همکاری نفتی آمریکا و چین؛ منطق سیاست تحریمی بایدن در برابر ایران چیست؟

به گزارش اکوایران، بر اساس گفته یک منبع ایرانی و داده‌های شرکت تحلیلی کپلر، صادرات نفت خام ایران- عمدتا به چین- در ماه اوت به حدود 1.4 میلیون بشکه در روز رسید، که نسبت به میانگین 1 میلیون بشکه در روز در سه ماهه اول سال 2023 رشد داشته است. این افزایش صادرات در زمانی اتفاق می‌افتد که واشنگتن برای یک توافق غیررسمی کاهش تنش فشار می‌آورد که بخش‌هایی از آن در حال حاضر در جریان است. به نظر می‌رسد این توافق بر اجرای ضعیف‌تر تحریم‌های نفتی و بازگشایی وجوه مسدود شده ایران متمرکز است، در ازای محدود کردن غنی‌سازی اورانیوم توسط تهران تا سقف 60 درصد و تسهیل آزادی شهروندان دو تابعیتی بازداشت‌شده - با در نظر داشتن کاهش گسترده‌تر تنش در منطقه.

همزمان نشانه‌هایی از کاهش تدریجی اقدامات آمریکا علیه ونزوئلا وجود دارد. شرکت‌های نفتی رپسول و انی مجوزهایی دریافت کرده‌اند که تحت آن، محموله‌های نفتی را برای بازپرداخت بدهی‌های ونزوئلا جابجا کنند. دیوید ووت، مدیر عامل شرکت مشاوره آی‌دی‌پی گفت: «ما شاهد ارائه تعدادی مجوزهای جدید اداره کنترل دارایی‌های خارجی آمریکا هستیم و انتظار داریم به زودی مجوزهای بیشتری را شاهد باشیم. در حال حاضر، این مجوزها محدود و کنترل شده‌اند، اما شدیدا مورد استقبال قرار گرفته‌اند.»

به نوشته انرژی‌اینتلیجنس، با داغ شدن مبارزات انتخاباتی، دولت جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده، احتمالاً از افزایش بشکه‌های نفت در بازار، برای جلوگیری از افزایش قیمت نفت و تورم استقبال می‌کند. تمدید کاهش تولید داوطلبانه توسط عربستان و روسیه در روز چهارشنبه، قیمت آتی برنت را به بالاترین سطح 10 ماهه 90.60 دلار رساند. تحلیلگران می‌گویند این تعدیل در تاکتیک‌ها همچنین به دلیل تمرکز دولت بایدن بر مقابله با جنگ روسیه علیه اوکراین و گرم‌تر کردن روابط با چین است.

برایان اوتول، یکی از مقامات سابق خزانه داری ایالات متحده که اکنون در شورای آتلانتیک فعالیت دارد، همچنین خاطرنشان می کند که مقابله با صادرات محموله‌های نفتی ایران ممکن است در غیاب یک ائتلاف جهانی، دستاوردهای سیاسی محسوسی نداشته باشد. اقدامات تحریمی ایالات متحده پس از شکست مذاکرات برای احیای توافق هسته ای 2015 در سپتامبر 2022 تشدید شد، اما تمرکز این اقدامات بیشتر بر واکنش دولت به اعتراضات داخلی و ادعاها درباره تامین تسلیحات به روسیه، در کنار برخی اقدامات نفتی بود. نزدیک شدن به چین به عنوان عامل کلیدی برای مهار جریان فزاینده نفت ایران در نظر گرفته می‌شود که در بحبوحه نگرانی‌ها درباره انقباض بازار نفت در سه ماهه چهارم سال 2022 اتفاق افتاد.

تاکتیک‌های محدود کننده گذشته و پیامدها

قضاوت درباره سطح اجرای تحریم‌ها کار ساده‌ای نیست. اجرای تحریم‌ها کمتر در مورد جریمه‌هایی است که ممکن است برخی اوقات سال‌ها بعد اعمال شوند، و بیشتر در مورد تلاش‌های دیپلماتیکی است که اغلب در پشت صحنه اتفاق می‌افتد. یک مقام وزارت خزانه داری ایالات متحده با انکار سیاست کاهش اعمال تحریم‌ها گفت: "98 درصد از تمام فعالیت‌ها برای اجرای تحریم‌ها عمومی نیست و هرگز عمومی نمی‌شود." این مقام همچنین به موجی از تحریم‌های جدید اشاره کرد که صنعت نفت و شرکت‌های ایرانی در خلیج‌ فارس و آسیا را هدف قرار می‌دهند.

اما موضوع کلیدی همچنین پیام دادن و ارتباط دیپلماتیک است. زمانی که باراک اوباما، رئیس جمهور سابق آمریکا در اواخر سال 2011 تحریم‌های مالی را برای هدف قرار دادن صادرات و درآمد نفت ایران اعمال کرد، اولویت واشینگتن دریافت حمایت چندجانبه بود. دیپلماسی فشرده شرایط را برای ادامه تحریم‌ها فراهم کرد. تأمین‌کنندگان جایگزین برای پر کردن شکاف‌ها صف کشیدند و در ازای «کاهش قابل توجه» خرید نفت خام ایران، معافیت‌هایی به واردکنندگان عمده، عمدتاً آسیایی اعطا شد. فشارها نیز قدم به قدم بودند: برای مثال، تانزانیا و تووالو برای لغو ثبت نفتکش‌های ایرانی، و ارمنستان برای جلوگیری از انتقال پرداخت‌ها از طریق سیستم بانکی خود تحت فشار قرار گرفتند. پیش از توافق موقت هسته‌ای که در نوامبر 2013 منعقد شد، صادرات ایران به بیش از نصف کاهش یافت و به کمتر از یک میلیون بشکه در روز رسید.

رویکرد دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا برای ضربه زدن به جریان نفت ایران پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای در ماه مه 2018، کاملاً متفاوت بود: این فشار یک جانبه بود و پس از پایان معافیت‌های اولیه، تمرکز بر صفر کردن صادرات نفت خام و محصولات نفتی ایران بود. اجرای آن از طریق پیام‌های محکم و رویکرد همه‌گیر دولت انجام شد. دولت به کسانی که اطلاعاتی در مورد تجارت نفت ایران ارائه می‌دادند، پاداش نقدی می‌داد. ژوهای ژنرونگ چین، یکی از خریداران اصلی نفت خام ایران، در لیست سیاه قرار گرفت. به گفته مقامات ترامپ، هشدارهایی به اپراتورهای بنادر، مالکان کشتی‌ها، شرکت‌های مدیریت سرمایه، تجار و دولت‌ها داده شد که باید از اهداف تحریم‌ها دوری کنند، در غیر این صورت با هزینه‌های اقتصادی و اعتباری مواجه خواهند شد.

صادرات ایران در نهایت از 2.8 میلیون بشکه در روز تحت توافق هسته‌ای به ۱۰۰،۰۰۰ بشکه در روز کاهش یافت.

دوره بایدن: اولویت‌های جدید

الیوت آبرامز، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران در دولت ترامپ، گفت که اجرای تحریم‌ها در دولت بایدن در مقایسه با کمپین «فشار حداکثری» ترامپ ضعیف شده است. اما این تغییر نشان دهنده اولویت‌های جدید سیاست ایالات متحده است. این‌ها شامل تلاش واشنگتن در سال 2022 برای احیای توافق هسته‌ای - و موضوع روسیه است. مقامات ارشد غربی این هفته در امارات متحده عربی هستند تا برای توقف صادرات محصولات دو منظوره به روسیه فشار بیاورند. زمانی که مقامات خزانه داری در ماه مه از امارات، ترکیه و عمان  بازدید کردند نیز، تحریم‌های روسیه بالاترین اولویت را داشتند.
فرناندو فریرا، رئیس بخش ریسک ژئوپلیتیکی شرکت راپیدان انرژی، گفت موضوع دیگر این است که اعمال قوی تحریم‌ها و اجرای آن‌ها تنش‌ها با چین را بیشتر می‌کند، به این معنی که «اشتیاق جدی برای کاهش صادرات ایران وجود ندارد». تأثیر تحریم‌ها بر تجارت نفت ایران، که بیشتر آن به پالایشگاه‌های کوچک چینی (و نه شرکت‌های بزرگ دولتی) می‌رود، ممکن است بسیار کم باشد. امیر فدوی، مدیر ارشد شرکت مشاوره استراتژیک کی‌تو اینتگریتی، گفت این پالایشگاه‌ها عمدتاً برای نفت خام ایران طراحی شده‌اند و تنها مؤسسات مالی خاصی - آن‌هایی که در معرض سیستم مالی ایالات متحده نیستند - در این تجارت شرکت می‌کنند.
پس از آن خطر امنیتی وجود دارد، همان‌طور که در واکنش به سیاست ترامپ دیده می‌شود، و دولت بایدن به طور خاص به دنبال کاهش تنش است. علی واعظ از گروه بین المللی بحران گفت: «تلاش مجدد برای اعمال تاحدی سخت‌گیرانه‌تر تحریم‌ها بر صادرات نفت ایران احتمالاً هیچ تأثیری بر محاسبات ایران نخواهد داشت». بر اساس اطلاعات انرژی‌اینتلیجنس، نفت خام ایران با تخفیف 10 تا 12 دلار نسبت به برنت فروخته می‌شود و ادامه محدودیت در حجم صادراتی نیز نشان‌دهنده تاثیر تحریم‌ها است.
پیش‌نویس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که در 4 سپتامبر منتشر شد - پیش از جلسه شورای حکام که در 11 سپتامبر آغاز می‌شود - نشان می‌دهد که ایران سرعت انباشت اورانیوم با خلوص 60 درصد را کاهش داده و مقداری اورانیوم با غنای بالا را تا 20 درصد رقیق کرده است. فریرا گفت: «نکته اصلی این است که ایران بدون هدیه دولت بایدن این کار را انجام نمی‌داد.» برای کاخ سفید، که در آستانه انتخابات سال آینده، با دقت قیمت‌های سوخت را دنبال می‌کند، این موضوع نشان می‌دهد که توافق غیررسمی با ایران در مسیر درست پیش می‌رود.