سیکل کلیشه ای در نوسان ارزی

به گزارش اکوایران؛ در روزهای اخیر هم نرخ ارز تحت تاثیر سیاست های اقتصادی، اخبار سیاسی و مسائل بین‌المللی با نوسان مواجه شده. این گزارش رابطه «شوک های ارزی، رشد نقدینگی و نرخ تورم» را با استناد به مقاله تیمور رحمانی استاد اقتصاد دانشگاه تهران و مهدی دارابی، دانشجوی دکتری این دانشگاه مرور می‌کند. مقاله مذکور در سی‌امین همایش سالانه سیاست های پولی و ارزی ارائه شده است. 

علت اصلی تورم در کوتاه‌مدت و بلندمدت

بر اساس ادبیات جریان اصلی اقتصاد، می‌توان گفت اصلی‌ترین دلیل شکل‌گیری تورم در بلندمدت، رشد نقدینگی است. در صورتیکه رشد نقدینگی کاهش یابد، می‌توان انتظار داشت فشار تورم هم فروکش کند. بر خلاف تصور برخی که افزایش نرخ ارز عامل نرخ تورم بیان می شود اکثر پژوهش های نشان می دهد که شواهد زیادی برای نقض این فرضیه وجود دارد.  برخی تحلیلگران تاکید دارند در کوتاه مدت، انتظارات و نرخ ارز می توانند نقش قابل توجهی در شکل‌دهی به تورم داشته باشد اما در بلند مدت رشد نقدینگی بیش از رشد تولید عامل مسلط است.

خبر مرتبط

مسیر پیش‌رو، سیاست تثبیت نرخ ارز یا تعدیل آن؟

اکوایران: بررسی‌ها نشان می‌دهد علی‌رغم اینکه رشد نقدینگی عاملی اصلی تورم در بلندمدت است اما تعدیل های ارزی به شکل معناداری با جهش‌های تورمی همراه شده‌اند. تبیین این موضوع به همراه راه‌حل‌های سیاستی کارشناسان در این باره در گزارش پیش‌رو بررسی شده است.

چرا تورم ماندگار می‌شود؟

نکته قابل توجه این است که هر شوک تورمی که به اقتصاد وارد می‌شود، تنها در صورتی می‌تواند به تورم مزمن یا ماندگار تبدیل شود که با رشد شدت تزریق نقدینگی بیش از توان تولید کالا و خدمات همراه شود. در صورتیکه شوک وارد شده با رشد نقدینگی پاسخ داده نشود، به مرور زمان اثر شوک از بین خواهد رفت و مسیر تورم به روند بلندمدت آن بازمی‌گردد.

خبر مرتبط

تازیانه نقدینگی بر ارابه تورم؛ آنچه مصرفِ بیش از توانِ اقتصاد بر سر ما آورد

اکوایران: بررسی‌ها نشان می‌دهد با افزایش مصارف بیشتر از ظرفیت اقتصاد، ناترازی ایجاد شده و برای جبران آن در نهایت به رشد نقدینگی روی آورده شده است. این موضوع موجب شده تا در بلندمدت نقدینگی متورم شده به شکل تورم در اقتصاد بروز یابد.

جهش ارزی و کاهش رشد نقدینگی؛ سناریوی محتمل در رابطه با تورم چیست؟ 

با توجه به نوسان نرخ ارز در چند روز اخیر ، ممکن است کانال قیمتی نرخ ارز تغییر کرده باشد. به طور کلی جهش ناگهانی نرخ ارز می‌تواند از کانال انتظارات تورمی، افزایش هزینه‌های تولید و افزایش هزینه‌های دولت منجر به تورم شود. از نظر برخی کارشناسان جهش ارزی اگر با شدت گرفتن رشد نقدینگی همراه باشد، باید انتظار داشت کانال تورم بلندمدت نیز صعودی شود. به همین دلیل است که برخی اقتصاددانان راه حل مهار تورم را مدیریت رشد نقدینگی و پرهیز از تثبیت تصنعی قیمت ارز به لطف منابع نفتی می‌دانند.

خبر مرتبط

تورم، زخم کهنه اقتصاد ایران چگونه شکل گرفت؟

اکوایران: اخیرا مباحثات بسیاری درباره کاهش رشد نقدینگی و ارتباط آن با تورم مطرح شده است، اما سوالی که می‌توان مطرح کرد این است که آیا صرفا با کاهش رشد نقدینگی می‌توان انتظار درمان تورم را داشت؟ برای پاسخ به این سوال باید ابتدا دلایل شکل‌گیری تورم ایران را فهم کرد.

با توجه به آخرین آماری که از کل‌های پولی توسط بانک مرکزی منتشر شده است، مشاهده می‌شود رشد نقطه‌به‌نقطه نقدینگی از 34.1 درصد در دی ماه 1401 به 25.2 درصد در دی 1402 کاهش پیدا کرده است.

همچنین هسته اصلی تورم‌ساز بانک مرکزی یا پایه پولی نیز از رشد 38.2 درصد در دی ماه 1401 به رشد 31.7 درصدی در دی ماه سال جاری رسیده است. بر اساس چارچوب نظری علم اقتصاد چنانچه رشد کل‌های پولی مهار شود، می‌توان انتظار مهار شدن نیروی اصلی که منجر به تورم شده است را داشت.

بنابراین انتظار می‌رود چنانچه حتی کانال نرخ ارز در همین محدوده روزهای اخیر به حرکت خود ادامه دهد، در صورت تداوم روند نزولی در رشد کل‌های پولی، شوک تورمی ماندگاری زیادی نداشته باشد. البته اگر در این دوره نسبت پول به شبه پول به صورت واقعی تغییر نداشته باشد و سپرده گذاران تمایل داشته باشند ریال خود را کماکان به صورت سپرده نگه دارند. آمارهای رسمی به دلیل تغییر طبقه بندی بانک ها به خوبی منعکس کننده این نسبت در کوتاه مدت نیست.

یک نکته نگران کننده دیگر نیز در تجربه تاریخی نوسان ارزی در اقتصاد ایران وجود دارد، اکثر نوسان ها در مراحل بعدی به رشد نقدینگی نیز منجر شده است. این وضعیت در حالتی رخ می دهد که نوسان ارزی منشا خارجی داشته باشد.

رشد برونزای ارز می تواند تنگنای منابع بنگاه ها و کسری بودجه دولت را تشدید کند و سر از منابع بانکی و استقراض از بانک مرکزی در بیاورد. به نوعی آنچه که تعیین می کند نوسان ارزی به تورم ماندگار تبدیل شود یا خیر، در اختیار دولت است. یا دولت تصمیم می گیرد از مخارجش و مداخلاتش در این شرایط بکاهد یا با فشار به بانک ها از طریق استقراض و تسهیلات تکلیفی، به دنبال رفع کم و کسری ها خود و برخی بنگاههای تولیدی باشد. در حالت دوم، باید منتظر تورم ناشی از نوسان ارزی باشد.