بالا گرفتن تنش‌ها در قره‌باغ؛ انتقال نیروهای نظامی ارمنستان به منطقه/ بحران انسانی قره‌باغ از کنترل خارج می‌شود

به گزارش اکوایران» اساسا، چیزی که امروز الهام علی‌اف، رئیس جمهور آذربایجان به مردم ارمنی این منطقه دور افتاده که در داخل مرزهای آذربایجان قرار دارد، می‌گوید این است:  کنترل سیاسی دولت آذربایجان را بپذیرید یا قره باغ را ترک کنید. اما رهبران اکثریت ارمنی قره‌باغ استدلال می‌کنند که تاکتیک‌های علی‌اف برابر با نسل‌کشی است – و به نظر می‌رسد بسیاری از ساکنان آماده‌اند به جای تسلیم شدن و تبعیت، از گرسنگی بمیرند. علی‌اف در مصاحبه‌ای در دوم اوت با یورونیوز تاکید کرد: «افرادی که در قره باغ زندگی می‌کنند... آنها در آذربایجان زندگی می‌کنند. آنها باید انتخاب کنند که آیا به عنوان شهرواندان یک اقلیت قومی زندگی کنند یا اینکه آن‌جا را ترک کنند. پس این انتخاب آنهاست.»

تله علی‌اف؟

به نوشته واشینگتن‌پست، آذربایجان در تلاشی آشکار برای اعمال حاکمیت خود، از 15 ژوئن جاده ارمنستان به قره باغ را که به «کوریدور لاچین» معروف است، مسدود کرده است. بدون این مسیر، جمعیت ارمنی دسترسی به غذا، سوخت، دارو و اقلام ضروری دیگر را از دست داد‌ه‌اند. آذربایجانی‌ها می‌گویند که آماده ارسال غذا از آذربایجان هستند، اما ارمنی‌ها می‌ترسند که این یک تله باشد - اولین گام به سوی ادغام با اجبار - و اقلیت ارمنی مسیرهای ورودی آذربایجان را با موانع سیمانی مسدود کرده‌اند.

آراییک هاروتونیان، رئیس‌جمهور «آرتساخ» -نام ارمنی منطقه قره‌باغ- این هفته در بیانیه‌ای خواستار حمایت بین‌المللی علیه آنچه که او «سیاست نسل‌کشی» خواند شد و گفت: «محاصره کریدور لاچین یک اتفاق منفرد نیست. این را باید بخشی از سیاست برنامه‌ریزی شده، کلان و هماهنگ آذربایجان با هدف نابودی کل مردم آرتساخ دانست.» او خواستار تشکیل جلسه شورای امنیت سازمان ملل شد.

وزارت امور خارجه ارمنستان نیز روز شنبه اعلام کرد که ایروان به دلیل وضعیتی که در قره باغ کوهستانی به دلیل محاصره گذرگاه لاچین ایجاد شده است، خواستار تشکیل جلسه اضطراری شورای امنیت سازمان ملل شده است.

در آستانه یک بحران انسانی؟

مقامات وزارت خارجه آمریکا با شرکای اروپایی خود و روسیه، در تلاش برای بازگشایی کریدور لاچین و پایان دادن به بحران انسانی بوده‌اند. وضعیت اسفبار ساکنان آنجا نگرانی‌های بین المللی فزاینده‌ای را برای 120،000 ساکن قره باغ کوهستانی برانگیخته است. لوئیس مورنو اوکامپو، دادستان سابق دادگاه کیفری بین‌المللی، این هفته گزارشی را منتشر کرد که در آن نوشت «مبنای معقولی وجود دارد که باور کنیم یک نسل‌کشی در حال انجام است».

مقامات ایالات متحده بر این باورند که ارامنه در قره باغ کوهستانی، تنها به دلیل باغ‌ها و سایر مواد غذایی تولید شده در خانه قادر به زنده ماندن هستند. آنها نگران اند که در عرض دو ماه، با نزدیک شدن به زمستان، مردم با گرسنگی مواجه شوند. ارامنه از تکرار نسل‌کشی عثمانی در سال 1915 هراس دارند، خاطره‌ای تاریخی که همیشه در ذهن ارامنه در سراسر جهان حاضر است.

محاصره سوختی آذربایجان در داخل قره باغ کوهستانی تأثیرات فلج کننده‌ای داشته است. به گفته یک مقام ارمنی، «حتی خودروهای آمبولانس نیز قادر به فعالیت در قره باغ کوهستانی نیستند، زیرا سوخت وجود ندارد».

گسیل نیروها به منطقه

در چنین شرایطی است که منابع جمهوری آذربایجان روز شنبه، به ‌نقل از وزارت دفاع این کشور خبر داده‌اند که نیروهای مسلح ارمنستان در حال انتقال نیروها و تجهیزات نظامی بیشتر به منطقه لاچین هستند.

بحران انسانی پیرامون کریدور لاچین آخرین فصل از یک درگیری چند دهه‌ای بر سر منطقه قره باغ کوهستانی است. ارمنستان در سال 1994 کنترل آن را به دست آورد، اما درگیری‌ها تا 25 سال بعد ادامه یافت. آذربایجان در جنگی در سال 2020 کنترل قره‌باغ را به دست گرفت که ارمنستان را مات و مبهوت کرد. روسیه میانجی قراردادی بود که به آن جنگ پایان داد و یک نیروی اسماً حافظ صلح در قره باغ کوهستانی دارد. اما توانایی مسکو برای حفظ صلح و ثبات، به دلیل درگیری اوکراین به شدت تضعیف شده است.

دولت ارمنستان در ایروان به ریاست نیکول پاشینیان، نخست وزیر، اعلام کرده است که برای یک توافقنامه صلح گسترده با باکو آماده است. دو طرف مذاکرات مکرری را برگزار کرده اند، از جمله سه جلسه در ایالات متحده که توسط دولت بایدن برگزار شد. اما این روند دیپلماتیک به دلیل بحران لاچین دچار اختلال شده است.

یک دیپلمات ارمنی این هفته گفت که دولت او همچنان به دنبال عادی سازی روابط با باکو است. اما او گفت که ایروان خواهان «ضمانت‌های بین‌المللی» برای «اجرای کامل توافق صلح» و «تضمین حقوق و امنیت مردم قره‌باغ کوهستانی» است.

بحران لاچین چکیده چیزی است که از ابتدا مسئله اصلی بوده است. قره باغ کوهستانی مدتهاست که در سطح بین المللی به عنوان بخشی از آذربایجان به رسمیت شناخته شده است. اما اکثریت ارمنی در آنجا به جای دیکته شدن از سوی یک دولت متخاصم در باکو، خواهان نوعی خودمختاری سیاسی هستند. در گذرگاه‌های مرزی مختلف غذای فراوانی در انتظار ارسال به قره‌باغ است. اما آذربایجان باید با پایان دادن به محاصره لاچین که این بحران را آغاز کرد، اعتماد ایجاد کند.

وقتی در آوریل 2016 از استپاناکرت، مرکز قره باغ کوهستانی دیدن کردم، بنای یادبود از روح مقاومتی را در آنجا دیدم که ظاهراً باکو می‌خواهد آن را بشکند. در جاده فرودگاه، مجسمه سنگی بزرگی از پیرمرد و پیرزنی وجود دارد که به نظر می‌رسد در دامنه تپه مدفون شده اند. نام این بنای تاریخی «ما کوه‌های خود هستیم» بود.

پیام آن به جهان ساده بود: ما جایی نمی‌رویم. این هنوز هم درست است. قره‌باغ کوهستانی ممکن است از نظر قانونی بخشی از آذربایجان باشد، اما ارمنی‌هایی قرار است در آن زندگی کنند که نیاز به حمایت از حقوق انسانی خود دارند. زمان آن رسیده است که همه طرفین هر دو طرف این معادله را بپذیرند.