شکاف در سازمان‌های اطلاعاتی روسیه؛ جنگ پوتین عامل سقوطش خواهد شد؟

به گزارش اکوایران، در میان شکست‌های دنباله‌دار روسیه در اوکراین، اکنون این پرسش به طور جدی مطرح شده که آیا رژیم پوتین در حال وارد شدن به مرحله پایانی خودش است؟ نشنال اینترست با انتشار یادداشتی تلاش کرده به این پرسش پاسخ دهد.

سناریویی برای غیبت‌های پوتین

همزمان که جنگ بدون هیچ پایانی در چشم‌انداز ادامه دارد، گمانه‌زنی‌هایی در مورد دلیل امتناع ولادیمیر پوتین، رهبر روسیه از شرکت در نشست گروه 20 در بالی و تصمیم اخیر وی برای فرستادن دیمیتری مدودف، معاون دبیر شورای امنیت روسیه، به پکن وجود دارد.

تحلیلگران از دلایل آن به پروژه نظامی شکست‌خورده پوتین در اوکراین، ترس او از ابتلا به کرونا و مسائل احتمالی سلامتی مرتبط با سرطان اشاره کرده‌اند. اما مورخان روسی سناریوی محتمل‌تری را پشت این اتفاقات می‌بینند.

ترک کردن کرملین در زمان‌های شک و تردید و آشوب، همواره برای رهبران روسیه خطرناک بوده است. تزار نیکلاس در طول جنگ جهانی اول زمان زیادی را در خارج از مسکو صرف رهبری ارتش کرد. او هزینه این کار را با جان خود و خانواده اش پرداخت. بعدها نیز نیکیتا خروشچف و میخائیل گورباچف زمانی که در تعطیلات بودند از قدرت برکنار شدند.

بازی همزمان با نظامی‌ها و امنیتی‌ها

پوتین تاریخ را می‌داند، اما همچنین می‌داند که چه زمانی باید استفاده از زور را به حداکثر برساند. زمانی که اتحاد جماهیر شوروی از هم پاشید، پوتین که یک افسر درجه متوسط KGB بود، همکاران خود را می‌دید که چطور از ارتباطات خود برای جمع‌آوری ثروت و قدرت و همچنین برای تشکیل باندهای جنایت سازمان‌یافته استفاده می‌کنند.

پوتین هر دوی این کارها را انجام داد. در عرض ۱۰ سال، او از شغلی در دانشگاه سن پترزبورگ به سمت نخست وزیری و وارث رئیس جمهور بوریس یلتسین رسید و همزمان ارتباط نزدیکی با جایگزین KGB در روسیه یعنی FSB -سرویس امنیتی فدرال- ایجاد کرد. در روسیه حفظ قدرت مستلزم بازی دادن نیروهای مسلح و نیروهای امنیت داخلی و سازماندهی آنها علیه یکدیگر است.

پوتین FSB را به بازوی اجرایی خود تبدیل کرد و با ظهور پلیس مخفی به عنوان گروه نخبگان حاکم بر کشور، دوران پوتین به «رنسانس چکیسم» معروف شد که به نام سازمان پلیس مخفی در زمان لنین اشاره دارد.

پوتین خیلی زود به سراغ الیگارش‌های فوق ثروتمند روسیه رفت. پوتین با قول محافظت از الیگارش‌ها در برابر سیستم قضایی، به آن‌ها اجازه داد تا با سهیم کردن او، بخشی از ثروت و کسب‌و‌کار عموماً غیرقانونی خود را حفظ کنند. فساد دولتی در روسیه فقط به پوتین محدود نمی‌شود. گزارش شده است که معاون اول FSB، سرگئی کورولف، با علی‌شیر عثمانوف، میلیاردر ازبکستانی و گروه‌های وابسته به او ارتباط دارد. منابعی در مسکو نیز گفته‌اند که او ارتباط شخصی با رهبران مافیای روسیه دارد.

جنگ قدرت چکیست‌ها

اما در پس پرده وحدت چکیست‌ها، یک جنگ قدرت همه علیه همه درگرفته است. یکی از نمونه‌های بارز این جنگ قدرت، تقابل بین دو ژنرال قدرتمند FSB، ایوان تکاچف و سرگئی آلپاتوف است که هر دو در بخش رسیدگی به جرایم اقتصادی فعالیت می‌کنند. درگیری آنها، نشانه‌ای از شکاف گسترده بین دو جناح FSB با متحدان الیگارش رقیب است. آلپاتوف، یکی از اعضای «باند مسکو»، بیش از یک سال است که سرپرست سرویس امنیت اقتصادی (ESS) است. در طرف دیگر تصور می‌شود که تکاچف عضو دار و دسته ایگور سچین، متحد دیرینه پوتین و مدیر عامل Rosneft، بزرگترین شرکت نفتی روسیه باشد.

گزارش شده است که آلپاتوف با برخی از الیگارش‌های متمایل به غرب نزدیک است که از رهبری پوتین ناراضی هستند، از جمله سهامداران سابق شرکت نفتی یوکوس، که در سال 2004 توسط پوتین و سچین مصادره شد. مدیر عامل سابق یوکوس،میخائیل خودورکوفسکی، حالا از تبعید رژیم پوتین را به چالش می‌کشد و اعتقاد بر این است که او نه تنها در میان نخبگان تجاری و روشنفکر روسیه، بلکه حتی در داخل FSB نیز متحدانی دارد. و البته خودروفسکی تنها الیگارش روسیه با ارتباطات قوی در میان ارتش و نیروهای اطلاعاتی روسیه نیست که با پوتین به مشکل خورده است.

فساد در میان همه زیردستان پوتین رایج است. تنها در یک مورد منتشر شده، سرهنگ‌های FSB کریل چرکالین و دیمیتری فرولوف از اختیارات و ارتباطات خود برای اختلاس صدها میلیون دلار از مردم روسیه استفاده کردند. این کار با آگاهی معاون اول وقت FSB سرگئی اسمیرنوف انجام شد و گفته می‌شود که جانشین او، سرگئی کورولف، نیز به طور گسترده در فساد‌های مشابه درگیر است.

آمادگی برای فردای فروپاشی

امروز، ژنرال‌های FSB در حال ساختن پایگاه قدرت برای آینده در صورت فروپاشی رژیم پوتین هستند.

ظهور گروه‌های مسلح نیز از طرف دیگری یکپارچگی روسیه را تهدید می‌کند. یوگنی پریگوژین، رئیس گروه بدنام واگنر، که مزدورانش در اوکراین و آفریقا مشغول فعالیت‌اند، و حاکم چچن، رمضان قدیروف، که نیروهای خود را به خط مقدم در اوکراین فرستاده، بازیگران مهمی در جانشینی پوتین خواهند بود.

ادامه شکست در اوکراین باعث ایجاد و گسترش شکاف و ناکارآمدی در هر سه پایگاه قدرت روسیه شده است و این روند از FSB شروع شده است. سرویس امنیتی فدرال حتی اگر تلاش می‌کرد هم نمی‌توانست اطلاعات غلط‌تری درباره اوکراین به دست آورد. بر اساس آن اطلاعات ناقص، ارتش روسیه نیروهای آموزش ندیده و تجهیزاتی را که به خوبی نگه‌داری نشده بودند در اوکراین مستقر کرد و نتایج آن فاجعه بار بود.

تاریخ روسیه یک رئیس‌جمهور سرسخت را به یاد خواهد آورد که زنجیر دو متحد خطرناک‌تر را نیز باز کرد، ارتش و نیروهای اطلاعاتی. در تلاش برای معرفی خود به عنوان ولادیمیر کبیر معاصر، پوتین بیشتر با ایوان مخوف مقایسه خواهد شد که مسکو را شکست خورده و ورشکسته ترک کرد.

تزار نیکلاس، زمانی که سربازانش میدان جنگ را ترک کردند و به سمت خانه به راه افتادند از قدرت سقوط کرد. زمستان‌های روسیه برای شکست ارتش‌های ناپلئون و هیتلر افسانه‌ای هستند. زمستان‌های اوکراین به همان اندازه سخت اند و این بار، روس‌ها مهاجمانی هستند که به خطوط تدارکات طولانی، سیستم لجستیکی معیوب و تجهیزات نامناسب وابسته‌اند.

توازن قدرتی که پوتین بر پایه رنسانس چکیستی‌اش بنا نهاده است در حال از هم پاشیدن است.