واشنگتن؛ بازنده بازی دیپلمات‌ها

به گزارش اکو‌ایران، در شرایط کنونی گمانه‌زنی‌ها درباره افول قدرت و نفوذ ایالات ‌متحده در خاورمیانه افزایش یافته است؛ منطقه‌ای که زمانی میدان قدرت‌نمایی واشنگتن بود. گروهی از تحلیلگران با استناد به دو رخداد احیای روابط دیپلماتیک میان ایران و عربستان و همچنین بازگشت سوریه به آغوش اتحادیه عرب، بر این باورند که خاورمیانه به حیات خلوت چین تبدیل شده و مواضع ایالات متحده حتی توسط متحدانش هم چندان قابل اعتنا نیست.

نشریه «نیشن» نیز در همین راستا با انتشار یادداشتی تحت عنوان «پیروزی دیپلماتیک در قلب چین» ضمن اشاره به این مقوله، به اشتباهات محاسباتی ایالات متحده پرداخته و شرایط کنونی را ماحصل سیاست‌های نادرست روسای جمهوری این کشور و اسرائیل قلمداد می‌کند. اکوایران این یادداشت را در دو بخش ترجمه کرده که بخش نخست تحت عنوان«خودزنی به روش آمریکا، بهره‌برداری به روش چین» منتشر شده و در ادامه بخش دوم و پایانی آن ارائه می‌شود:

چرایی تعمیق روابط تهران-مسکو

فوریه 2022 با حمله روسیه به اوکراین، بهای نفت افزایش یافت و این رخداد به نفع ایران بود. پس از آن دولت بایدن تحریم‌های حداکثری را که ترامپ علیه ایران اعمال کرده بود، علیه فدراسیون روسیه تعریف کرد. جای تعجب نیست که اکنون یک محور تحریم شده شکل گرفته است؛ محوری که بازیگران تعریف شده در آن در حال بررسی تعامل‌های تجاری و تسلیحاتی هستند.

بن بست یمن؛ چالش بن سلمان

در ارتباط با عربستان، به نظر می رسد که محمد بن سلمان، رهبر بالفعل این بازیگر اخیرا مجموعه‌ای از مشاوران خبره را به کار گرفته است. مارس 2015، او جنگ ویرانگری را علیه انصار الله یمن را به راه انداخت. از آنجایی که سعودی‌ها برای مقابله با نیروهای چریکی به نیروی هوایی شان متوسل شده بودند، کمپین تعریف شده توسط آنها بدون دستیابی به نتیجه‌ای در هم شکست.

پس لرزه‌های رقابت با ایران

رهبران سعودی پس از آن برتری انصار الله را بر گردن ایران انداختند و مدعی شدند که تهران سلاح و پول را در اختیار این گروه قرار داده است( ادعایی که ایران بارها آن را رد کرد و تاکید داشت که بر گفتگوهای یمنی- یمنی جهت پایان این جنگ خونین تاکید دارد).فارع از این ادعاها این نبرد هشت سال بعد به بن بست رسید، بن بستی ویرانگر.

عربستان همچنین برای مقابله با نفوذ ایران در سایر نقاط جهان عرب، درجنگ داخلی سوریه کنار شورشی‌های سلفی علیه دولت قرار گرفت. سال 2013، حزب الله لبنان در حمایت از دولت سوریه به نظامیان این کشور پیوستند و سال 2015، نیروی هوایی روسیه متعهد شد تا شکست شورشیان را تضمین کند.

چین نیز حامی دولت بشار اسد بود با این همه حضور نظامی نداشت و تلاش کرد تا برای بازسازی سوریه پساجنگ فرصت‌سازی کند.در همین راستا میانجیگری چین جهت احیای روابط دیپلماتیک ایران و عربستان و همچنین بازگشت سوریه به اتحادیه عرب قابل تبیین است.

چرایی عقب‌نشینی ریاض

اواخر سال 2019 و به دنبال حمله پهپادی به پالایشگاه‌های عربستان، از قبل مشخص بود که بن سلمان در رقابت‌های منطقه‌ای اش با ایران شکست خورده و از آن پس ریاض در جستجوی راهی برای خروج از بحران حاکم بود. سعودی ها به سراغ عادل‌عبدالمهدی، نخست وزیر وقت عراق رفتند و از او خواستند تا برای میانجیگری میان آنها و ایران مشارکت داشته باشد. او هم به نوبه خود از سردار قاسم سلیمانی برای بررسی احیای روابط دو کشور دعوت کرد تا سفری به بغداد داشته باشد.

اما 3 ژانویه 2020، سردار سلیمانی به واسطه حمله هواپیمایی بدون سرنشین و به دستور دونالد ترامپ و در فرودگاه بغداد ترور شد. آیا ترامپ می خواست مانع از نزدیکی سعودی ها به ایران شود؟ به هر حال، ترامپ با حمایت های جرد کوشنر؛ داماداش، تلاش کرد تا کشورهای عرب و اسرائیل را به واسطه احیای روابط دیپلماتیکشان کنار هم قرار داده و روابط دیپلماتیک میان آنها را بازتعریف کند.

بازنده بازی دیپلمات‌ها

واشنگتن امروز بازنده بازی دیپلمات‌ها شده است. ایرانی ها هرگز نمی‌توانستند به آمریکا به سان میانجی اعتماد کنند. سعودی ها نیز ابتدا یارای مخالفت با واشنگتن را نداشتند. با پایان سال 2022، شی‌جین‌پینگ، رئیس جمهوری چین به ریاض سفر کرد؛ جایی که ظاهرا محور رایزنی های طرفین ایران بود. بهمن ماه سال جاری نیز ابراهیم رئیسی سفری به پکن داشت و آنگونه که وزارت خارجه چین گفته، «شی» متعهد شد تا شخصا میانجیگری روابط تهران و ریاض را عهده دار شود.

اکنون چین در حال رشد، تلاش دارد تا در حوزه‌های دیگر خاورمیانه نقش میانجیگر را ایفا کند در حالی که معتقد است، برخی از کشورهای بزرگ خارج از این منطقه به دلیل منافع شخصی شان زمینه را برای بی ثباتی طولانی مدت در خاورمیانه ایجاد کردند.

صلح‌سازی در راستای طرح ابتکاری

نقش برجسته چین به عنوان بازیگری صلح‌ساز ممکن است به زودی به درگیری ها در یمن و سودان گسترش یابد. پکن به واسطه قدرت رو به رشد خود به اوراسیا، خاورمیانه و آفریقا چشم دوخته و آشکارا مشتاق است تا هرگونه درگیری که می‌تواند طرح کمربند و جاده را به خطر بیاندازد را به شکلی مسالمت آمیز حل و فصل کند.

اگرچه چین در آستانه داشتن سه گروه ناو جنگی هواپیمابر است اما این کشور بیش از همه در منطقه آسیا فعالیت دارد و از همین رو هراس آمریکا از حضور نظامی چین در خاورمیانه بی معنا است.در شرایطی که دو بازیگری چون ایران و عربستان از هرگونه درگیری خسته بودند، پکن آشکارا آماده شد تا نقش یک دلال صادق قدرت را ایفا کند.

با این حال شاهکار دیپلماتیک این کشور در احیای روابط کم تر نشان از موقعیت پکن به عنوان قدرتی رو به رشد در خاورمیانه دارد. بیش از هرچیز دیگر امروز اعتبار ایالات متحده در منطقه به واسطه وعده‌های دروغین و سیاست‌های دمدمی مزاج واشنگتن کاهشی حیرات انگیز داشته است. با نگاهی به گذشته، به نظر می رسد که هیچ چیزی اساسی‌تر از مجموعه‌ای از ترفندهای بدبینانه امپراتوری تفرقه بیانداز و حکومت کن که اکنون حاکم است، بی نتیجه نبوده است.