به گزارش اکوایران، اعلام شراکت راهبردی چین و سوریه در هفته گذشته که دومین مشارکت دیپلماتیک جامع در نظام سیاست خارجی چین بود، پیامی سیاسی به غرب فرستاد. این همچنین برای بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه که باعث می‌شود دولتش از انزوای جهانی خارج شود، امری خوشایند بود.

ثمراتی بیش‌تر روی کاغذ

به نوشته المانیتور، با نگاهی از بالا به سفر چهار روزه بشار اسد به چین که اولین سفر رئیس‌جمهور سوریه به این کشور از سال ۲۰۰۴ است، این گام جدید در روابط پکن و دمشق ارزش کمی بیشتر از کاغذی دارد که روی آن نوشته شده است. اما آنچه در داخل این کشور جنگ‌زده خاورمیانه‌ای رخ می‌دهد، وجهه متفاوتی دارد؛ اعلامیه چین و سوریه در حالی منتشر می‌شود که اعتراضات ضددولتی استان سویدا وارد دومین ماه خود می‌شود. هزاران نفر در اعتراض به دمشق و با خواسته استعفای اسد به خیابان‌ها آمده‌اند که بازتاب اعتراضاتی است که در سال ۲۰۱۱ سوریه را تکان داد.

علاوه بر این، از زمان پیوستن سوریه به طرح کمربند و جاده در ژانویه ۲۰۲۲، هیچ پروژه‌ای با بودجه چین برای این کشور اعلام نشده که نشان می‌دهد پکن هنوز سوریه را مکانی امن برای سرمایه‌گذاری نمی‌بیند.

سوریه هنوز شریک دیپلماتیک یا اقتصادی ایده‌آلی نیست. با این حال، ناامیدی ناشی از انزوای اقتصادی و اشتیاق به روابط نزدیکتر با چین عدم ثبات و بازگشت سرمایه را جبران می‌کند. با این وجود، بدون ثبات سیاسی، بهبود و توسعه اقتصادی پایدار بعید است. ناآرامی‌های سیاسی مداوم ناشی از اتکا به تجارت مواد مخدر کاپتاگون و شبه‌نظامیان نافرمان که توافق‌های به اصطلاح مصالحه را که حقوق شهروندان را محدود می‌کند و همچنین تقسیم سوریه بین قدرت‌های خارجی، نشان می‌دهد که این مشارکت استراتژیک کمی بیش از ارتقای فرمالیته روابط پکن و دمشق است.

سوریه، شریک با ظرفیت اما بی‌ثبات

با ۱۲ سال درگیری فاجعه‌بار که منجر به کشته‌شدن حدود ۲۵۰ هزار غیرنظامی، ناپدیدشدن بیش از ۱۵۰ هزار نفر دیگر، آواره‌شدن ۱۴ میلیون نفر، ایجاد ۴۰۰ میلیارد دلار ویرانی و انزوای سوریه از بازیگران اقتصادی غربی شده، اسد مشتاق یافتن حامی و سرمایه‌گذارانی برای بازسازی سوریه است؛ به ویژه آن‌هایی که شرایط سیاسی را تحمیل نمی‌کنند. منابع مالی غرب برای بازسازی محدود شده و ایالات متحده تحریم‌هایی را علیه کسانی که با اسد تجارت می‌کنند، اعمال کرده است. علاوه بر این، پیش‌شرط اعلام‌شده برای چنین بودجه‌ای، ایجاد یک دولت انتقالی است که در آن، اسد از قدرت کناره‌گیری کند. دولت سوریه تمام تلاش خود را برای بقا انجام داده و انجام خواهد داد.

مداخله نظامی روسیه در سوریه که در سپتامبر ۲۰۱۵ آغاز شد، به دولت اسد در راهبرد «بقا به هر قیمت» کمک کرد. در مقابل، مسکو قراردادهای بازسازی و حقوق اکتشاف، استخراج و تولید انرژی را دریافت کرده که مساوی با تسلط روسیه بر صنعت هیدروکربن سوریه است. همچنین ایران که به شیوه‌ای دیگر به کمک اسد شتافت، کنترل قابل توجهی بر صنایع کلیدی سوریه مانند مخابرات دریافت پیدا کرده است.

تحریم‌های غرب تا حد زیادی در بازدارندگی یا ممانعت از شرکت‌های تحریم‌شده‌ای مانند نِفت‌گاز و یورو پولیس (شرکت انرژی متعلق به یوگنی پریگوژین، رئیس فقید واگنر)، از سودبردن از عرصه اقتصادی متروک سوریه بی‌اثر بوده است. با این وجود، نه روسیه و نه ایران منابع اقتصادی لازم برای پرداخت هزینه بازسازی سوریه، بدون آنکه انتظار بازگشت سرمایه‌گذاری خود را داشته باشند، ندارند.

مدت‌هاست که روسیه و سوریه از پکن خواسته‌اند تا در بازسازی سوریه سرمایه‌گذاری کند، زیرا این امر بازسازی و ثبات صنایعی که اکنون در کنترل روسیه است را تسهیل می‌کند.

از سال ۲۰۱۷، چین آفرهای سرمایه‌گذاری را به سوریه نشان داده و از آن دعوت کرده تا به ابتکار کمربندوجاده بپیوندد. از آن زمان، رسانه دولتی سوریه به طور مداوم بر حمایت دولت اسد از پکن تأکید کرده و از وعده چین برای همکاری نزدیکتر و تعامل اقتصادی تمجید کرده و مدعی شده است که همکاری بیشتر با گروه اقتصادهای نوظهور بزرگ بریکس، در برابر امپریالیسم غربی و سوءاستفاده از حقوق بشر کمک خواهد کرد.

در حالی که سوریه در ژانویه ۲۰۲۲ به این ابتکار پیوست، تاکنون هیچ پروژه زیرساختی ملموسی برای آن معرفی نشده است. به شکلی مشابه، اعلام شراکت راهبردی احتمالاً بازتابی از بازبودن چین برای کمک به سوریه در بازسازی آن است، اما تنها در صورتی که سرمایه‌گذاری خود را ایمن و ارزشمند بداند. در واقع، این می‌تواند تلاش‌های سوریه، روسیه و ایران برای کشاندن چین به بازسازی سوریه را ناکام بگذارد. چین می‌خواهد از اسد حمایت کند، اما اختیاراتی که او به عوامل فرعی و خارجی اعطا کرده، حکومت خشن و سوءمدیریت اقتصادیش، سوریه و اقتصاد آن را بی‌ثبات کرده است. علاوه بر این، سرمایه‌گذاری چینی در این زمان این مشکلات را حفظ خواهد کرد.

مشارکت استراتژیک اما بدون تعهد

در دیدار ۲۲ سپتامبر بین اسد و یک هیئت عالی‌رتبه چینی در هانگژو و پیش از نوزدهمین بازی‌های آسیایی، دو کشور روابط خود را به شراکت استراتژیک ارتقا دادند. سوریه جدیدترین کشوری است که به جمع بیش از ۱۰ کشور منطقه‌ای دیگری ملحق شده که دارای مشارکت استراتژیک یا مشارکت استراتژیک جامع با چین است. از زمان آغاز جنگ سوریه در سال ۲۰۱۱، این اولین سفر اسد به خارج از خاورمیانه، به غیر از روسیه، و اولین سفر اسد به چین از سال ۲۰۰۴ بود. شی جین‌پینگ در یک کنفرانس مطبوعاتی اظهار داشت که «چین مایل به ادامه کار به همراه سوریه است. ما به طور مشترک از عدالت و انصاف بین‌المللی دفاع می‌کنیم. در برابر مداخله خارجی و ارعاب یک‌سویه مقاومت کرده و استقلال ملی، حاکمیت و تمامیت ارضی ار حفظ می‌کنیم». ارتقای روابط پکن و دمشق پیامی سیاسی به غرب می‌فرستد.

در حالی که از زمان آغاز درگیری سوریه، پکن از اسد حمایت دیپلماتیک کرده، این سفر نشان‌دهنده احیای جایگاه سوریه، فراتر از نزد شرکای سنتی دمشق و منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا است که با بازگشت سوریه به اتحادیه عرب نمایانگر شده بود. روز شنبه، اسد با توماس باخ، رئیس کمیته بین‌المللی المپیک دیدار کرد که نشانه‌ای از این است که علی‌رغم اقدامات دولتش در داخل و خارج سوریه، اسد از انزوای بین‌المللی خارج شده است.

با این حال، علی‌رغم پیشرفت دمشق در بازگشت به صحنه جهانی، هیچ اشاره‌ای به توافقات یا پروژه‌های مشخصی از جانب چین در سوریه دیده نشده است. در واقع، به نظر می‌رسد که این مشارکت استراتژیک به دور از اینکه یک مشارکت مبتنی بر تعهد باشد، صرفاً یک وعده بی‌تعهد برای همکاری آینده بر اساس شرایطی است که چین تعیین می‌کند. این برای روابط چین با کشورهای منطقه غیرعادی نیست. چین از ۴۰۰ میلیارد دلاری که در قرارداد ۲۵ ساله به ایران وعده داده بود، بخش بسیار اندکی را سرمایه‌گذاری کرده است که تا حد زیادی به نوسانات اقتصادی در ایران برمی‌گردد.

با توجه به تظاهرات مجدد در منطقه دروزی سویدا که اکنون بیش از یک ماه است که ادامه دارد و برای مدت کوتاهی به سایر مناطق سوریه سرایت کرده (تظاهرات بزرگتر در درعا و تظاهرات کوچکتر در حلب، دیرالزور، حمص و جرامانه)، واضح است که مشروعیت متزلزل دولت اسد دوباره به چالش کشیده شده است. اگر قرار باشد ارزش مشارکت راهبردی چین و سوریه بیشتر از کاغذی باشد که روی آن نوشته شده است، پکن برای تضمین سرمایه‌گذاری و بازگشت سرمایه خود در سوریه، بایستی به چیزی بیش از لفاظی رو بیاورد.