به گزارش اکوایران، زمانی که اولین نیروهای سازمان ملل متحد روز یکشنبه به منطقه کوهستانی قره‌باغ رسیدند این شهرعمدتاً متروکه به نظر می‌رسید. تقریباً کل جمعیت ارمنی قره‌باغ را ترک کرده‌اند.

به نوشته گاردین، استفان دوجاریک، سخنگوی دبیرکل سازمان ملل متحد گفت که تیم سازمان ملل متحد در محل، اولین ماموریت سازمان ملل در منطقه در 30 سال گذشته، «نیازهای بشردوستانه» را برای افراد باقی مانده و «مردمی که در حال ترک منطقه هستند» شناسایی خواهند کرد.

بسیاری از ارمنی‌هایی که از قره‌باغ گریختند، گفتند که احساس می کنند سفر هیئت بین‌المللی خیلی دیر انجام شده است.

آرن هاروتونیان که هفته گذشته منطقه‌ای را که ارامنه به نام آرتساخ می‌گویند ترک کرده است، روی نیمکتی در نزدیکی میدان جمهوری مرکزی در ایروان، پایتخت ارمنستان، «جامعه بین‌المللی» را مسئول این مهاجرت دانست. «چه چیزی برای نظارت سازمان ملل باقی مانده است؟» هاروتونیان 53 ساله که روز جمعه پس از سفری طاقت‌فرسا به ایروان رسیده گفت: «دیگر کسی آنجا نیست. همه رفته‌اند. شهر تبدیل به شهر ارواح شده است.»

مقامات ارمنستان گفتند که تا عصر روز دوشنبه، بیش از 100500 نفر از جمعیتی حدود 120000 نفر از قره‌باغ به ارمنستان گریخته‌اند. در تصاویری که در آخر هفته توسط شبکه تلویزیونی الجزیره پخش شد، یک میدان مرکزی خالی در استپاانکرت، مملو از زباله، کالسکه‌های متروکه و اسکوترهای کودکان دیده می‌شود.

هاروتونیان  با لحنی شکایت‌آمیز می‌گوید: «وقتی ما گرسنگی می‌کشیدیم، ناظران بین‌المللی کجا بودند؟ اکنون خیلی دیر است.»

هونان تادووسیان، سخنگوی خدمات اضطراری قره‌باغ، روز یکشنبه گفت که تعداد غیرنظامیان باقی مانده در استپانکرت را می توان «با یک دست شمارش کرد.»

آرتاک بیگلاریان، یک مقام سابق جدایی‌طلب ارمنی، گفت که «آخرین گروه» ساکنان قره‌باغ در راه ارمنستان بودند. او در شبکه‌های اجتماعی نوشت: «حداکثر چند صد نفر باقی مانده‌اند که بیشتر آنها مقامات، کارکنان اورژانس، داوطلبان و برخی افراد با نیازهای ویژه هستند.»

کوچ جمعی

سازمان ملل متحد روز دوشنبه در گزارشی درباره سفر خود، مهاجرت دسته جمعی ارامنه را تایید کرد. در این بیانیه آمده است: «بعد از مهاجرت روزهای اخیر و فرار بیش از 100000 نفر از ارامنه، گزارش شده است که حدود 50 تا 1000 ارمنی در منطقه قره‌باغ آذربایجان باقی مانده‌اند.

«هیات اعزامی با شیوه ناگهانی ترک خانه‌ها توسط مردم محلی و رنجی که این تجربه باید ایجاد کرده باشد، تحت تاثیر قرار گرفت.»

خروج ارامنه از قره‌باغ توسط مقامات ارمنستان به عنوان «اقدام مستقیم پاکسازی قومی» توصیف شده است، اتهامی که آذربایجان آن را رد کرده و گفته است که خروج ارامنه «تصمیم شخصی و فردی آنها بوده و ربطی به جابجایی اجباری ندارد.»

به گفته آژانس پناهندگان سازمان ملل، ارمنستان، یک کشور 2.8 میلیون نفری، با هجوم ناگهانی پناهجویانی که در خود جای داده است، با چالش بزرگی مواجه است. پناهجویانی که بسیاری از آنها «گرسنه و خسته و نیاز به کمک فوری دارند.»

در حومه شمالی ایروان، تامارای 35 ساله روی نیمکتی نزدیک یک زمین بازی کوچک نشسته بود و مراقب دو فرزند خردسالش بود. او گفت: «سعی می‌کنم جلوی آنها گریه نکنم اما خیلی سخت است. ما همه چیز را از دست دادیم.» او گفت: «این فقط خانه ما نیست که آن را رها کرده‌ایم، بلکه تاریخ ماست، آنچه که ما هستیم.»

تامارا پس از ترک خانه خود در قره‌باغ، مانند اکثر پناهندگان دیگر از منطقه، ابتدا به گوریس، یک شهر تفریحی در نزدیکی مرز آذربایجان رسید و سه شب را با فرزندانش در خوابگاهی شلوغ گذراند.

شنبه گذشته، پسر عموی تامارا او را از گوریس برد و خانواده را به ایروان رساند، جایی که او اکنون در یک آپارتمان دوخوابه کوچک با شش نفر از بستگان دیگر زندگی می‌کند. او گفت: «آنجا ما باغ خودمان را داشتیم و حالا باید روی زمین بخوابیم. اما حداقل من فرزندانم را همراه خود دارم، آنها در امان هستند.»

تامارا گفت که تصمیم گرفت کتاب‌های خانوادگی و سایر وسایل شخصی خود از جمله یک پیانوی قدیمی را بسوزاند، زیرا از افتادن آنها به دست آذربایجانی‌ها می‌ترسید.

اقدام ناامیدانه او بخشی از بی‌اعتمادی ریشه‌دار هر دو طرف را برجسته می‌کند که با نفرت قومی ناشی از سه جنگ در چندین دهه مسموم شده است. در دهه 1990، جمعیت آذربایجان از قره‌باغ اخراج شد و صدها هزار نفر در آذربایجان آواره شدند. مقامات آذربایجان روز دوشنبه گفتند که آنها حقوق و آزادی‌های برابر همه را در قره‌باغ، صرف نظر از وابستگی‌های قومی، مذهبی یا زبانی تضمین خواهند کرد.

وحشت از پاکسازی قومی

بیشتر ارمنی‌ها این منطقه را ترک کرده‌اند زیرا باور ندارند که مقامات آذربایجان با آنها منصفانه و انسانی رفتار خواهند کرد یا به زبان، مذهب و فرهنگ آنها احترام خواهند گذاشت.

برای بسیاری از ارمنی‌ها، خاطرات تلخ دور قبلی مبارزه باقی مانده است. در سال 2020، طی یک جنگ شش هفته‌ای، آذربایجان بخش‌هایی از منطقه در کوه‌های قفقاز جنوبی را به همراه مناطق اطراف آن که نیروهای ارمنی قبلاً گرفته بودند، پس گرفت.

تامارا در توضیح تصمیم خود برای ترک خانه‌اش،  ویدیوهای منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی از هتک حرمت سربازان آذربایجانی به اجساد و کشته شدن زندانیان را به نمایش گذاشت، کلیپ‌هایی که زنگ خطر را برای گروه های بین‌المللی حقوق بشر به صدا درآورد. او در حالی که سرش را تکان می‌داد، گفت: «نمی‌دانم چگونه می‌توانیم به آذربایجان اعتماد کنیم.»

دستگیری اخیر چندین مقام بلندپایه قره باغ توسط آذربایجان، نگرانی ارامنه را تشدید کرده است.

هفته گذشته، پلیس مرزی آذربایجان، روبن واردانیان، بانکدار و نیکوکار میلیاردر را که پیش از این بین نوامبر 2022 تا فوریه 2023 ریاست دولت جدایی‌طلب قره‌باغ را بر عهده داشت، بازداشت کرد. از آن زمان، دادستان کل آذربایجان، کامران علی‌اف، اعلام کرده است که 300 پرونده جنایی در مورد جنایات جنگی که توسط 300 مقام جدایی طلب مرتکب شده‌، تشکیل شده است.

در آخر هفته، چند تن دیگر از مقامات ارشد سابق منطقه جدا شده نیز هنگام خروج از قره‌باغ بازداشت شدند، از جمله داویت مانوکیان، فرمانده سابق ارتش دفاعی این منطقه. هنوز مشخص نیست که چه تعداد از افراد تحت تعقیب باکو در قره باغ باقی مانده‌اند. علی‌اف، دادستان روز یکشنبه به خبرنگاران گفت: «من از آن افراد می‌خواهم که داوطلبانه تسلیم شوند.»