بانک‌ها آغازگر شرکت‌های دولتی / کدام وزارتخانه بیشترین شرکت‌ را دارد؟

به گزارش اکوایران، وزارت اقتصاد در بهار امسال کتابی تحت عنوان «نگاهی به عملکرد شرکت‌های دولتی» منتشر کرده و در آن به گزارشی از وضعیت شرکت‌های دولتی پرداخته است.

بر اساس این گزارش اوج تاسیس شرکت‌های دولتی طی یک قرن اخیر به دهه 1370 برمی‌گردد، به طوری که در این دهه 17 شرکت از سوی دولت تاسیس شد.

مهمترین توجیه اقتصادی تاسیس شرکت‌های دولتی در واقع جبران شکست بازار و جلوگیری از انحصارها در زمینه‌هایی مانند آب و برق است. انجام برخی فعالیت‌هایی که برای بخش خصوصی سودآور نیست نیز برای دولت این توجیه را ایجاد می‌کند که مسئولیت آن را بر عهده بگیرد و شرکتی را در آن زمینه ایجاد کند.

وزارت اقتصاد بذر شرکت‌های دولتی را کاشت

تاسیس شرکت‌های دولتی اصلی و مادرتخصصی در ایران به اوایل دهه 1300 برمی‌گردد و بانک‌ها تحت لوای وزارت اقتصاد آغازگر این راه بودند.

بانک سپه به عنوان اولین شرکت دولتی در سال 1304 با سرمایه بازنشستگی نظامیان و با هدف سامان دادن به امور مالی ارتش تاسیس شد. پس از آن بانک‌های ملی ایران و کشاورزی در همان دهه تاسیس شدند.

تا پیش از دهه 1340 و طی چهار دهه، هشت شرکت دولتی تاسیس شد اما پس از آن تاسیس شرکت‌های دولتی شدت گرفت، به طوری که در دهه چهل، 11 شرکت دولتی تاسیس شد. در دهه 50 معادل 10 شرکت و در دهه 60 نیز 15 شرکت از سوی دولت تاسیس شد.

در دهه‌های 1350 و 1360 بیشترین شرکت‌های دولتی از سوی وزارت اقتصاد تاسیس شد.

در نهایت در سال‌های پایانی دهه 60 تعداد شرکت‌های دولتی اصلی و مادرتخصصی تاسیس شده در ایران به 44 شرکت رسید.

دهه 70 که اوج تشکیل شرکت‌های دولتی بوده و 17 شرکت در این سال تاسیس شده که بانک توسعه صادرات اولینِ آنها بود. در این دهه نیز بیشترین شرکت‌های دولتی از سوی وزارت اقتصاد تاسیس شد.

تاریخ تاسیس باشگاه‌های استقلال و پرسپولیس در این گزارش به ترتیب برای سال‌های 1369 و 1370 به ثبت رسیده، اما عنوان شده که تشکیل هسته اولیه باشگاه‌های ورزشی استقلال و پرسپولیس به ترتیب به سال‌های 1324 و 1342 برمی‌گردد ولی این باشگاه‌ها در قالب شرکت در سال‌های 1369 و 1370 تاسیس شدند.

ردپای شرکت‌های دولتی به سازمان برنامه بودجه رسید

در ادامه روند افزایش تاسیس شرکت‌های دولتی، در دهه 80 نیز 14 شرکت دولتی اصلی و مادرتخصصی تشکیل شد که مهمترین‌ آنها سازمان خصوصی‌سازی و سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها بود. اما در دهه 1390 دولت این روند را کند کرد و طی این دهه تنها دو شرکت دولتی یعنی «صندوق توسعه صنایع دریایی» و «شرکت شهر فرودگاهی امام خمینی (ره)» را تاسیس کرد.

در پایان دهه 90 تعداد شرکت‌های دولتی اصلی و مادرتخصصی به 77 شرکت رسید. همچنین، صندوق توسعه حمل و نقل کشور و صندوق ملی مسکن طی سال‌های اخیر در فرایند تاسیس قرار دارند.

وزارت اقتصاد و راه و شهرسازی، دو ارگانی هستند که دارای بیشترین شرکت‌های دولتی هستند، به طوری که هرکدام 14 شرکت دولتی تاسیس کرده‌اند.

آخرین ارگانی که وارد پروسه تاسیس شرکت‌های دولتی شد، سازمان برنامه و بودجه بود؛ این سازمان به عنوان هفدهمین ارگان اصلی کشور در سال 1389 «سازمان هدفمندی یارانه‌ها» را تاسیس کرد.