مناقشه بر سر آرش؛ ریشه اختلاف ایران با عربستان و کویت کجاست؟ چرا اکنون و در بحبوحه تجدید روابط؟

به گزارش اکوایران،  کویت و عربستان سعودی طرح‌های ایران برای آغاز حفاری در یک میدان گازی مشترک را «رد کرده‌اند». مناقشه بر سر منابع طبیعی فراساحلی ریشه در عدم تعیین مرزهای دریایی بین ایران و کویت دارد. در حالی که ادعاهای رقابت‌آمیز در زمینه این میدان طولانی‌مدت بوده است، این اختلاف زمانی اهمیت پیدا کرده  که ایران به دنبال نزدیکی با کویت و عربستان سعودی است.

طبق آنچه در گزارش امواج‌مدیاج آمده، کویت سال گذشته با تعیین سفیر خود پس از بیش از شش سال روابط خود با ایران را ارتقا داد. مناقشه بر سر میدان گازی نیز بر وضعیت روابط نزدیک ایران و عربستان متمرکز شده است.

ادعاهای مقامات طرفین

 محسن خجسته‌مهر، مدیر شرکت ملی نفت ایران (NIOC) در 27 ژوئن گفت «کار مقدماتی» در زمینه همکاری انرژی با ریاض آغاز شده است. او گفت «هیچ زمینه مورد مناقشه» مشترک با پادشاهی سعودی وجود ندارد.

خجسته‌مهر توضیح داد که ایران برای آغاز حفاری در میدان گازی آرش که در کویت و عربستان سعودی به نام الدوره شناخته می شود، «کاملاً آماده است». وی همچنین تاکید کرد که «منابع قابل توجهی» برای این پروژه تخصیص داده شده است.

رئیس شرکت ملی نفت ایران گفت: با توجه به احیای روابط ایران و عربستان، کار مقدماتی برای همکاری‌های دوجانبه آغاز شده است.

اظهارات مدیر ارشد نفتی ایران درباره آرش/الدوره در کویت خوشایند نبود.

سعد البراک وزیر نفت کویت در 10 ژوئیه گفت که کویت و عربستان سعودی «حقوق انحصاری» در میدان گازی فراساحلی دارند. البراک گفت که ادعاهای ایران «بر اساس تعیین مشخص مرزهای دریایی نیست.»

خبرگزاری رسمی کویت KUNA در 3 ژوئیه به نقل از یک منبع ناشناس در وزارت امور خارجه از ایران خواست تا در مذاکرات برای ایجاد مرزهای دریایی شرکت کند.

به طور جداگانه، یک منبع ناشناس در وزارت خارجه عربستان در 4 ژوئیه ادعا کرد که مالکیت منابع طبیعی در منطقه بی طرف کویت-عربستان - از جمله کل میدان آرش/الدوره- فقط در اختیار پادشاهی و کویت است.

خبرگزاری عربستان سعودی (SPA) به نقل از یک منبع ناشناس وزارت امور خارجه اعلام کرد که شهر کویت و ریاض به تنهایی دارای حق حاکمیت کامل برای بهره برداری از ثروت در این منطقه هستند.

این منبع سعودی تاکید کرد که پادشاهی درخواست های قبلی خود را از ایران برای آغاز مذاکرات برای تعیین مرزهای شرقی منطقه زیر آب تجدید می کند.

نکته مهم این است که منبع ناشناس از کویت و عربستان سعودی به عنوان  «طرف مذاکره‌کننده واحد» در مقابل ایران یاد کرده است. قابل توجه است که دو کشور عرب خلیج فارس تنها در سال گذشته به تفاهم بین خود در مورد توسعه آرش/الدوره دست یافتند.

میدان گازی آرش/الدوره

میدان گازی آرش/الدوره که در منطقه بی‌طرف کویت-عربستان سعودی قرار دارد، با ایران مشترک است، میدانی که عمدتا به نام آرش شناخته می‌شود.

ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در 10 ژوئیه گفت که جمهوری اسلامی این موضوع را در گفتگو با کویت پیگیری می‌کند. کنانی توضیح بیشتری نداد.

سه روز پیش از آن، در 7 ژوئیه، مصطفی نخعی، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس، مدعی شد که ایران درباره ادعای عربستان سعودی درباره میدان گازی «تردید» دارد.

مهدی حسینی، معاون سابق وزیر نفت ایران، در 10 ژوئیه استدلال کرد که کویت و عربستان سعودی ممکن است تا زمانی که مرزهای دریایی ایجاد نشود، حق بهره‌برداری از منابع در منطقه بی‌طرف را نداشته باشند.

حسینی با بیان اینکه مرز ایران با منطقه بی‌طرف مشخص نیست، گفت: بنابراین اگر کویت معتقد است ایران حق بهره‌برداری از میدان گازی را ندارد، با این منطق، آنها نیز چنین نمی‌کنند.

این مقام سابق ایرانی تاکید کرد که تعیین مرزهای دریایی باید در اولویت قرار گیرد.

تاریخچه 

میدان گازی آرش/الدوره از زمان کشف آن در سال 1967 منبع اختلاف بین ایران و کویت بوده است.

سهم ایران از این میدان در غرب جزیره خارک قرار دارد. دور اولیه مذاکرات ایران و کویت برای تعیین مرز دریایی در سال 1963 انجام شد.

پس از دور دوم مذاکرات در سال 2000، ایران فعالیت‌های استخراج را آغاز کرد. با این حال، کویت که قبلاً با همکاری عربستان سعودی برای توسعه میدان گازی موافقت کرده بود، تهدید به شکایت را مطرح کرد و در نتیجه کار را متوقف کرد. کویت و عربستان سعودی در مارس 2022 قراردادی را برای توسعه میدان گازی فراساحلی امضا کردند.

این توافقنامه تولید روزانه 1 میلیارد فوت مکعب گاز و 84000 بشکه در روز میعانات گازی را پیش‌بینی می کند.

ایران معتقد است که توافق کویت و عربستان «غیرقانونی» است و توسعه میدان گازی باید بین هر سه کشور هماهنگ شود.

جواد اوجی، وزیر نفت ایران گفته است که حل و فصل اختلافات بر سر میادین مشترک نفت و گاز «اولویت» است. ایران دارای 28 میدان مشترک نفت و گاز از جمله آرش/الدوره است.

در بحبوحه اختلافات مجدد بر سر آرش/الدوره ، اوجی در حاشیه کنفرانس اوپک در وین در 5 ژوئیه گفتگوهای «صریح» با همتای سعودی خود داشت. مشخص نیست که آیا آ‌ها در مورد میدان گازی مورد مناقشه بحث کردند یا خیر.

مشاجره بر سر آرش  در متن بهبود روابط

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه، در 21 ژوئن به کویت سفر کرد که اولین سفر یک دیپلمات ارشد ایرانی به کویت از زمان روی کار آمدن ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور محافظه کار در اوت 2021 بود.

کویت در آگوست 2022 اولین سفیر خود را در تهران پس از بیش از شش سال انتخاب کرد. ایران در ماه می 2023 سفیر خود را در کویت منصوب کرد و در حال تعیین سفیر جدید در عربستان سعودی است.

تنش‌زدایی ایران و عربستان با میانجی‌گری چین در ماه مارس می‌تواند به هموار کردن راه برای توافق سه‌جانبه برای بهره‌برداری از میدان آرش/الدوره کمک کند.

ایران با توسعه میادین مشترک نفت و گاز غریبه نیست و ممکن است از تجربیات خود با قطر و عمان برای مذاکره با کویت و عربستان سعودی استفاده کند.

شرکت‌های انرژی بین المللی همچنان به انعقاد معاملات سودآور با کشورهای حاشیه خلیج فارس و عراق ادامه می‌دهند. این ممکن است ایران را تشویق کند تا به سرعت با همسایگان خود در مورد توسعه آرش/الدوره  به توافق برسد.

با این حال، حتی با وجود اراده سیاسی، تحریم‌های غرب مانع عملی بزرگی برای همکاری منطقه ای انرژی ایجاد می‌کند.