نقشه جاه‌طلبانه نخست‌وزیر جدید بریتانیا برای خاورمیانه

به گزارش اکوایران، با انتتصاب ریشی سوناک به عنوان نخست وزیر در 24 اکتبر، بریتانیا سومین صدر اعظم اش را طی کم‌تر از دو ماه انتخاب کرد. علی‌رغم آشفتگی‌های حاکم بر دوره 44 روزه ریاست لیز تراس و پیشتر از آن استعفای اجباری بوریس جانسون در ماه ژوئیه، سوناک به شکلی موقت ناجی حزب شد؛ بدین معنا که فعلا توری‌های درگیر چند صدایی، با صدرات سوناک به اجماع حداقلی دست یافتند.

جاه‌طلبی‌های سوناک در قاب «بریتانیای جهانی»

فارغ از مسائل داخلی، نگرش سوناک به مقوله ها و موضوع های تعریف شده در عرصه سیاست خارجی مشابه دیدگاه سلفش لیز تراس است. او نیز بریتانیای پسابرگزیت را بریتانیای جهانی می خواند و تلاش دارد تا منعکس کننده این دیدگاه فراتر از جغرافیای بریتانیا و حتی اروپا باشد.

به نوشته پایگاه تحلیلی ریسپانسیبل استیت کرافت: شعار «بریتانیای جهانی» برای درک و تبیین جاه طلبی های کنونی بریتانیا در عرصه جهانی با اهمیت است. اهداف اعلام شده در چارچوب این شعار تقویت روابط دیپلماتیک و تجارت بین الملل بریتانیا و بهبود قابلیت های دفاعی و فن آوری و در عین حال حراست از نظم مبتنی بر قوانین بین المللی است.

به طور همزمان، بریتانیا به دنبال توافق های تجاری آزاد با استرالیا، کانادا، آفریقا، هند و کشورهای مستقر در اقیانوس آرام است. با این همه لندن در ارتباط با روسیه به واسطه حمله اش به اوکراین، رویکردی تهاجمی دارد و از تحریم ها و محدودیت های اعمالی علیه کرملین حمایت می کند. این کشور حتی پا را فراتر گذاشته و پیشنهاد کرده که چین نیز می بایست به سان روسیه به عنوان دشمنی بالقوه قلمداد شود.

 بازی دو سر باخت؟

سوناک به دنبال تقویت روابط بریتانیا با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس بالاخص خواهان تحقق توافق تجارت آزاد با این گروه از بازیگران است. طبیعتا توافق تجارت آزاد بریتانیا با  شورای همکاری خلیج فارس، نخستین توافق در این حوزه میان این بلوک و هر قدرت اروپایی خواهد بود. حمایت بی‌چون‌وچرای سوناک از اسرائیل و اوج گرفتن روابط لندن و تل آویو نیز در این بازه زمانی برجسته است.سوناک مخالف آن است که اسرائیل به عنوان بازیگر حامی و مجری سیاست های آپارتاید معرفی شود، آن هم در شرایطی که سازمان هایی چون عفو بین الملل، دیده بان حقوق بشر و B'Tselem درباره این بازیگر چنین نگرشی دارند.

 سوناک به سان دولت جانسون متعهد شده که سیاست های محدود کننده چون بایکوت، ممنوعیت سرمایه گذاری و تحریم علیه اسرائیل را اجرایی نکند. او همچنان روایت های حامیان اسرائیل را در بوق و کرنا کرده و تل آویو را غرق در تنگای خودکامگی ها و افراط گرایی ها توصیف می کند! چنین رویکردی طبیعتا به تلاش های سوناک برای بهبود روابط بریتانیا با کشورهای دیگر چون مصر و شورای همکاری خلیج فارس کمکی نخواهد کرد اما ریشی پیشتر عادی سازی روابط اسرائیل با چندین کشور عربی از جمله امارات متحده عربی، مراکش و سودان را ستوده و در این باب گفته بود که بریتانیا در موقعیتی قدرتمند جهت بهره برداری از روابط تاریخی اش با سایر کشورهای خلیج فارس جهت گسترش توافق ها قرار دارد.

تاوان حمایت از تل آویو

سوناک در نشست محافظه کاران و حلقه دوستان اسرائیل در ماه اوت گفت که دلایل محکمی برای انتقال سفارت بریتانیا از تل آویو به شرق بیت المقدس در دست دارد، رویکردی که تراس نیز بر آن تاکید داشت و خواهان اجرایی کردنش بود.طبیعتا این خواسته می تواند روابط بریتانیا و اسرائیل را تقویت کند بالاخص آن که سوناک آوریل 2022، زمانی که بوریس جانسون، نخست وزیر بود، با آویگدور لبیرمن، وزیر دارایی وقت اسرائیل در باب تجارت آزاد رایزنی داشت. چنین فعل و انفعال هایی می توانند در عرصه دیپلماسی پیامدهای منفی را برای انگلیس به همراه داشته باشد.

کویت اخیرا اعلام کرده که در صورتی که بریتانیا سفارتش را به شرق بیت المقدس منتقل نماید، علیه هرگونه توافق در باب تجارت آزاد با شورای همکاری خلیج فارس رای خواهد داد.در چنین شرایطی باید گفت اگرچه بریتانیا روابط قوی با اسرائیل را برای قدرت نمایی در خاورمیانه و جبران هر آنچه از دست رفته لازم می داند، اما روابط دو جانبه اش با شورای همکاری خلیج فارس در ظاهر برایش با اهمیت تر است.

برگزیت وفعل و انفعال های فرامرزی بریتانیا

تجارت میان لندن و شورای همکاری خلیج فارس پس از رای گیری در باب برگزیت در سال  2016به شکل قابل توجهی رشد کرده است (یعنی از 19.1 میلیارد دلار در سال 2010 به حدود 61 میلیارد دلار در سال 2019 رسیده است) از همین رو باید اذعان کرد که قراردادهای تجاری با شورای همکاری خلیج فارس برای نفوذ ژئوپلتیکی بریتانیا در خاورمیانه با اهمیت است بالاخص در شرایطی که این کشور با خروج از بازار واحد اتحادیه اروپا از منظر اقتصادی آسیب پذیرتر شده، پس برگزیت بریتانیا را وادار کرده تا به دنبال جایگزین هایی برای جبران باشد.

 این که بریتانیا می خواهد یک قرارداد آزاد تجاری امضا کند، نشان می دهد که خلیج فارس تا چه میزان برای جاه طلبی های بریتانیا در عرصه جهانی مهم است چرا که چنین توافق تجاری مسیر های تجاری جهانی بریتانیا به سوی هند و اقیانوس آرام را تقویت خواهد کرد. از منظری دیگر باید گفت، بریتانیا در سال 2018 و 2019 پایگاه های دریایی اش را در بحرین و عمان فعال کرده بود. این مهم در کنار گزاره هایی که در بالا بدان ها اشاره شد، نشان از میزان اهمیت ژئوپلتیکی خلیج فارس برای لندن دارد.

اهمیت بازار تسلیحات خلیج فارس!

نوامبر 2021، بن والاس، وزیر دفاع وقت بریتانیا اعلام کرد که این کشور تا سال 2023 پایگاه نظامی اش در کانادا را به عمان منتقل خواهد کرد و عملا نیروهای نظامی انگلیس این توان را خواهند یافت تا از نزدیک میدان رقابت ها را رصد کرده و فعل و انفعال های دشمن های احتمالی شان را زیر نظر داشته باشند.

 فروش تسلیحات بخش مهمی از پیوندهای بریتانیا با خلیج فارس است. این کشور پس از ایالات متحده دومین تولید کننده بزرگ سلاح به عربستان سعودی است. با توجه به این حقیقت که دولت بایدن اخیرا تهدید کرده است که فروش تسلیحات به ریاض را به واسطه تصمیم اخیر اوپک پلاس متوقف خواهد کرد و همچنین به دلیل وعده بایدن در باب توقف فروش سلاح به ریاض جهت پایان دادن به جنگ در یمن، امرز روسیه و چین به دو بازیگری فعال در میدان خلیج فارس تبدیل شده اند، پس حضور بریتانیا می تواند رقابت ها میان شرق و غرب برای قراردادهای تسلیحاتی را افزایش دهد.

قمار سوناک

 فعلا بریتانیا از یک مزیت دیپلماتیک برخوردار است. این کشور برخلاف ایالات متحده و اتحادیه اروپا نسبت به وضعیت حقوق بشر در کشورها شورای همکاری خلیج فارس سکوت کرده و کلامی انتقادی بر زبان نیاورده است، این مقوله در کنار گزاره هایی که پیشتر بدان ها اشاره شد می تواند بستر را برای آن که ریاض و امارات شرکای قابل اعتماد تری برای بریتانیا باشند، هموارتر کند.

با این همه موضوع انتقال سفارت بریتانیا از تل آویو به شرق بیت المقدس نه تنها موجب خواهد شد تا این کشور در سمت اشتباه قوانین بین الملل قرار بگیرد، بلکه روابط دیپلماتیک لندن و کشورهای خلیج فارس را در هم می شکند؛ بالاخص آن که بریتانیا از اهرم نظامی و اقتصادی قابل توجهی که ایالات متحده در منطقه دارد، برخوردار نیست.

از همین رو انتخاب این گزینه برای بریتانیا عملی نخواهد شد و در صورتی که محقق شود، پیامدهای منفی بسیاری دارد.سوناک می تواند مواضع فعالانه تری را در خاورمیانه برای کسب رضایت عربستان و امارات اتخاذ کند. حمایت از فشارها بر تهران یکی از اهرم هایی است که بریتانیا با توسل بدان درصدد است اسرائیل را حداقل از خود خشنود سازد. فارغ از این ها، لندن خواهان تضمین یک تجارت آزاد با شورای همکاری خلیج فارس و همچنین تقویت روابط تجاری با اسرائیل برای تقویت نفوذ سیاست خارجی بریتانیا در خاورمیانه و در جهان پسابرگزیت است و آن را ضروری می داند.

در حالی که بریتانیا تلاش خواهد کرد تا روابطش با کشورهای عرب و اسرائیل را تقویت کند، احتمالا برنامه اولیه انتقال سفارت را با احتیاط عملی خواهد کردد؛ برنامه ای که حاشیه های بسیاری برای سوناک خواهد داشت، به همین دلیل باید اعتراف کرد که اگر لندن ناچار شود این خواسته را عملیاتی کند در آن صورت اهرم های کم تری برای مانور در خاورمیانه در قیاس با آنچه آرزویش را دارد، در اختیار خواهد داشت.