرد؛ روندی که با رسیدن به سال‌های 93 و بعد 95 شدت گرفت. این شاخص در تابستان سال 93 تا 7.4 درصد و در پاییز سال 95 تا 4 درصد افت کرد. طی 5 سال و نیم اخیر این شاخص نتوانسته به محدوده بالای 10 درصد برسد. به طور دقیق‌تر، اگر تولید ناخالص داخلی را یک دایره 100 قسمتی در نظر بگیریم، در پاییز سال 97 حدود 3.5 قسمت و در پاییز سال 99 تنها حدود 2 قسمت از آن سهم واردات بوده است. به نظر می‌رسد علت افت شدید این شاخص در سال 99 شیوع کرونا و اعمال محدودیت‌های مرزی برای تجارت باشد.

با این حال، تازه‌ترین داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد که دو سال پس از اتمام همه‌گیری کرونا و در تابستان سال جاری سهم واردات از تولید ناخالص داخلی به 2.4 درصد رسیده و هنوز در محدوده حداقلی خود طی 17 سال گذشته نوسان می‌کند.