بی‌بی بر لبه پرتگاه؛ اسرائیل جنگ به راه می‌اندازد؟

به گزارش اکوایران، تاکتیک مورد علاقه نخست‌وزیران اسرائیلی که دچار دردسر می‌شوند، تحریک به آغاز یک رویارویی است. می‌توان انتظار داشت که به راه‌ افتادن جنگ‌، اسرائیلی‌ها را در پشت یک کابینه در حال سقوط متحد، مخالفان را ساکت و در عین حال حمایت نامشروط یهودیان خارج از اسرائیل و همدردی شدید غرب را جلب کند.

در 15 سال گذشته غزه بارها این ماجرا را تجربه کرده است. مشهور است که ایهود اولمرت در سال 2006 از لبنان -‌عرصه‌ای بسیار چالش‌برانگیز از نظر نظامی- برای تلاش برای اثبات توانایی خود و جمع کردن جمعیت اسرائیل پشت سر کابینه ضعیف خود استفاده کرد. هر چند نتیجه داستان برای او خوب نشد.

رهبری غرق در مشکلات

به نوشته میدل‌ایست آی بنیامین نتانیاهو رهبری است که بسیار عمیق‌تر از اسلاف خود در مشکلات -از نوع شخصی و سیاسی- غوطه‌ور است. او در معرض محاکمه به اتهام فساد قرار دارد و به شدت نیاز دارد که خود را در قدرت نگه دارد و اگر نمی‌خواهد به زندان بیفتد، قوانینی برای تضعیف دادگاه‌ها تصویب کند. اما طرح «بازنگری قضایی» او که تلاش دارد کنترل موثر متحدان افراطی مذهبی‌اش را بر دادگاه‌ها اعمال کند، اعتراضات بی‌سابقه‌ای را در سراسر سرزمین‌های اشغالی به راه انداخته است. مقبولیت نتانیاهو در نظرسنجی‌ها به شدت کاهش یافته و اگر امروزانتخابات  برگزار شود، شکست او تقریبا قطعی خواهد خورد.

به موازات آن، او با شورش تقریباً بی‌سابقه‌ای در میان بخش‌های نخبه ارتش -از جمله خلبانان و نیروهای ذخیره باتجربه- مواجه است که با مداخله او در قوه قضائیه مخالفت می‌کنند.

عقب نشستن از لبه پرتگاه

اما اعتراضاتی که نتانیاهو برانگیخته به طور فزاینده ای به عنوان تضعیف قدرت بازدارندگی اسرائیل در یک منطقه «متخاصم» تلقی می‌شود. اگر این اعتراضات نبود، نتانیاهو باید به خواسته‌های نامتناهی شرکای شهرک‌نشین فاشیست مذهبی خود در ائتلاف گردن می‌گذاشت و یا کابینه‌اش به طور قطع سقوط کند.

اما وزرای راست افراطی ناظر بر پلیس و اداره نظامی که زندگی را برای فلسطینیان دیکته می‌کند، چیزی بیش از جنگ‌افزارهایی نیستند که مصمم به آتش زدن سرزمین‌های اشغالی هستند.

تقریباً به فاصله کوتاهی از اعتراضات، حملات «گرگ تنها» علیه فلسطینی‌ها احیا شد. فلسطینیان در کرانه باختری اشغالی با تیراندازی به یک خودرو، سه یهودی اسرائیلی - یک مادر و دو دخترش را که از بریتانیا برای زندگی در یک شهرک غیرقانونی نقل مکان کرده بودند - را کشتند. سپس یکی از اعضای اقلیت فلسطینی که در داخل اسرائیل بسیار مورد آزار و اذیت قرار گرفته بودد، پس از درگیری در ساحل تل آویو به ضرب گلوله کشته شد.

در جبهه وسیع‌تر، موشک‌هایی از غزه، لبنان و سوریه شلیک شد که اسرائیل را بر آن داشت تا حملات هوایی محدودی را علیه همسایگان خود انجام دهد. با این حال، علی‌رغم تشدید تنش‌ها، همه طرف‌ها -از جمله اسرائیل- مشتاق عقب‌نشینی از لبه پرتگاه به نظر می‌رسند.

زمزمه‌های متلاطم

ظاهراً با اصرار نتانیاهو اوضاع در حال حاضر آرام شده است. گزارش شده که او فرمان وزیر پلیس راست افراطی خود، ایتامار بن گویر، را رد کرده و از ورود شهرک‌نشینان یهودی به مسجدالاقصی در روزهای باقی مانده از ماه رمضان جلوگیری کرده است تا از تکرار درگیری‌های خشونت‌آمیز هفته گذشته جلوگیری کند.

با این حال، این سوال همچنان باقی است: آیا ممکن است نتانیاهو در هفته‌های آینده تصمیم بگیرد که با توجه به منافعش دوباره اوضاع را تحریک کند؟

او باید از طرح بازنگری قضایی خود را به انجام رساند -هم برای نجات خود و هم برای نجات کابینه‌اش. اما هسته اصلی جنبش اعتراضی - از طبقات متوسط سکولار اسرائیل گرفته تا نیروهای ذخیره - از مخالفت خود عقب‌نشینی نمی‌کنند. آن‌ها هنوز در خیابان‌ها جمع می‌شوند تا جلوی او را بگیرند.

کشاندن اسرائیل به رویارویی با فلسطینی‌ها یا جنگ با لبنان می‌تواند وسوسه‌انگیز به نظر برسد. این امر ارتش اسرائیل را وادار می‌کند که اعتراضات خود را کنار بگذارد و هر چند با اکراه در صف کابینه قرار گیرند. هم‌چنین به احتمال زیاد در صفوف جنبش اعتراضی تفرقه می‌اندارد و برخی از بخش‌ها خواستار اتحاد در زمان بحران هستند. لابی اسرائیل در خارج نیز تحت فشار قرار خواهد گرفت تا به تبعیت معمول خود بازگردد.

زمینه‌سازی عملیات‌نظامی بزرگ

با توجه به این‌که بخش‌های کلیدی اصلاحات قضایی نتانیاهو تقریباً به محض بازگشایی پارلمان اسرائیل پس از تعطیلات عید پسح در پایان ماه آوریل تصویب می‌شود، او می‌تواند تلاش کند تا از مشکلات پیش روی اصلاحات قضایی تحت پوشش جنگ عبور کند. شاید به همین دلیل است که منابع معتبر در آخر هفته به رسانه‌های اسرائیلی گفتند که پس از پایان تعطیلات رمضان و عید فصح، آ‌ن‌ها مجبور خواهند شد عملیات‌نظامی بزرگی را آغاز کنند.

نتانیاهو برای هر گونه درگیری در آینده، توجیهات خود را ارائه کرد. او در سخنرانی‌های اخیر خود ادعا کرد کابینه قبلی به رهبری یایر لاپید، با امضای «توافقنامه تسلیم» با حزب‌الله، بازدارندگی منطقه‌ای اسرائیل را تضعیف کرد و توافق مرزهای دریایی با لبنان ذخایر گازی را «بدون دریافت چیزی به دشمن» تحویل ‌داد.

او همچنین آتش‌بار حملات خود را متوجه نیروهای ذخیره شورشی کرده و آن‌ها را به تضعیف امنیت اسرائیل متهم کرده است: «وقتی دشمنان ما امتناع از خدمت را می‌بینند، آن را به ضعف مقاومت ملی ما تعبیر می‌کنند». او هشدار داد که ممکن است دشمنان اسرائیل این را به عنوان دعوتی برای حمله تلقی کنند.

نتانیاهو که در ظاهر اظهار می‌کند ممکن است از حمله اعراب جلوگیری کند، افزود: «ما بازدارندگی را باز می‌گردانیم. این زمان می‌برد اما اتفاق می‌افتد. من به کابینه قبل گفتم این‌قدر خراب نکنید که باید درستش کنیم».

بازدارندگی رو به زوال

اما در حالی که دامن زدن به جنگ روی کاغذ ساده به نظر برسد، اما اجرای چنین طرحی ممکن است بسیار دشوارتر از این باشد.

در صورت فراخوان، بعید است که نیروهای ذخیره اسرائیلی در خانه بمانند. با این حال، حال‌و‌هوای اعتراضات ادامه یافته و مطمئناً در لحظه‌ای که یک رویارویی بیهوده مسیر خود را طی کرده باشد، به شکلی انتقام‌جویانه برمی‌گردد. علاوه بر این، ژنرال های بازنشسته اسرائیلی، فروش چنین روایتی را برای کابینه سخت می‌کنند. آن‌ها مطمئناً در طول جنگ بر سرفصل‌های اخبار تسلط خواهند داشت و اظهار خواهند داشت که نتانیاهو یک بحران نظامی را برای حل مشکلات داخلی خود طراحی کرده است. موشه یعلون، وزیر دفاع سابق در دوران نتانیاهو و فرمانده سابق ارتش، آخر هفته گذشته به معترضان در تل‌آویو گفت: «من دهه‌ها در ارتش خدمت کردم و رفتاری به اندازه رفتار بی‌ملاحظه کنونی نتانیاهو ندیدم».

مسئولیت هر گونه درگیری احتمالاً مستقیماً بر دوش نتانیاهو خواهد بود. او پیش از این متهم به تضعیف جایگاه اسرائیل در نزد همسایگانش به واسطه دامن زدن به اختلافات داخلی از طریق طرح‌ بازنگری قضایی است. یعلون در مورد نتانیاهو اظهار داشت: «توطئه وسواس‌گونه او برای براندازی دموکراسی اسرائیل، تهدیدی فوری برای امنیت اسرائیل است... دشمنان ما نظاره‌گر هستند و قدرت بازدارندگی ما در حال کاهش است».

رهبران فلسطینی علناً همین استدلال را مطرح کرده‌اند. این هفته، صالح العاروری، معاون رهبر شاخه سیاسی حماس، گفت که اسرائیل با یک «بحران بی‌سابقه» مواجه است و با خطر «تجزیه داخلی» روبرو است. العاروری که در هیئت حماس در دیدار با حسن نصرالله رهبر حزب الله برای تبادل آتش اخیر حضور داشت، افزود: «محور مقاومت در حال شتاب گرفتن است و تحولات منطقه به نفع آن است».

نتانیاهو می‌تواند انتظار پیامدهای بسیار بدتری از رویارویی نظامی در مقایسه با اولمرت -پس از بن‌بست فاجعه‌بار 34 روزه خود با حزب‌الله در سال 2006- انتظار داشته باشد.

تغییر معادلات و انزوای منطقه‌ای اسرائیل

اگر نتانیاهو برای بسیج کردن اسرائیلی‌ها به تهیج معمول برای جنگ متوسل شود، او با مقاومت غیرمعمولی که علیه او متحد شده روبرو می‌شود.

نتانیاهو دوست دارد موفقیت خود را در امضای توافق سال 2020 ابراهیم به رخ بکشد. امید نهایی او این بود که اسرائیل را به عضوی افتخار گروه «سنی» منطقه تبدیل کند و امضای عربستان سعودی را نیز پای این توافق‌ها ثبت کرده و در نتیجه هماهنگی منطقه‌ای علیه ایران را تشدید کند. اما در روزهای اخیر، عربستان سعودی، قدرت برتر جهان عرب سنی، آمادگی غیرمنتظره‌ای برای پیشبرد صلح با رقبای تاریخی شیعه خود، به‌ویژه ایران و سوریه -دشمنان اصلی منطقه‌ای اسرائیل- نشان داده است.

ریاض در حال حرکت برای استقبال از سوریه برای بازگشت به اتحادیه عرب است و توافقنامه‌ای را با وساطت پکن امضا کرده که در آن مخاصمات با ایران را کنار گذاشته است. تجدید روابط بین ریاض و تهران ممکن است فضای مانور ارتش اسرائیل در لبنان را محدود کند، جایی که ایران در آن فعالیت می کند و به حزب الله در تقویت قدرت نظامی خود برای جلوگیری از حمله اسرائیل کمک کرده است. هم‌چنین می‌تواند رویکرد اسرائیل به غزه را پیچیده کند، جایی که حماس نیز از ایران کمک دریافت می‌کند.

و با توجه به این‌که ایالات متحده تمرکز خود را بر «تضعیف« روسیه در اوکراین قرارد داده و رقابت با چین در اولویتش است، اسرائیل دلایل خوبی برای احساس انزوای بیشتر از همیشه در منطقه دارد.

جنگ می‌شود؟

با هر ارزیابی، احتمالا جنگ به نفع اسرائیل نیست. اما این دلیل ممکن است ستاره راهنما نتانیاهو نباشد، به خصوص زمانی که او در آغوش افراطیون مذهبی ستیزه‌جویی مانند وزیر امنیت داخلی، ایتامار بن گویر، و وزیر دارایی (و مسئول اشغال غیر رسمی)، بزالل اسموتریچ است.

این دو آتش‌افروز خواهان شعله‌ور شدن وضعیت با فلسطینی‌ها -به عنوان راهی برای تحریک افکار عمومی اسرائیل در پشت الحاق سرزمین های اشغالی- هستند. آن‌ها ابزار و انگیزه‌ای برای ادامه منفجر کردن صحنه فلسطین با خطر دائمی گسترش هرگونه رویارویی به جبهه‌های دیگر از طریق دامن زدن به تنش در مسجدالاقصی دارند.

نتانیاهو ممکن است به این نتیجه برسد که چیزی بیش از یک جنگ برای از دست دادن دارد. اما به هر حال ممکن است خود را درگیر آن کند.