به گزارش اکوایران، روز یکشنبه، تلاقی بی‌سابقه گرما و رطوبت در فرودگاه بین‌المللی خلیج‌فارس ایران، باعث ثبت رکوردی در شاخص گرما شد و به ۱۵۰ درجه رسید که در لبه تحمل انسانی است. در اوایل این ماه، بیش از هزار نفر به دلیل گردوغباری که منطقه جنوب شرق کشور را فرا گرفته، به درمانگاه و بیمارستان مراجعه کردند.

از تهران گرفته تا مناطق روستایی، مردم ویدئوهایی را در رسانه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذارند که در آن از روزهای گرم و بدون آب شکایت دارند. از برخی شیر آب‌ها نیز چیزی جز گل و خاک نمی‌چکد.

به نوشته واشنگتن‌پست، کمبود آب که به گفته کارشناسان تا حد زیادی ناشی از سوءمدیریت چند دهه‌ای است، یک مشکل طولانی‌مدت است. اما با شتاب‌گرفتن تغییرات آب‌وهوایی شدیدتر شده‌اند و محرک فزاینده نارضایتی‌هایی هستند که در سال‌های اخیر موجب اعتراضات زیادی شده‌اند.

برخی نسبت به وضعیت خوزستان خشک‌سالی‌زده که مکرراً مرکز اعتراضات بوده، هشدار داده‌اند. مقامات محلی در استان گلستان نیز در روز دوشنبه برای جلوگیری از تظاهرات، درخواست تانکرهای آب کردند. پس از تظاهرات سال گذشته، دولت نسبت به این مسئله حساس تر شده است.

مقامات در پیام‌های عمومی به دنبال این بوده‌اند که تقصیر را به خاطر محدودکردن جریان آب رودخانه هیرمند، به گردن طالبان بیاندازند. مسئولان همچنین سیل و ریزش سنگ را عامل اخلال در عملکرد سدهای اطراف تهران و شهروندان عادی را عامل مصرف بیش از حد آب و برق می‌دانند. اما این توضیحات بسیاری را راضی نکرده است.

کاوه مدنی، مدیر اتاق فکر آب سازمان ملل که در سال ۲۰۱۸ از سمت خود به عنوان معاونت محیط‌زیست ریاست‌جمهوری استعفا داد، گفت: «طی دهه‌ها، مقامات ایران تلاش کرده‌اند با ساختن ده‌ها سد که جریان طبیعی و انباشت آب را منحرف می‌کند، خواسته‌های فوری بخش کشاورزی که بستر حمایت سیاسی آن‌هاست را خشنود نگه دارند».

این سیاست‌ها خسارت‌های زیادی به بار آورده است. مدنی گفت: «کشاورزی آب‌های سطحی ایران که در رودخانه‌ها، دریاچه‌ها، تالاب‌ها و ذخایر زیرزمینی ذخیره می‌شود را تضعیف می‌کند، اما نگران‌کننده‌ترین مورد، کاهش ذخایر آب زیرزمینی است که در اعماق زمین قرار داشته و به کندی پر و احیا می‌شوند که به طور کامل خالی شده‌اند. کارشناسان می‌گویند این آسیب جبران‌ناپذیر است».

یک مقام سابق محیط‌زیست استان سیستان و بلوچستان، منطقه‌ای که به شدت دچار تنش آبی با افغانستان است، گفت: «مقامات به دنبال توجیه بی‌توجهی خود در طول این سال‌ها هستند. کمبود آب ناکارآمدی آن‌ها را نشان می‌دهد».

بی‌آبی در تهران

ماه گذشته، ساکنان تهران با یک بحران غیرمعمول روبرو شد. پس از توقف جریان آب در بخش‌هایی از شهر، مردم برای پرکردن سطل و تأمین آب خانه‌های خود صف کشیدند.

محسن اردکانی، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران گزارش‌های مربوط به کمبود آب را رد کرد. او به رسانه‌های وابسته به دولت گفت که برخی مناطق با «نوسانات آب» روبرو هستند. اما بر اساس گزارش‌هایی که در فضای مجازی به اشتراک گذاشته شد، برخی از ساکنان تهران و کرج همچنان کمبود آب دارند.

کاهش آب‌های زیرزمینی

تحقیقات نشان داده که ایران که دارای پوشش سرزمینی متنوعی است، در منطقه‌ای آسیب‌پذیرتر در برابر تغییرات اقلیمی قرار دارد. با افزایش میانگین دما، آب‌وهوای شدید مانند طوفان‌های گردوغبار و سیل تشدید می‌شود. بیابان‌زایی، فروچاله‌ها و خاک‌های شور نیز گسترش می‌یابند.

مدنی گفت که تغییرات آب‌وهوایی مانند بنزینی بر آتش است.

طی دهه‌ها تحریم ایالات متحده و روابط خصمانه ایران با غرب، تهران برای تأمین غذا و شغل به بخش کشاورزی یارانه پرداخت کرده است. سروش سروشیان، مدیر مرکز هواشناسی و سنجش‌ازدور دانشگاه کالیفرنیا گفت که این بخش حدود ۹۰ درصد از آب موجود را مصرف می‌کند. با گذشت سال‌ها، چاه‌ها باید عمیق‌تر حفر شوند.

شرکت مدیریت منابع آب ایران در این ماه به خبرگزاری‌های دولتی اعلام کرد که حتی پس از یک سال نسبتاً پرباران، مخازن حیاتی آب شرب و آبیاری بیش از ۸۰ درصد خالی هستند.

مدنی گفت که مقامات در مورد ساخت سدهای بیشتر و هدایت مجدد آب برای رفع کمبودها در کوتاه‌مدت مصمم هستند. او گفت: «پس از سال‌ها وخامت، نمی‌توان هروقت که اراده کردند تالاب‌ها و دریاچه‌ها را احیا کرد. نمی‌توان هر زمان که تصمیم گرفتند سطح آب‌های زیرزمینی را بالا آورده یا از طوفان‌های شن و گردوغبار، جنگل‌زدایی و از دست رفتن تنوع زیستی جلوگیری کنند».

تنش‌ها با طالبان

در ماه می، تهران خشم خود را متوجه طالبان کرد و آنها را به نقض معاهده آبی ۱۹۷۳ با محدودسازی جریان رودخانه مشترک هیرمند از افغانستان به ایران متهم کرد. طالبان کاهش آب این رودخانه را مقصر خشکسالی می‌داند. پس از کشته‌شدن دو مرزبان ایرانی و یک سرباز افغان در درگیری مرزی ماه می، تنش به بالاترین حد خود رسید. چند روز بعد، ابراهیم رئیسی برای دفاع از «حقوق آب ایرانیان» به این منطقه سفر کرد.

کارشناسان می‌گویند رودخانه هیرمند تنها بخشی از داستان است. مقام سابق سیستان و بلوچستان گفت که طالبان یک قربانی برای تهران است. او گفت: «فرض کنیم که طالبان سهم خود را از آب به ایران بدهد، بحران آب همچنان حل‌نشده باقی خواهد ماند».

همچنین برخی از خشک‌ترین استان‌ها، مانند خوزستان و سیستان و بلوچستان، از نظر تاریخی محل زندگی بسیاری از مسلمانان سنی در ایران با اکثریت شیعه هستند. این مقام گفت که کمبود آب فقر این جوامع حاشیه‌نشین را تشدید کرده باعث افزایش مهاجرت از آن‌ها می‌شود.