تغییر فرمان شاهزاده و رستگاری ظاهری پادشاهی؛ وقتی چتر امنیتی واشنگتن سوراخ می‌شود

به گزارش اکوایران، در شرایطی که سودان درگیر جنگ داخلی است، عربستان ناوهای دریایی اش را برای تخلیه هزاران نفر درگیر در این نبرد خونین راهی این کشور کرد. تصاویر نجات یافته گان شهرت پادشاهی را افزایش داد بالاخص آن که وزیر خارجه عربستان تلاش دارد تا برقراری آتش بس در این کشور را رهبری کند.

رستگاری ریاض!

ناظران می گویند این لحظات، لحظاتی خاص از رستگاری ظاهری عربستان است؛ بازیگری که در سال های اخیر به واسطه دامن زدن به تنش های منطقه ای به یک چالش تبدیل شده بود. ریاض از سال 2015، زمانی که محمد بن سلمان، ولی‌عهد عربستان زمام امور را بر عهده گرفت در حوزه سیاست خارجی رویکردی پرشورتر اتخاذ کرد. در پیش گرفتن این خط‌مشی موجب شد تا این کشور درگیر یک سری ماجراجویی های نظامی چون جنگ در یمن، تحریم منطقه ای قطر و بازداشت کوتاه مدت سعد الحریری، نخست‌وزیر لبنان شود. با قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار سعودی در سال 2018 به دستور مستقیم بن سلمان، عربستان ناچار شد بر مسائل داخلی متمرکز شود. حمله سال بعد انصار الله یمن به تاسیسات نفتی آرامکو خطر بالای استراتژی اتخاذ شده توسط بن سلمان را عریان‌تر کرد.

امروز پادشاهی تغییر مسیرداده و به دلیل مازاد دلارهای نفتی، رشد سریع اقتصاد و افزایش اعتماد به نفس داخلی در حال مانور قدرت است. ریاض در عرصه سیاست خارجی فعال تر شده و این بار تنش ها با رقبا را کاهش داده و در عین حال پروژه‌های بزرگ در داخل را مدیریت می کند. پادشاهی با احیای روابط دیپلماتیک خود با ایران، جهان را شگفت زده کرد. پس از آن فرایند پایان دادن به جنگ طولانی مدت در یمن و تعامل با دولت سوریه کلید خورد.

ریاض بعد از سوراخ شدن چتر امنیتی آمریکا

امیل هوکایم، مدیر بخش منطقه ای فعال در موسسه مطالعات استراتژیک در این باره به فایننشال تایمز گفت که شاهزاده از لحظاتی که می سازد، لذت می برد. اقتصاد عربستان رونق گرفته و همزمان ریاض با قدرت های بزرگ در حال تعامل است. به باورش، بن سلمان در صدد بازتعریف سیاست خارجی اش است تا بدین طریق برنامه های ژئواکونومیکش در اولویت قرار بگیرد.یکی از مقام های بلندپایه سعودی فعالیت های دیپلماتیک اخیر را با برنامه توسعه بلندپروازانه ریاض مرتبط دانست و در این باب گفت، وضعیت حاکم بر منطقه بدتر گشته و تعامل ها پیچیده تر شده است، در چنین شرایطی موفقیت های داخلی مان با ثبات ما در منطقه مرتبط است. این مقام سعودی در ادامه خاطر نشان کرد ریاض هم‌چنین اهداف وسیعی دارد و برنامه‌های توسعه داخلی‌اش شتاب گرفته است.

 14 سپتامبر 2019 را شاید بتوان نقطه عطف مهمی برای عربستان جهت عقب نشینی از سیاست خارجی تهاجمی اش قلمداد کرد؛ زمانی که انبوهی از موشک ها و پهپادها زیرساخت های نفتی حیاتی پادشاهی را هدف قرار دادند و به طور موقت نیمی از تولید نفت این کشور را متوقف کردند. علی شهابی در همین راستا گفت که ارزش چتر امنیتی آمریکا در همان بازه زمان از میان رفت. پس از آن عربستان به این نتیجه رسید که می‌تواند هم‌زمان متحد آمریکا باشد اما رابطه‌ی استراتژیک قدرتمندی با چین تعریف کند؛ بازیگری که متحد ایران نیز قلمداد می شود.

چرایی چرخش در سیاست خارجی ریاض

یک سال بعد، بن سلمان سرسخت ترین متحدش یعنی دونالد ترامپ را از دست داد. جو بایدن وارد کاخ سفید شد؛ همانی که در کارزار انتخاباتی خود، بن سلمان را به واسطه قتل خاشقجی زیر سوال برده بود. با این همه بایدن در نهایت ناچار شد از میزان تنش‌ها میان ریاض و واشنگتن کاسته و راهی این کشور شود تا بدین طریق زمینه را برای تولید نفت بیشتر هموار کند. او در این سفر متعهد شد که ایالات متحده را به روسیه، چین و ایران واگذار نخواهد کرد. اما پس از آن که اوپک پلاس علی‌رغم وعده‌های بن‌سلمان، کاهش تولید نفت را در سیاست‌های خود تعریف کرد، کاخ سفید بار دیگر برای ریاض خط‌ونشان کشید.

امروز تنش میان دو بازیگر کاهش یافته است، ایالات متحده کماکان تلاش دارد تا تضمین های امنیتی را در اختیار پادشاهی قرار داده و همزمان زمینه را برای همکاری درباره طیف وسیعی از مسائل هموار کند. اما ریاض بیش از هر زمان دیگر بر توزان در روابط خارجی اش بالاخص با چین و روسیه، شریکش در اوپک پلاس تاکید دارد. سفر شی به عربستان در همین راستا قابل تبیین است. چند ماه بعد از سفر شی، چین به بزرگ‌ترین خریدار نفت عربستان تبدیل شد و در قامت میانجی مذاکرات برای احیای روابط دیپلماتیک میان عربستان و ایران را آغاز کرد.

عقب‌نشینی بن سلمان نتیجه بخش است؟

 جان آلترمن، مدیر برنامه خاورمیانه مرکز استراتژیک در این باره گفت که سعودی ها شاید با صدای بلند بگویند که نمی دانند سیاست چین در سه سال آینده چه خواهد بود. او هم‌چنین  به بی اعتمادی کشورهای حاشیه خلیج فارس به وعده های امنیتی ایالات متحده اشاره کرد. در همین راستا یکی از مقام های سعودی گفته که ما احساس می‌کنیم که چندان از جانب غرب حمایت نمی‌شویم. برخی از تحلیل‌گران این سوال را مطرح می‌کنند که آیا شاهراده به عقب‌نشینی در  ارتباط با سیاست خارجی تهاجمی‌اش ادامه خواهد داد یا نه و آیا رویکرد تازه این کشور در ارتباط با ایران کارساز خواهد بود؟ ناظران می گویند که مشخص نیست رویکرد منطقه ای ریاض تا چه اندازه استراتژیک است و آیا این کشور می‌تواند بدون آن که کل بازار را به ایران ببخشد،ثبات ساز شود؟

این مقام ارشد سعودی در ادامه افزود که اگرچه پادشاهی در منطقه درگیرتر خواهد بود اما فعال تر نخواهد شد. به گفته او، قدرت اصلی عربستان، قدرت سیاسی، قدرت اقتصادی و قدرتش در برگزاری گردهمایی ها است. این ها اهرم هایی که فعلا قابلیت دارند.