به گزارش اکوایران؛ دولت ایران که تا چند سال پیش تمایلی به سرمایه‌گذاری جدی در انرژی‌های تجدیدپذیر نداشت، حالا با شتابی غیرمنتظره و بدون در نظر گرفتن چالش‌های اساسی، مصمم به گسترش این بخش شده است. سیاست‌گذاران تصمیم گرفته‌اند که در هر شرایطی، حتی بدون زیرساخت‌های مناسب و مدل‌های مالی پایدار، انرژی خورشیدی و بادی را وارد مدار کنند. اما آیا این رویکرد عجولانه، کمکی به حل بحران ناترازی برق و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی خواهد کرد، یا مسیر جدیدی برای اتلاف منابع و شکست پروژه‌های کلان خواهد بود؟

دولت این‌بار برخلاف گذشته، دیگر در برابر انرژی‌های تجدیدپذیر مقاومت نمی‌کند، بلکه با هیجانی وصف‌ناپذیر قصد دارد این مسیر را طی کند؛ اما بدون بررسی موانع واقعی. مسائل کلیدی مانند تأمین مالی پایدار، نظام قیمت‌گذاری شفاف، تعهدات قراردادی دولت در خرید برق، مشکلات انتقال انرژی، و نبود سازوکارهای حمایتی از سرمایه‌گذاران همچنان حل‌نشده باقی مانده‌اند. در حالی که جهان به سمت مدل‌های اقتصادی مبتنی بر انرژی پاک حرکت می‌کند، ایران در تلاش است تا این تحول را تنها با فشار اداری و تصمیمات ناگهانی به اجرا بگذارد.

این شتاب‌زدگی ممکن است به جای شکوفایی صنعت انرژی‌های پاک، پروژه‌های نیمه‌کاره و رهاشده‌ای را به جا بگذارد که در آینده نه‌تنها کمکی به امنیت انرژی کشور نمی‌کنند، بلکه به یکی دیگر از مصادیق سیاست‌گذاری‌های پرهزینه و کم‌اثر تبدیل خواهند شد.

به تازگی این خوب و بد انرژی های تجدیدپذیر در نشست کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران مورد واکاوی فعالان این حوزه قرار گرفت. 

موانع اصلی توسعه نیروگاه‌های خورشیدی در ایران

طبق داده‌های ارائه شده در اتاق تهران، سهم انرژی خورشیدی در برخی کشورها ازجمله استرالیا به ۳۳ درصد رسیده است، درحالی‌که این رقم در ایران به دلیل نبود سیاست‌های مشخص و مشکلات زیرساختی قابل توجه نیست.

در برخی کشورها، انرژی خورشیدی عمدتاً برای تأمین برق در ساعات اوج مصرف به کار گرفته می‌شود، اما در ایران استراتژی مشخصی در این زمینه دیده نمی‌شود.  کشورهایی مانند آلمان و ایالات متحده، علاوه بر توسعه نیروگاه‌های خورشیدی، زیرساخت‌های لازم برای بهره‌برداری بهینه را نیز ایجاد کرده‌اند. این در حالی است که در ایران، برخی پروژه‌های خورشیدی به دلیل نبود حمایت‌های مالی و مشکلات در تأمین تجهیزات با چالش‌های متعددی روبه‌رو هستند.

مهم‌ترین موانع توسعه انرژی خورشیدی در کشور چیست؟ یکی از موانع اصلی، خرابی زودهنگام اینورترها و کاهش بازدهی پنل‌های خورشیدی به دلیل گرد و غبار و آلودگی است. در برخی مناطق، شرایط اقلیمی مانند طوفان‌های شن و رطوبت بالا، موجب فرسایش تجهیزات شده و هزینه‌های تعمیر و نگهداری را افزایش داده است.

 مخاطرات طبیعی نظیر زلزله، سیل و طوفان‌های شدید نیز از دیگر چالش‌هایی است که می‌تواند نیروگاه‌های خورشیدی را تحت تأثیر قرار دهد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که به‌طور میانگین، ۲۴ حادثه مرتبط با نیروگاه‌های خورشیدی در سطح جهانی در سال ثبت می‌شود.

اما یکی از مشکلات اساسی، عدم حمایت‌های مالی مناسب از سوی دولت و دشواری در جذب سرمایه‌گذاری خارجی است. در حالی که در بسیاری از کشورها، مشوق‌های مالی و تعرفه‌های خرید تضمینی برق موجب توسعه این بخش شده، در ایران سیاست‌های حمایتی به‌درستی اجرا نمی‌شود.

 در برخی کشورها، زیرساخت‌های انتقال برق برای پذیرش انرژی خورشیدی تقویت شده است، اما در ایران، شبکه توزیع آماده جذب حجم بالای برق تولیدی از انرژی خورشیدی نیست. این مساله می‌تواند به ناپایداری شبکه و هدررفت سرمایه‌گذاری‌ها منجر شود.

طبق داده‌های موجود فرآیند اخذ مجوز برای احداث نیروگاه‌های خورشیدی طولانی و پیچیده است. بسیاری از سرمایه‌گذاران به دلیل نبود شفافیت در قوانین و عدم هماهنگی میان نهادهای مسئول، از ورود به این حوزه منصرف می‌شوند.

 یکی از چالش‌های مهم در بهره‌برداری از نیروگاه‌های خورشیدی، نیاز مداوم به شست‌وشوی پنل‌ها برای حفظ بازدهی آن‌ها است. گرد و غبار، به‌ویژه در مناطق کویری ایران، بازدهی پنل‌های خورشیدی را به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد. اما با توجه به بحران کم‌آبی در کشور، تأمین آب برای نظافت این تجهیزات یک چالش جدی است. در برخی کشورها، روش‌های جایگزین مانند تمیزکاری خشک یا استفاده از ربات‌های خودکار پیشنهاد شده، اما اجرای این راهکارها در ایران هنوز به‌طور گسترده انجام نشده است.

اما محمد امین زنگنه، دبیر انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر نیز درباره فناوری‌های نوین در حوزه نیروگاه‌های خورشیدی توضیح داد که پیشرفت‌های تولید پنل‌های خورشیدی، نیاز به شستشوی مداوم را کاهش می‌دهد. به گفته او، استفاده از پنل‌های خورشیدی خودتمیزشونده که با فناوری نانو پوشش داده شده‌اند، می‌تواند مشکل مصرف آب در این نیروگاه‌ها را تا حد زیادی برطرف کند.

دبیر انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر گفت: در حال حاضر، روش‌هایی مانند شستشوی خشک، استفاده از ربات‌های خودکار و به‌کارگیری پوشش‌های ضدگرد وغبار می‌تواند هزینه‌های نگهداری نیروگاه‌های خورشیدی را کاهش داده و بهره‌وری آن‌ها را افزایش دهد.

راهکارهای قابل تامل

رضا دشتی، کارشناس کلینیک صنعتی ریسک راهکارهایی برای توسعه پایدار نیروگاه‌های خورشیدی ارائه و تأکید کرد که بدون سیاست‌گذاری صحیح، این حوزه به رشد مطلوب نخواهد رسید. تدوین استراتژی ملی برای توسعه انرژی خورشیدی ، ایجاد مشوق‌های مالی و تعرفه‌های خرید تضمینی برق خورشیدی و‌ تقویت زیرساخت‌های انتقال و ذخیره‌سازی انرژی از جمله این راهکارها بود. به گفته او سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه برای کاهش هزینه‌های فنی و نگهداری، اصلاح قوانین و تسهیل فرآیندهای اداری برای جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی از دیگر راهکارهاست.

او یکی دیگر از راهکارهای موجود را‌ توسعه فناوری‌های جدید برای کاهش مصرف آب در نظافت پنل‌های خورشیدی، مانند ربات‌های تمیزکننده و روش‌های الکترواستاتیکی اعلام کرد. دشتی در پایان گفت: انرژی خورشیدی می‌تواند نقش مهمی در تأمین برق پایدار و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی داشته باشد، اما تحقق این هدف نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، حمایت‌های مالی و رفع چالش‌های موجود است.

در این جلسه به موضوع ناترازی انرژی در شبکه برق نیز اشاره و مطرح شد که توسعه بی‌رویه نیروگاه‌های خورشیدی بدون در نظر گرفتن ملاحظات فنی، ممکن است تعادل شبکه برق را به خطر بیندازد. همچنین، سیاست‌های حمایتی ناکافی دولت در این حوزه نیز مورد انتقاد قرار گرفت و چنین مطرح شد که در حال حاضر، بسیاری از کشورها برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، مشوق‌های مالیاتی و تسهیلات ویژه در نظر می‌گیرند. اما در ایران، سرمایه‌گذاران این حوزه با چالش‌هایی مانند قیمت‌گذاری نامناسب برق، تأخیر در پرداخت مطالبات و نبود زیرساخت‌های مناسب مواجه هستند.