به گزارش اکوایران، در شرایطی که افکار عمومی با چشمی نگران جنگ غزه را دنبال می‌کند، به نظر می‌رسد برنامه هسته‌ای ایران بار دیگر مورد توجه سیاستمداران و تحلیل‌گران قرار گرفته است.

فرصتی برای احیای برجام نیست!

پنج‌شنبه گذشته اظهارات نامزد قائم‌مقام وزیر خارجه ایالات متحده در سنای آمریکا بار دیگر برنامه هسته‌ای ایران را به سرخط رسانه‌ها باز گرداند. کِرت کمپبل، هماهنگ‌کننده شورای امنیت ملی در امور هند و اقیانوسیه که بایدن او را به عنوان قائم‌مقام وزیر امور خارجه معرفی کرده، در جلسه کمیته روابط خارجی سنا اعلام کرد که توافق هسته‌ای دوران اوباما مرده است. به نظر می‌رسید این اظهارات نشان‌گر آن است که دولت بایدن از تلاش برای احیای این توافق دست کشیده است.

او در جلسه تأیید صلاحیت خود در کمیته روابط خارجی سنا گفت: «فکر نمی‌کنم کسی معتقد باشد که در شرایط کنونی، فرصتی برای بازگشت به برجام وجود دارد. این موضوع دیگر در دستور کار نیست».

دولت بایدن در سال ۲۰۲۱ روی کار آمد و مذاکرات را به سمت بازگرداندن توافقی در ازای محدودیت‌ها بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران، تحریم‌های اقتصادی علیه این کشورها را لغو می‌کرد، آغاز کرد. با این حال گفت‌وگوها در اکتبر ۲۰۲۲ و در بحبوحه افزایش غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران شکست خورد و تاکنون مذاکرات به طور رسمی از سر گرفته نشده است.

توافقی که بی‌خاصیت‌تر می‌شود

تنها دو روز پس از این اظهارات، حسین امیرعبداللهیان، وزیرامور خارجه جمهوری اسلامی، در نشست روز دانشجو در دانشگاه تهران،‌ در بخش از سخنانش در مورد توافق هسته‌ای، با بیان این‌که امروز در مسیر برجام نیستیم،‌ اظهار کرد: «در برجام به دلیل اینکه خطوط قرمز ما در مقاطعی از طرف مقابل مورد قبول قرار نگرفت امروز در مسیر امضای توافق در مسیر برجام نیستیم، اما این به معنای کنار گذاشتن برجام از روی میز هم نیست و هرچه جلوتر می‌رویم برجام بی خاصیت‌تر می‌شود».

روز دوشنبه نیز ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه در پاسخ به سوال دیگری در خصوص اظهارات برخی مقامات غربی در خصوص لزوم تغییر برخی مفاد برجام، با تأکید بر این‌که ایده‌هایی با کلید واژه برجام ۲ از سوی کسانی مطرح می‌شود که در انجام تعهداتشان در برجام کوتاهی و استنکاف کرده‌اند و اکنون با گذشت زمان با طرح ایده‌های انحرافی به دنبال شانه خالی کردن از مسئولیت خودهستند، تأکید کرد: «به برجام دیگری قائل نیستیم و توافق موجود تعهدات مشخصی را برای طرفها تعیین کرده و آنکه به تعهدات و مسئولیتش عمل کرده ایران است و دیگرانی که به تعهدات خود عمل نکرده‌اند حق ندارند از موضوعاتی انحرافی از جمله برجام ۲ صحبت کنند».

سخنگوی وزارت امور خارجه در خصوص مذاکرات احیای برجام گفت: «از هفته گذشته تا امروز اتفاق جدیدی در روند مذاکرات رخ نداده است. روند دیپلماتیک این موضوع باز هست و مسیر آن همچنان پویایی خودش را دارد. برجام به قوت خودش باقیست و کسی غیر از آمریکا هم از آن خارج نشده و حتی آمریکا هم رسما اعلام نکرده که برجام مرده است». او افزود: «تا وقتی منافع کشور اقتضا کند به مذاکرات برجامی پایبند هستیم ولی تامین منافع ملی ایران منوط به برجام نیست و در قالب پویایی روابط سیاست خارجی ایران با کشورهای منطقه‌ای و بین‌المللی این موضوع را دنبال خواهیم کرد. ما به زیاده‌خواهی توجهی نمی‌کنیم و در ارتباط با منافع ملی از خطوط قرمز عدول و عبور نخواهیم کرد و به مواضع اعلامی و رسانه‌ای طرف‌های غربی توجهی نمی‌کنیم. توافق برجام روشن، تعهدات و تکالیف اعضای آن نیز شفاف است و اظهارات رسانه‌ای در این مسیر کمکی نخواهد کرد».

جنگ غزه و فرصت هسته‌ای ایران

در همین شرایط،  آدام بوهلر، عضو هیات‌مدیره شورای آتلانتیک و جفری ساننفلد، ستون‌‌‌نویس تایم در گزارشی که در نشریه تایم منتشر شد، به بررسی آنچه تهدید هسته‌‌‌ای ایران خوانده‌‌‌اند، پرداخته‌‌‌اند و بر ضرورت تدوین یک استراتژی و سیاست بازدارندگی از سوی ایالات متحده در این راستا تاکید کرده‌‌‌اند.

آن‌ها مدعی شده‌اند،  با حمله 7 اکتبر به اسرائیل، فقط عملیاتی علیه اسرائیل انجام نشده، بلکه توجه جهان را از حرکت بی‌سروصدای ایران به سمت آستانه هسته‌‌‌ای شدن منحرف شده است. به ادعای آن‌ها قابل درک است که ایالات متحده و متحدانش اکنون بر بحران‌های منطقه‌‌‌ای فوری یعنی عملیات نظامی ارتش اسرائیل علیه حماس در غزه و مقابله با تهدید روزافزون حزب‌‌‌الله در لبنان متمرکز شده‌‌‌اند. اما ایران هسته‌‌‌ای همچنان بزرگ‌ترین تهدید امنیتی منطقه‌‌‌ای درازمدت است که اسرائیل، خاورمیانه و ایالات متحده با آن مواجه هستند و هنوز برای متوقف کردن تلاش‌های هسته‌ای ایران دیر نیست.

به زعم آن‌ها، خارج شدن روند پیمان ابراهیم از ریل را می‌توان به عنوان بزرگ‌ترین قربانی ژئوپلیتیک عملیات 7 اکتبر محسوب کرد. اما در عین حال به نظر می‌رسد که ایران نیز این تلقی را دارد که اکنون توجه غرب بیش از پیش معطوف به تحولات جنگ غزه شده و شاید از رویارویی با ایران بر سر برنامه هسته‌‌‌ای‌اش منصرف شده است. اکنون در حالی که ایران یک کشور در آستانه هسته‌‌‌ای شدن است که در ماه اکتبر تحریم‌‌‌های بین‌المللی بر موشک‌‌‌های بالستیک ایران نیز پایان یافته و اکنون ایران این قابلیت را دارد که حتی از طریق این موشک‌‌‌ها تهدید جدی برای تل‌‌‌آویو، حیفا یا غرب باشد.

 به گفته کارشناسان از جمله جان ای. هربست، دیپلمات سابق آمریکایی، ایران قطعا متوجه شده که چگونه تهدیدهای هسته‌‌‌ای ولادیمیر پوتین، ظاهرا ایالات متحده را از حمایت کامل از اوکراین منصرف کرده است. ایالات متحده بارها از رویارویی حتی جزئی با ایران به‌منظور اجتناب از یک جنگ منطقه‌‌‌ای گسترده‌‌‌تر عقب‌‌‌نشینی کرده است؛ حتی واشنگتن به حملات شبه‌‌‌نظامیان مورد حمایت ایران به نیروهای آمریکایی در عراق در هفته‌‌‌های اخیر، نیز پاسخ چندانی نداده است. اکنون به نظر می‌رسد که ایران همچنان می‌‌‌خواهد از اهرم تهدید هسته‌‌‌ای استفاده کند.