پشت پرده لفاظی‌های ضداسرائیلی اردوغان؛ چرا ترکیه در تحریم تل‌آویو جدی نیست؟

به گزارش اکوایران، جیمز کارویل، مفسر آمریکایی زمانی در اشاره به شکست انتخاباتی جورج بوش پدر به بیل کلینتون گفت: «موضوع اقتصاد است». این دقیقاً همان دلیلی است که اردوغان در مورد تحریم اقتصادی اسرائیل جدی نیست. از زمانی که حماس حمله 7 اکتبر را انجام داد، اردوغان سعی کرده با طوفان‌های لفاظانه، خود را به عنوان منتقد اصلی اسرائیل در جهان اسلام معرفی کند و جنگ در غزه را به‌عنوان نمایشی آشکار از نیات اسرائیل برای «نسل‌کشی» مردم فلسطین دانسته است. اردوغان برای دفاع از فلسطینی ها به غیر از لفاظی چه کرده است؟

به نوشته نشنال‌اینترست، به دستور اردوغان، ترکیه در حال آماده شدن برای ارجاع اسرائیل به دادگاه کیفری بین المللی (ICC) است. از نظر مادی، ترکیش ایرلاینز اعلام کرد که ارائه محصولات کوکاکولا به مسافران سفرهای داخلی را متوقف خواهد کرد. هم‌زمان، شخصیت‌های مختلف دولتی از مردم ترکیه خواستند استارباکس، برگر کینگ و مک‌دونالد را تحریم کنند، زیرا همه این برندهای آمریکایی از اسرائیل حمایت می‌کنند. اگر همه این «اقدامات» کوچک و بی‌معنی به نظر می‌رسند، به این دلیل است که همین‌طور است. علاوه بر این، این‌ها هم‌چنین نشان دهنده سطح تمایل اردوغان برای تنبیه اقتصادی اسرائیل هستند. او از اتخاذ هر گونه اقدام اساسی که از نظر اقتصادی اسرائیل را هدف قرار دهد به شدت می‌ترسد.

روابط عمیق تجاری

حجم کل تجارت ترکیه با اسرائیل در حال حاضر کمی بیش از 7 میلیارد دلار در سال است. اگر به حجم تجارت در بازه زمانی بیست و پنج ساله نگاه کنید، خواهید دید که با استثناهای بسیار کمی، تجارت دوجانبه بین دو طرف سال به سال رشد کرده است. روابط اقتصادی آنکارا و تل‌آویو پیچیده و بالغ است و طیف وسیعی از کالاها و خدمات صادراتی ترکیه را پوشش می‌دهد. این اقلام متنوع شامل آهن و فولاد به ارزش 1 میلیارد دلار، وسایل نقلیه به ارزش حدود 560 میلیون دلار و ماشین آلات، 360 میلیون دلار است. حتی از این نمونه‌های محدود، واضح است که بخش خصوصی ترکیه پیوندهای قوی با هم‌تای اسرائیلی خود دارد. این روابط از بحران‌های دیپلماتیک قبلی، از جمله حادثه کشتی ماوی مرمره در سال 2010 جان سالم به در برده است. همین کافی است که بگوییم روابط اقتصادی عمیق مانع هرگونه بایکوت معنادار اسرائیل توسط رهبری ترکیه می‌شود.

این تصویر اقتصادی چندین نکته کلیدی به ما می‌دهد. مهم‌تر از همه، اردوغان در مورد تحریم اقتصادی اسرائیل جدی نیست. لفاظی‌های ضداسرائیلی مکرر او، که وزارت خارجه اسرائیل را وادار به «ارزیابی مجدد روابط دیپلماتیک خود» با آنکارا کرده است، به احتمال زیاد فقط به همان لفاظی‌ها محدود می‌شود. در حالی که ترکیش ایرلاینز پروازهای خود بین استانبول و تل آویو را از 7 اکتبر متوقف کرده است، این پروازها احتمالاً برای تسهیل دسترسی مسافران تجاری و همچنین تعداد بالای گردشگران اسرائیلی که سالانه از ترکیه بازدید می‌کنند، در آینده نزدیک از سر گرفته می‌شود.

عدم همسویی حرف و عمل

هیچ یک از این‌ها نباید تعجب‌آور باشد. سیاسیون اسلام گرا و ملی گرایان تندرو ترکیه می‌خواهند «هم خدا را داشته باشند و هم خرما را». آن طور که از اظهارات شدیدا ضد اسرائیلی اردوغان در راهپیمایی‌های حمایت از فلسطین نشان داده شد، آن‌ها از تحقیر اسرائیل لذت می‌برند، اما حرف آن‌ها با عملشان همسو نیست. ترکیه به هیچ طریق واقعی روابط اقتصادی خود را با اسرائیل قطع نخواهد کرد و توضیح دلیل آن نسبتاً آسان است.

لفاظی‌های ضد اسرائیلی یک حواس‌پرتی کارآمد برای اردوغان است. ترک‌ها در داخل کشور یکی از بدترین رکودهای اقتصادی در تاریخ جمهوری خود را تجربه می‌کنند. تورم مصرف‌کننده، بیکاری و فقر در سطوحی بی‌سابقه است. در حالی که اکثریت قریب به اتفاق ترک‌ها از وضعیت اجتماعی-اقتصادی خود ناامید هستند برای اردوغان دشوار است که شهروندان را مورد خطاب قرار دهد و آن‌ها را متقاعد کند که اقتصاد کشور در دستان توانمندی است. در سال 2016، تورم کمی بیش از 6 درصد بود، در مقابل 126 درصد کنونی. در سال 2016، ارزش 1 دلار سه و نیم لیر بود، در مقابل بیست و نه لیر فعلی. در نهایت، در سال 2016، فردی که حداقل دستمزد را دریافت می‌کرد، می‌توانست بین چهل تا چهل و پنج کیلوگرم گوشت بخرد در حالی که این میزان امروز بیست و هشت تا سی کیلوگرم است.

به طور خلاصه، اردوغان توجه افکار عمومی را از وضعیت دشوار اقتصادی در داخل منحرف می‌کند در حالی که لفاظی‌های او در حمایت از حماس تصویر کاذب حامی فلسطین بودن او را تقویت می‌کند. در کوتاه مدت، این ممکن است به او کمک کند تا در انتخابات محلی آتی کشور در سال 2024 موفق شود، جایی که اردوغان امیدوار است کنترل شهرهای کلیدی را از مخالفان بگیرد، به ویژه استانبول و آنکارا.

حمایت مادی از حماس

همه این‌ها در حالی است که ترکیه به طور مستمر از حماس حمایت مادی می‌کند. آنکارا برای ادامه حمایت از این گروه نیازی به تحریم اسرائیل ندارد. حماس در سال 2011 به دعوت مستقیم دولت ترکیه در این کشور حضور پیدا کرد و دفاتری در ترکیه دارد. طبق گزارش‌ها، در سال 2012، دولت ترکیه 300 میلیون دلار به حماس کمک کرد. در موارد متعددی اردوغان علناً با رهبران ارشد حماس ملاقات کرده است، آخرین بار در جولای 2023، زمانی که وی میزبان اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس بود. آنکارا در سال 2020 به هنیه شهروندی ترکیه اعطا کرد. معاون وی صالح العاروری نیز پاسپورت ترکیه را دریافت کرد.

پس از همه این‌ها، تصویری که آشکار می‌شود واضح است. اردوغان قصد ندارد روابط تجاری عمیق کشورش با اسرائیل را از بین ببرد، اما می‌خواهد حق تلاش برای تحقیر علنی اسرائیل را برای خود محفوظ دارد و در عین حال برای اهداف ژئوپولتیکی از حماس حمایت کند. در سرتاسر جهان اسلام، هیچ رهبری وجود ندارد که به اندازه اردوغان در ترکیه در موضع خود نسبت به درگیری فلسطین و اسرائیل ناصادق باشد. واقعیات خود بیانگر همه چیز است.