خاورمیانه در صدر جدول هزینه نظامی دنیا؛ صعود عربستان به رتبه پنجم جهانی

به گزارش اکوایران، عربستان سعودی در سال 2022 با جهش از رتبه هشتم به پنجم و پیشی گرفتن از انگلستان، آلمان و فرانسه، در رتبه پنجم بزرگترین هزینه‌کنندگان نظامی قرار گرفت. 

بر اساس گزارشی که روز دوشنبه توسط موسسه تحقیقات صلح بین المللی استکهلم (SIPRI) منتشر شد، این پادشاهی تنها کشور خاورمیانه است که در فهرست 10 هزینه‌کننده برتر جهانی قرار گرفت. بر اساس این گزارش، هزینه‌های نظامی عربستان طی سال گذشته ۱۶ درصد افزایش یافت و به حدود ۷۵ میلیارد دلار رسید. مجموع مخارج خاورمیانه در سال 2022 به 184 میلیارد دلار رسید که 3.2 درصد نسبت به سال قبل افزایش داشت که عمدتاً به دلیل افزایش قابل توجه هزینه‌های عربستان سعودی بوده است.

به نوشته المانیتور، این رقم مجموع شامل سرزمین‌های فلسطینی و کشورهای عرب زبان شمال آفریقا از جمله مصر، مراکش و الجزایر نمی‌شود. این آمار همچنین شامل امارات متحده عربی نیز نمی‌شود، که به گفته شرکت تجزیه و تحلیل داده گلوبال دیتا، بودجه دفاعی آن در سال 2023 به ارزش 23.2 میلیارد دلار برآورد شده است. موسسه تحقیقات صلح استکهلم گزارش داد که این سازمان از سال 2014 تاکنون اطلاعاتی در مورد هزینه‌های نظامی امارات متحده عربی به دست نیاورده است.

در اینجا کشورهای خاورمیانه در میان 40 هزینه‌کننده نظامی برتر جهانی و رتبه بندی جهانی آنها آمده است:

عربستان سعودی، 75 میلیارد دلار (پنجم)

اسرائیل، 23.4 میلیارد دلار (پانزدهم)

قطر، 15.4 میلیارد دلار (بیستم)

ترکیه، 10.6 میلیارد دلار (بیست و سوم)

الجزایر، 9.1 میلیارد دلار (بیست و ششم)

کویت، 8.2 میلیارد دلار (سی‌ام)

ایران، 6.8 میلیارد دلار (سی‌ و چهارم)

عمان، 5.8 میلیارد دلار (سی‌ و ششم)

15 بزرگ‌ترین هزینه‌کننده، که شامل عربستان سعودی و اسرائیل می‌شوند، 82 درصد از هزینه‌های نظامی جهان و 1.842 تریلیون دلار را تشکیل می‌دهند.  بر اساس گزارش SIPRI، خاورمیانه همچنین بالاترین وزن هزینه نظامی را در سال 2022 داشته است و این هزینه‌ها به طور متوسط 3.9 درصد از تولید ناخالص داخلی کشورها را تشکیل می‌دهند. اروپا با 2.5 درصد دومین وزن و آفریقا با 1.7 درصد سومین وزن را داشتند.

دیگو لوپس داسیلوا، محقق ارشد در برنامه هزینه‌های نظامی و تولید تسلیحات موسسه تحقیقات صلح استکهلم، گفت که بار سنگین خاورمیانه به دلیل درگیری‌های منطقه‌ای است. او به المانیتور گفت: «عربستان سعودی طی سال گذشته به رهبری ائتلاف نظامی علیه حوثی‌ها در یمن ادامه داد. این درگیری هشت ساله در سال 2022 با تشدید حملات موشکی و هوایی هر دو طرف، دوباره بالا گرفت.»

در اسرائیل، علیرغم کاهش هزینه‌های نظامی در سال 2022، در میان حملات اسرائیل به سرزمین‌های فلسطین و تشدید حملات به سوریه، وزن این هزینه‌ها همچنان بالاست.

کشورهای خاورمیانه (با استثنأ عربستان سعودی) در سال 2022 شاهد کاهش 0.4 درصدی هزینه‌های نظامی در مقایسه با سال قبل از آن بودند، که می‌تواند با عادی‌سازی تدریجی روابط در منطقه با کشورهایی بود که قبلاً رقیب محسوب می‌شدند -به‌ویژه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس- در آینده نیز ادامه یابد.

از سال 2021 و پس از امضای بیانیه العلا در عربستان سعودی -با میانجیگری ایالات متحده و کویت- روابط قطر با عربستان، امارات، مصر و بحرین گرم‌تر شده است. این مناقشه در ژوئن 2017 با توقف روابط دیپلماتیک و محاصره قطر توسط مصر و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، عربستان سعودی، امارات و بحرین آغاز شد.

در ماه مارس، عربستان سعودی در توافقی با میانجیگری چین موافقت کرد که روابط خود را با رقیب دیرینه‌اش ایران، از سر بگیرد و نمایندگی‌های دیپلماتیک خود را بازگشایی کنند. این روابط در سال 2016 پس از اعدام روحانی مورد احترام شیعه، نمر النمر توسط عربستان سعودی و حوادث دیگر تیره شد. علی‌رغم این پیشرفت‌های محسوس، نتایج مربوط به هزینه‌های نظامی خاورمیانه احتمالاً بلافاصله آشکار نخواهد شد.

لوپس داسیلوا به المانیتور گفت: «حتی اگر روابط بهبود یابد و درگیری‌ها به پایان برسد، به احتمال زیاد تغییر در وزن هزینه نظامی مدتی طول می‌کشد تا اتفاق بیفتد. در نتیجه، خاورمیانه احتمالاً منطقه‌ای با بالاترین میانگین بار نظامی در سال 2023 باقی خواهد ماند. 

هزینه های نظامی جهانی

هزینه‌های نظامی جهان برای هشتمین سال متوالی رشد کرد و به بالاترین رقم تاریخ یعنی 2.24 تریلیون دلار رسید که 3.7 درصد افزایش نسبت به سال 2021 نشان می‌دهد. آمریکا (39 درصد)، چین (13 درصد) و روسیه (9/3 درصد) سه هزینه‌کننده بزرگ را تشکیل می‌دهند که مجموعاً نزدیک به 56 درصد از هزینه‌های نظامی جهان را به خود اختصاص داده‌اند.

موسسه تحقیقات صلح استکهلم دریافت که اروپا با 13 درصد رشد، شدیدترین افزایش هزینه‌ها داشته است و این رشد در کشورهای نزدیک به روسیه بیشترین میزان بوده است. نان تیان، محقق ارشد برنامه هزینه‌های نظامی و تولید تسلیحات SIPRI گفت: «افزایش مستمر هزینه‌های نظامی جهانی در سال‌های اخیر نشانه‌ای از این است که ما در جهانی ناامن زندگی می‌کنیم.» وی افزود: «کشورها در پاسخ به بدتر شدن محیط امنیتی که بهبود آن را در آینده نزدیک پیش بینی نمی‌کنند، قدرت نظامی خود را تقویت می‌کنند».