نیویورک‌تایمز: توافق زندانیان می‌تواند مسیر توافق هسته‌ای را هموار کند

به گزارش اکوایران، به گفته مقامات و تحلیلگران، اعلام توافق مبادله زندانیان بین ایالات متحده و ایران می‌تواند چشم انداز همکاری دیپلماتیک بیشتر، از جمله در جهت هدف دیرینه دولت بایدن برای مهار برنامه هسته‌ای ایران را افزایش دهد.

به نوشته نیویورک‌تایمز، در حالی که چندین نقطه اشتعال و خصومت‌های عمیق بین واشنگتن و تهران وجود دارد، از جمله تهدیدها برای حمل و نقل کشتی‌ها در خلیج فارس و حمایت ادعایی ایران از جنگ روسیه در اوکراین، موفقیت توافق دشوار تبادل زندانی، مشکلی جدی را -در رابطه‌ای که هرگز از رویارویی نظامی دور نیست- برطرف می‌کند.

بر اساس توافقی که روز پنجشنبه اعلام شد، ایران در ازای آزادی پنج ایرانی زندانی در ایالات متحده و همچنین آزادسازی حدود 6 میلیارد دلار از دارایی‌های ایران برای اهداف بشردوستانه، پنج ایرانی آمریکایی را از بازداشت آزاد می‌کند.

هنری روم، کارشناس ارشد موسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک، گفت: «توافق زندانیان گامی کلیدی به جلو برای تلاش‌های واشنگتن و تهران برای کاهش تنش‌ها است، در حالی که آنها به دنبال بازگشت به مذاکرات رسمی هسته‌ای در اواخر سال جاری هستند».

این توافق در حالی انجام می‌شود که به نظر می‌رسد ایران و ایالات متحده از توافقی غیررسمی پیروی می‌کنند که بر اساس آن ایران برنامه هسته‌ای خود و همچنبن شبه گروه‌های وابسته به خود را در عراق و سوریه محدود کرده است تا از واکنش تلافی‌جویانه آمریکا جلوگیری کند.

پس از مذاکرات غیرمستقیم در عمان در اوایل سال جاری، مقامات آمریکایی مکرراً دستیابی به هرگونه «توافق» هسته‌ای با ایران را رد کرده اند. اما مقامات چندین کشور تفاهماتی را توصیف کرده‌اند و به نظر می‌رسد ایران به آن‌ها پایبند است. پارامترهای آن شامل غنی‌سازی اورانیوم در سطوح خلوص کمتر از 60 درصد و عدم اقدام عمده علیه نیروهای آمریکایی، توسط نیروهای وابسته به ایران در سوریه و عراق است.

دو مقام ارشد دفاعی اسرائیل گفتند که توافق مربوط به زندانیان و وجوه مسدود شده بخشی از تفاهمات گسترده‌تری است که در عمان حاصل شده است. به گفته مسئولان، این تفاهمات در حال حاضر در میدان اجرا می‌شود. یک مقام ارشد ارتش آمریکا گفت که فعالیت گروه‌های مورد حمایت ایران در سوریه و عراق علیه نیروهای آمریکایی در این کشور در هفته‌های اخیر کاهش یافته است. یکی از مقامات اسرائیلی ادعا کرد: «در حالی که ایران از زمان تهاجم سال گذشته به اوکراین، به روسیه کمک های نظامی از جمله پهپادهای قدرتمند ارسال کرده است، مسکو بیشتر از آنچه دریافت کرده است، می‌خواهد.»

آقای روم گفت که دولت بایدن احتمالا امیدوار است که مذاکرات رسمی هسته‌ای که توسط اتحادیه اروپا سازماندهی شده بود؛ در اواخر سال جاری از سر گرفته شود.

اما آقای روم افزود که با توجه به حساسیت سیاسی این موضوع، بعید است که دولت بایدن پیش از انتخابات 2024 خواهان یک توافق هسته‌ای جدید باشد. با توجه به احتمال بازگشت آقای ترامپ به دفتر ریاست جمهوری، ممکن است ایران نیز همین احساس را داشته باشد. یکی از دلایل کلیدی شکست مذاکرات برای بازگرداندن توافق هسته‌ای در سال گذشته، اصرار تهران بر تضمین‌هایی بود که بر اساس آن رئیس‌جمهور آینده، شاید خود آقای ترامپ، دوباره از این توافق انصراف نخواهد داد – قولی که دولت بایدن نمی‌توانست بدهد.

تفاوت بین یک توافق رسمی و غیر رسمی در مورد مسئله هسته‌ای، از نظر سیاسی مهم است. یک توافق رسمی احتمالاً مستلزم تأیید کنگره آمریکا است، جایی که حتی بسیاری از دموکرات‌ها نسبت به هرگونه اقدام برای ارائه تسهیلات اقتصادی و سیاسی به دولت ایران تردید دارند. یک تفاهم غیررسمی به دولت بایدن اجازه می‌دهد کنگره را دور بزند، موضوعی که باعث آزار بسیاری از جمهوری‌خواهان شده است. برخی از آنها روز پنجشنبه شکایت کردند که توافق برای آزادی آمریکایی‌ها که به ادعای مقامات ایالات متحده به اتهامات ساختگی بازداشت شده‌اند، میلیاردها دلار پاداش به ایران برای این اقدام بوده است.

رضایت ایران از «دیپلماسی افتخارآمیز»

رسانه های خبری ایران این توافق را به عنوان یک پیروزی برای دولت محافظه‌کار ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران معرفی کردند و آن را «دیپلماسی افتخارآمیز» خواندند. اما تحلیلگران ایرانی گفتند که ادامه حسن نیت حاصل از مبادله زندانیان، برای دستیابی به توافقات گسترده‌تر در مورد برنامه‌های هسته‌ای و نظامی ایران همچنان چالش برانگیز است.

جناح محافظه‌کار ایران به شدت با دادن امتیاز بیشتر به ایالات متحده فراتر از چارچوب موجود توافق هسته‌ای 2015 مخالف است. آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی گفته است که برنامه‌های موشکی و پهپادی ایران یک امر دفاعی و غیرقابل مذاکره است.

با این حال، برخی از ایرانیان روز پنجشنبه توافق زندانیان را جشن گرفتند و امیدوار هستند که این توافق گامی به سوی کاهش تحریم‌های اعمال شده علیه ایران باشد.

نصرالله زارعی، کارشناس نفت و انرژی در گفتگوی عمومی در شبکه اجتماعی کلاب هاوس گفت: «ما دعا می‌کنیم که توافق امروز بخشی از یک سری مذاکرات برای توافقی گسترده‌تر باشد که همه تحریم‌ها را لغو می‌کند و برای ایرانی‌ها آسودگی می‌آورد.»

اما برخی از تحلیلگران نسبت به افزایش انتظارات برای دیپلماسی در آینده هشدار دادند و گفتند که معامله زندانیان احتمالاً نشانه‌ای از یک گشایش دیپلماتیک بزرگتر نیست.

کریم سجادپور، تحلیلگر بنیاد کارنگی برای صلح بین المللی گفت: «دشمنی جمهوری اسلامی با ایالات متحده در هویت آن نقش اساسی دارد. ایران ممکن است در تنگنا‌های اقتصادی مایل به توافقات تاکتیکی درباره زندانیان دوتابعیتی و برنامه هسته‌ای باشد، اما خصومت آن با ایالات متحده استراتژیک و پایدار است.»

او همچنین ابراز نگرانی کرد که دولت بایدن به طور مخفیانه به توافقات امنیتی با ایران دست می‌زند.

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه، شاید با توجه به چنین انتقاداتی، روز پنجشنبه سعی کرد که بر موضع سخت ایالات متحده پافشاری کند.

آقای بلینکن به خبرنگاران گفت: «ما به اجرای همه تحریم‌های خود و  مقابله قاطعانه علیه فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده ایران در منطقه و فراتر از آن ادامه خواهیم داد.»

او گفت: «هیچ یک از این تلاش‌ها باعث تضعیف آن [فشارها] نمی‌شود. اینها مسیرهای کاملاً مجزا هستند. ما روی بازگرداندن مردم خود به خانه متمرکز شده‌ایم، اما به اقدامات قوی علیه سایر فعالیت‌های ایران، که ما و بسیاری دیگر از کشورها عمیقاً به آن‌ها اعتراض داریم، ادامه می‌دهیم.»