فرصت‌سازی روابط ایران و عربستان برای تهران / واکنش ایران به تسلیحاتی کردن دلار

به گزارش اکو‌ایران، توافق ایران وعربستان برای احیای روابط دیپلماتیک که با میانجی‌گری چین در مارس 2023 محقق شد، به عنوان امتیازی بزرگ برای ایران قلمداد شد؛ کشوری که به زعم تحلیلگران خارجی، پس از خروج یکجانبه ایالات متحده از توافق هسته‌ای منزوی شده بود.

چرایی تنش میان ایران و غرب

بر اساس مفاد توافق مورد اشاره، ایران و عربستان با از سرگیری روابط دیپلماتیک خود موافقت کردند و در همین راستا سه نمایندگی دیپلماتیک ایران در ریاض و جده هم‌اکنون فعالیتشان را از سر گرفته‌اند. ژئوپلتیک می‌نویسد اگر بخواهیم روابط ایران و آمریکا را بررسی کنیم، باید بگوییم که جو بایدن بعد از آن که سکان ریاست جمهوری را در اختیار گرفت، سیگنال‌های روشنی ارسال کرد مبنی بر اینکه دولت تحت رهبری‌اش برای احیای توافق با ایران و کاهش تنش‌ها با تهران تلاش خواهد کرد، اما چشم‌انداز چنین سیاستی پس از افزایش غنی‌سازی در ایران کمرنگ شده است.

به ادعای این نشریه، افزایش سطح غنی‌سازی در ایران در کنار گزاره‌های دیگری چون همکاری ادعایی پهپادی ایران و روسیه صرفا زمینه‌ساز افزایش تنش‌ها شد. مارس 2023، اعضای ارشد صنایع هوانوردی سپاه پاسداران ایران به دلیل ادعای همکاری با روسیه تحریم شدند. «جنت یلن» - وزیر خزانه‌داری آمریکا - در واکنش به تحریم‌های اعمال‌شده مدعی شد که ایالات متحده به سرعت علیه افراد و نهادهای حامی برنامه‌های پهپادی و موشک‌های بالستیک ایران وارد عمل شده و به ادعایش، قاطعانه از مردم اوکراین حمایت کرده است.

ژئوپلتیک مدعی شد: «پس از آغاز درگیری‌ها میان روسیه و اوکراین، به نظر می‌رسید واشنگتن بار دیگر در برابر توافق هسته‌ای اضطرار نشان داد و ایران نیز توانست با وجود تحریم‌ها، نفت خود را به فروش برساند. این فعل و انفعال‌ها در حالی رخ داده که به‌واسطه افزایش سطح غنی‌سازی در ایران که بالاتر از میزان تعریف شده در برجام است و همچنین ادعای همکاری تسلیحاتی ایران و روسیه، چشم‌انداز تحقق توافق بسیار کاهش یافته است. ایالات متحده نه‌تنها شرکت‌های ایرانی بلکه شرکت‌های کشورهای دیگر چون هند را به اتهام فروش فرآورده‌های نفتی به ایران تحریم کرده است.»

گزینه‌های محدود ایران!

به ادعای ژئوپلتیک در شرایطی که جو ژئوپلتیک تغییر کرده و روابط ایران با غرب پرتنش‌تر از گذشته شده، تهران با گزینه‌های محدودی روبه‌رو است. روابط این کشور با چین و روسیه به دلیل تنش با غرب روزبه‌روز تقویت شده و رو به گسترش است. در سال‌های اخیر روابط تهران و چین تقویت شده و دو کشور توافقنامه همکاری جامع 25 ساله را امضا کردند تا در مارس 2021 روابط اقتصادی و استراتژیک خود را گسترش دهند؛ در حالی که چین به‌واسطه این توافق به سرمایه‌گذاری بالغ بر 400 دلاری متعهد شده بود؛ اما پکن برای اجرای مفاد این توافق گام‌هایی محتاطانه برداشته است. با این همه، تجات دوجانبه ایران و چین به میزان 15.8 میلیارد دلار برآورد شده است، چراکه چین مقادیر زیادی نفت از ایران با تخفیف خریداری می‌کند.

همصدایی تهران و مسکو

همزمان تهران و مسکو هم در حال رایزنی در باب توافق 20 ساله‌شان هستند؛ توافقی که موازی با خطوط توافق ایران و چین است (ایران و روسیه برای اولین‌بار در سال 2001 یک قرارداد ده‌ساله امضا کردند که به مدت پنج سال تمدید شد. پس از آغاز درگیری‌ها در اوکراین، تهران و مسکو تجارت با روبل و ریال را اعلام کردند. کل معاملات میان دو کشور 4.6 میلیارد دلار برآورد شده که 60 درصد از آن به روبل - ریال پرداخت شده است. ژانویه 2023 هر دو کشور با هدف دور زدن تحریم‌های غرب، بانک‌های خود را به یکدیگر وصل کردند و تهران برای دلارزدایی تحت فشار قرار گرفت.

واکنش ایران به پروژه تسلیحاتی کردن دلار

محمد مخبر - معاون اول رئیس جمهوری اسلامی ایران - در این باره گفت که دلار‌زدایی دیگر یک انتخاب داوطلبانه نیست، بلکه واکنش اجتناب‌پذیر کشورها به پروژه تسلیحاتی کردن دلار است.

ایران و روسیه همچنین به دنبال تعامل بیشتر در منطقه هستند. هر دو طرف قراردادهایی را اوایل ماه جاری برای ساخت یک خط ریلی امضا کردند؛ خطی که ایران را به آذربایجان وصل می‌کند. این خط آهن به طول 170 کیلومتر، رشت را به آستارا متصل می‌کند. این خط راه آهن در چارچوب کریدور بین‌المللی تزانزیت شمال - جنوب که با هدف پیوند هند با اروپا محقق شده، اهمیت دارد.

پوتین ضمن اظهارنظر در باب اهمیت این توافق گفت که این مقوله به جریان حمل و نقل تنوع قابل توجهی می‌دهد و محموله‌ها در امتداد کریدور جدید از مزایای رقابتی قابل توجه برخوردار خواهند بود.

فرصت‌سازی ایران در خاورمیانه

هند به دنبال اتصال بندر چابهار به کریدور شمال و جنوب است. دهلی نو بخشی از فاز اول پایانه شهید بهشتی پروژه چابهار را توسعه داده است. سال 2016، هند با لحاظ کردن اهمیت استراتزیک چابهار به عنوان دروازه ورود به افغانستان، آسیای مرکزی و مناطقی فراتر از آن، برای پرداخت مبلغی بالغ بر 500 میلیون دلار برای چابهار متعهد شد.

در حالی که هند زمانی در ارتباط با پروژه چابهار رویکردی محتاطانه داشت، اما به‌واسطه شرایط پیچیده ژئوپلتیکی، از سال 2021 تا به امروز این پروژه انجام شده است. این پروژه‌ها به واسطه اهمیت استراتژیک و اقتصادی‌شان از اهمیت زیادی برخوردارند. در نتیجه توافق عربستان و ایران، فرصت‌های زیادی در خاورمیانه و فراتر از آن برای ایران ایجاد شده است. نزدیکی تهران به مسکو و پکن همزمان حفظ روابط این کشور با هند - بازیگری که رابطه اقتصادی و استراتژیک قدرتمندی با ایالات متحده دارد - پیچیدگی‌های نظم جهانی حاکم را برجسته می‌کند.