رویای جدید بایدن توازن نظامی منطقه را بر هم می‌زند؟/ نقش کلیدی برنامه هسته‌ای تهران در معادلات آینده

به گزارش اکوایران، شواهد نشان می دهد فارغ از تنش های حاکم بر سرزمین های اشغالی به واسطه تصویب لایحه جنجالی اصلاحات قضائی، دولت بایدن در صدد است تا زمینه را برای عادی سازی روابط عربستان و اسرائیل هموار کند؛ خواسته ای که به ادعای ناظران تل آویو و ریاض نیز خواهانش هستند. با این حال تحقق چنین گزاره ای منوط به عبور از موانع متعددی است.

آیا ایران می تواند دلیل هم صدایی تل آویو و ریاض شود؟

به نوشته اقتصادنیوز، عربستان سعودی در برابر خواست واشنگتن مبنی بر پیوستن به توافق ابراهیم شروطی را مطرح کرده و  در جریان دیدارش با نمایندگان آمریکا، چهره هایی چون جیک سالیوان و برت مک گرک بر دو گزاره تاکید دارد، نخست دریافت تضمین های امنیتی و دوم داشتن حمایت واشنگتن از توسعه برنامه هسته ای غیرنظامی اش است. علاوه بر این ریاض در ازای برقراری روابط دیپلماتیک با اسرائیل بر شرایط فلسطینی ها و مسئله توقف توسعه شهرک سازی های ها نیز تاکید دارد؛ دو مقوله ای که اعضای رادیکال کابینه بنیامین نتانیاهو، نخست وزیری اسرائیل طبیعتا تاب رایزنی یا عقب نشینی در برابرشان را ندارند.

اندرو پاراسیلتی، تحلیلگر مسائل بین الملل با انتشار یادداشتی در المانیتور ضمن اشاره به چالش های حاکم بر فرایند عادی سازی روابط اسرائیل و عربستان در این باره نوشت: در شرایط کنونی دو عامل، نخست، هراس از قیام فلسطینی ها که این پتانسیل را دارد تا انتفاضه دیگری را رقم زند و دیگری دغدغه بالقوه ریاض و تل آویو از پیشرفت برنامه هسته ای ایران و نفوذ این کشور در عراق، سوریه و لبنان موجب شده تا ریاض و تل آیو برای تعریف قدرت بازدارندگی در برابر ایران از شروط خود عقب نشینی کنند. از همین رو نه مخالفت خوانی های رادیکال های عضو کابینه «بی بی» قادراست مانع از اجرای توافق ابراهیم شود و نه خط و نشان های جمهوری خواهان کنگره برای بایدن، چرا که(به ادعای) این تحلیلگر، بازدارندگی ایران، خواست مشترک عربستان، اسرائیل و ایالات متحده است.

بایدن به دنبال آرای لابی های اسرائیلی است

همزمان تام فریدمن نیز در نیویورک‌تایمز ضمن اشاره به این مقوله که شروط ریاض می تواند برای رئیس جمهوری آمریکا چالش برانگیز باشد، در این باب نوشت: بایدن در حال بررسی گزینه ها است. طبیعتا خواست او مبنی بر اجرای توافق ابراهیم میان عربستان و اسرائیل منوط به تایید کنگره خواهد بود.در همین راستا اقتصادنیوز با عبدالرضا فرجی راد، استاد ژئوپلتیک و محمد بیات، تحلیلگر مسائل ارشد خاورمیانه گفت‌وگو داشت. فرجی راد در پاسخ به سوال اقتصادنیوز مبنی بر این که تا چه اندازه چالش های حاکم و مخالفت خوانی ها،خواه در کابینه افراط گرای تحت رهبری نتانیاهو، خواه در کنگره آمریکا می تواند به مانعی در برابر تحقق خواست دولت بایدن تبدیل شود گفت: رئیس جمهوری آمریکا در شرایط کنونی به دنبال آن است تا در آستانه برگزاری انتخابات ریاست جمهوری از رای دهندگان آمریکایی امتیاز بگیرد، طبیعتا اجرایی کردن توافق ابراهیم میان عربستان و اسرائیل این فرصت را به بایدن خواهد داد تا آرای لابی های اسرائیلی در آمریکا را از آن خود کند.

چالش «بی بی»

 فرجی راد در پاسخ به این سوال که با لحاظ کردن شروط ریاض، آیا رئیس جمهوری آمریکا قادر است از سد کنگره بگذرد، پاسخ داد: طبیعتا کنگره امریکا با شروط عربستان مخالفت نخواهد کرد بالاخص در شرایط کنونی که چین در فعالیت های هسته ای غیر نظامی با ریاض همکاری دارد. طبیعتا واشنگتن می خواهد چنین فعلی زیر کنترل و نظارت کامل این کشور انجام شود. با این همه به باور این استاد دانشگاه، نتانیاهو برای قانع کردن رادیکال های عضو کابینه اش با چالش هایی جدی روبرو خواهد شد؛ چرا که آنها نه تنها با خواست ریاض مبنی بر امتیاز دادن به فلسطینی ها موافقت نخواهند کرد، بلکه بر فرایند گسترش شهرک سازی ها تاکید داشته و در صدد هستند تا به ادعای خود سرزمین یهود را تا غرب رود اردن گسترش دهند؛ گزاره ای که طبیعتا تنش ها را افزایش خواهد داد. این استاد ژئوپلتیک در ادامه خاطر نشان کرد که نتانیاهو شاید ناچار شود برای تحقق شروط ریاض یک یا چند عضو کابینه اش را کنار بگذارد؛ هرچند چنین فعل و انفعالی نیز می تواند موجب سقوط کابینه شکننده  «بی بی» شود.

رقص شمشیر ریاض

فرجی راد در پاسخ به سوال اقتصادنیوز در باب این که راه حل یا استراتژی احتمالی ایالات متحده برای تحقق این خواست مشترک چه خواهد بود، گفت: واشنگتن این پتانسیل را دارد تا ریاض و تل آویو را به یکدیگر نزدیک کند؛ بدین معنا که واشنگتن این توان را دارد تا با شروط ریاض موافقت کند و پادشاهی نیز در ازای آن برای آن که افکار عمومی را راضی نگاه دارد می تواند ظاهرا با اسرائیل رایزنی کرده و بستر را برای گفتگو میان تشکیلات خود گردان فلسطین (ساختاری که جایگاهش به شدت شکننده شده است) با اسرائیل هموار سازد؛ فارغ از این که گفتگوها نتیجه بخش خواه بود یا نه. به گفته این استاد ژئوپلتیک توسل به چنین استراتژی هم موجب خواهد شد تا هم ریاض هم صدا با اسرائیل قدرت بازدارندگی در برابر ایران تعریف کنند و هم مسیر برای سرمایه گذاری آمریکا در حوزه هسته ای پادشاهی هموار شود.

چرایی مخالفت واشنگتن با شروط ریاض؟

با این همه محمد بیات باور دیگری دارد و از زاویه ای متفاوت این وضعیت پیچیده را تحلیل می کند. بیات در گفت‌وگو با اقتصادنیوز در این باب گفت: عادی سازی رابطه اسرائیل با پادشاهی سعودی را باید بر مبنای دو گزاره تبیین کرد. نخست: براساس قانونی نانوشته(‌ادعایی) ایالات متحده، اسرائیل باید در منطقه برتری استراتژیک و نظامی داشته باشد. گزاره دوم: اسرائیل باید قدرت برتر باشد و سایر بازیگران خاورمیانه چون عربستان، ترکیه و حتی ایران قادر نباشند در برابر این بازیگر مانع تراشی کنند. بیات در ادامه افزود: بر اساس این دو گزاره، طبیعتا موافقت ایالات متحده با شروط ریاض که حول محور ارسال سلاح های استراتژیک و سرملیه گذاری در عرصه غنی سازی هسته ای است، طبیعتا توازن نظامی حاکم بر منطقه را برهم خواهد زد و فراتر از آن می تواند زمینه ساز رقابت تسلیحاتی در خاورمیانه شود.

 بیات در پاسخ به سوال اقتصادنیوز در باب چرایی سفر نمایندگان امریکا به عربستان آن هم در شرایطی که کنگره بالاخص جمهوری خواهان مخالف ارسال هرگونه سلاح استراتژیک به پادشاهی است، گفت: طبیعتا در چنین شرایطی سفرهایی انجام می شود که هدفشان ارائه امتیازهایی به پادشاهی است، امتیازهایی متفاوت از شروطی که ریاض خواهانشان است. بیات در پاسخ به سوال اقتصادنیوز مبنی بر این که تلاش برای اجرای سیاست بازدارندگی علیه ایران تا چه اندازه می تواند اسرائیل و عربستان را هم صدا کند، گفت: این مقوله به هیچ عنوان نه برای تل آویو با اهمیت است نه ریاض. به باور بیات، امروز عربستان فراتر از برقراری صلح، خواهان برتری در منطقه است. چرا که این بازیگر به واسطه توافق پکن به تنش های حاکم بر روابطش با تهران پایان داد و حالا به دنبال مرحله ای بالاتر از مرحله تنش زدایی است.این تحلیلگر مسائل منطقه در نهایت تاکید کرد که عادی سازی روابط پادشاهی و اسرائیل اجرایی می شود اما نه در میان مدت.