به گزارش اکوایران، در ۱۹ سپتامبر، افسران دریایی نظامی و غیرنظامی در یک اتاق کنترل مخفی جمع شدند تا خروج کشتی «آفریقای مقاوم» از بندر چورنومورسک در اودسا را تماشا کنند. همزمان با آغاز فعالیت اولین کشتی از طریق کریدور حمل‌ونقل اضطراری جدید اوکراین (که پس از فروپاشی توافق صادرات غلات دریای سیاه ایجاد شد)، تنش‌ها بسیار بالا بود. روسیه هشدار داد که می‌تواند علیه کشتی‌هایی که از این کریدور استفاده می‌کنند، اقدام کند. خدمات اورژانس در حالت آماده‌باش بود. یکی از حاضرین در اتاق می‌گوید: «ما خودمان را برای هر سناریویی آماده کرده بودیم. ما واقعاً مضطرب بودیم». در این رویداد، کشتی بدون حادثه‌ای ۱۵۰ کیلومتر از خط ساحلی اوکراین را طی کرد و ابتدا وارد آب‌های رومانی و سپس بلغارستان شد و از طریق بُسپروس به مقصد نهایی خود، خود یعنی حیفا ادامه داد.

به نوشته اکونومیست، اعلام کریدور کشتیرانی جدید در مخالفت با بمباران دائمی روس‌ها خطرناک بود. اما برای اوکراین، ضرورتی استراتژیک داشت. پیش از جنگ، ۶۰ درصد تجارت کشور از طریق بنادر عمیق صورت گرفته و همانند قرن‌های گذشته، به بازارهای آفریقا و خاورمیانه صادر می‌شد. تصمیم روسیه برای محاصره مجدد بنادر اوکراین، به معنای جنگ اقتصادی بود. بنابراین، اوکراین مخفیانه شروع به توسعه مسیر جایگزین خود کرد. کیف با انتخابت کم‌عمق‌ترین آب‌ها که از زیردریایی‌های روسی در امان بوده و به اندازه‌ای نزدیک به ساحل بود که توسط توپخانه محافظت شوند، کریدور جدیدی ایجاد کردند. یوری واسکوف، معاون وزیر زیرساخت اوکراین می‌گوید: «ما معتقد بودیم که این مسیر کارساز خواهد بود، اما این کار با هدف متقاعدکردن دیگران انجام شد». اولین محموله‌های صادراتی تنها ضرر به بار آوردند، اما اعتماد به این مسیر باعث شد که هزینه بیمه کشتی‌هایی که از این کریدور می‌گذرند، تا سه‌چهارم کاهش یافت و صادرات از این مسیر دوباره سوددِه شد.

رونق بنادر اوکراین

با صادرات ۶.۳ میلیون تن کالا در ماه دسامبر، اکنون سه بندر منطقه اودسا تقریباً به حجم صادراتی پیشاجنگ بازگشته‌اند. طی یک روز آفتابی در اواخر ژانویه، در بندر اودسا جای سوزن‌انداختن نبود. چهارده کشتی در حال بارگیری در اسکله لنگر انداخته بودند. ۱۱ کشتی دیگر نیز در افق منتظر بوده تا برای بازرسی توسط مأموران مرزی و گمرکی اوکراین بازرسی شوند. این روزها، سرویس مرزی نه تنها کالاهای موجود در کشتی‌ها را بازرسی کرده، بلکه به گروه‌های خرابکار روس می‌گردد که همچنان تهدید محسوب می‌شوند. یکی دیگر از تغییرات زمان جنگ باعث شده که تمام ترافیک منطقه تابع یک فرماندهی دریایی واحد باشد. یوری لیتوین، رئیس اداره بندر دریایی اوکراین می‌گوید: «ما بازرگانان را با خدمات اضطراری، خدمات زیست‌محیطی، گزارش‌های آب‌وهوایی، حملات موشکی و هشدارهای حمله هوایی به روز نگه می‌داریم. این یک پازل عجیبی است و کار زیادی می‌طلبد».

کار خشکی تقریباً مانند گذشته است؛ ظریف، سخت، خطرناک. کارگران بندر ابزارهای خود را فقط در هنگام هشدار حمله هوایی (که ممکن است چندین ساعت طول بکشد) خاموش می‌کنند. دنیس پاویلیانیتی-کارپوف، رئیس اداره بندر اودسا می‌گوید که این حملات حدود ۳۰ درصد به زمان بارگیری می‌افزایند. اما تهدید دائمی موشک‌ها و پهپادها به این معنی است که هیچ‌کس تمایلی به دررفتن از زیر کار ندارد. او می‌گوید: «کریمه تنها ۱۶۰ کیلومتر با ما فاصله دارد و موشک‌ها گاهی حتی قبل از شروع آژیرها فرود می‌آیند». در داخل بندر نیز آثار خطرات مرگبار دیده می‌شود. بقایای ترمینال مسافربری که در ۲۵ سپتامبر توسط موشک ضدکشتی اونیکس منهدم شد، برجسته‌ترین نمونه کارهای روسیه است. اما به ندرت می‌توان سقف سالم یا پنجره سالمی را در اینجا مشاهده کرد. جاده‌ها پر از آب و خاک است. بوی سوختن به مشام می‌رسد. در مجموع، روسیه از زمان خروج از قرارداد غلات، نزدیک به ۲۰۰ تأسیسات بندری را مورد حمله قرار داده و پنج کارگر بندر را کشته و ۲۳ نفر را مجروح کرده است.

عملیات ساخت کریدور

اوکراین مجبور بوده سخت کار کند تا کریدور جدید خود را ایجاد کرده و تسلط روسیه بر دریای سیاه را بدون حتی یک کشتی جنگی خنثی سازد. به گفته دمیترو پلتنچوک، سخنگوی نیروی دریایی اوکراین، این موفقیت در سه مرحله به دست آمد. اولین مرحله در هفته‌های اولیه جنگ تمام‌عیار رخ داد، زمانی که اوکراین از فرود آبی‌خاکی نیروهای روسیه جلوگیری کرد. این اتفاق از بیخ گوش اوکراین رد شد، اما لحظه کلیدی زمانی بود که محاصره روسیه در غرب اودسا و به فاصله ۱۰۰ کیلومتری ووزنسنسک، در مارس ۲۰۲۲ ناکام ماند. دو ماه بعد و پس از نابودی ناو «مسکو» (گل سرسبد نیروی دریایی روسیه) و پس‌گرفتن جزیره استراتژیک اِسنِیک، اوکراین توانست حائلی ۱۰۰ مایل دریایی را در بخش شمال غربی دریای سیاه ایجاد کند. در مرحله سوم که در سال ۲۰۲۳ تکمیل شد، اوکراین ناوهای جنگی روسیه را به طور کامل از شمال غربی، مرکزی و حتی جنوب غربی دریای سیاه عقب راند.

آخرین مرحله به واسطه همکاری نیروی دریایی، اطلاعات داخلی، اطلاعات نظامی، نگهبانان مرزی و ارتش که زرادخانه جدیدی از موشک‌های کروز و پهپادهای دریایی را برای شکار و غرق‌کردن کشتی‌های جنگی روسیه ساخته بودند، صورت گرفت. در مجموع، اوکراین حداقل ۲۲ کشتی از ۸۰ کشتی جنگی ناوگان دریای سیاه روسیه را منهدم کرده و به ۱۳ فروند دیگر آسیب رسانده است. اگر روسیه چند کشتی غرق‌شده را نجات نداده بود، این ارقام حتی بیشتر می‌شد. در حال حاضر، حتی سواحل شرقی کریمه نیز برای کشتی‌های روس امن نبوده و توانمندترین ناوهای روسیه در نووروسیسک و فاصله ۶۰۰ کیلومتری پناه گرفته‌اند. آقای پلتنچوک می‌گوید: «دیر یا زود، ناوگان دریای سیاه روسیه را نابود می‌کنیم».

مهم‌تر از همه، قابلیت بازدارندگی جدید اوکراین به آن اجازه داده که بر سر حمله‌نکردن روسیه به کشتی‌های تجاری خارجی قمار کند. نه تنها چنین حمله‌ای موجب محکومیت بین‌المللی می‌شود، بلکه هزینه بیمه در دریای سیاه (حتی برای کشتی‌های روسیه) را نیز افزایش خواهد داد. این قمار تا حد زیادی کارساز بوده، به استثنای یک کشتی با پرچم لیبریا که احتمالاً هنگام لنگرانداختن در بندر پیودنی در نوامبر ۲۰۲۳ تصادفاً مورد اصابت قرار گرفت. مقامات اوکراینی معتقدند که مخاطرات کشتیرانی تنها زمانی که کشتی در اسکله قرار دارد، شدید است. روسیه می‌تواند بمب‌های گلاید را از هوا در مسیر کلی کریدور اضطراری پرتاب کند. مین‌های جنگ جهانی دوم نیز گاهی اوقات مشکل‌ساز می‌شوند. هر دوی این‌ها اذیت‌کننده هستند، اما برای جلوگیری از کشتی‌های باری بزرگ کافی نخواهند بود.

ناجی اقتصاد جنگ‌زده

بازگشت بنادر عمیق دریای اودسا به موقع توانست اقتصاد آسیب‌دیده اوکراین را نجات دهد. الکسی سوبولف، معاون وزیر اقتصاد اوکراین می‌گوید که پیش‌بینی می‌شود طی سال ۲۰۲۴، رفع انسداد مسیر دریای سیاه حداقل ۳.۳ میلیارد دلار به صادرات افزوده، به ثبات مفید نرخ ارز کمک کرده و ۱.۲۳ درصد به رشد تولید ناخالص داخلی اضافه کند. اما هر رونقی زمان خواهد برد تا به بودجه محدود دولت برسد. سرهی مارچنکو، وزیر دارایی می‌گوید که تاجران احتمالاً ابتدا خسارات قابل توجهی که در زمان جنگ دیده‌اند را جبران خواهند کرد. تأثیر مالی این کریدور ممکن است تازه در سال ۲۰۲۵ خود را نشان دهد.

کسانی که درگیر این کریدور هستند، مواظبند که زودتر از موعد اعلام پیروزی نکنند. یک تاجر و مسئول یکی از بزرگترین پایانه‌های خصوصی اودسا اذعان می‌کند که کریدور جدید هنوز دفاع هوایی، نظارت بین‌المللی و در حالت ایدئال، اسکورت نظامی بین‌المللی برای تضمین امنیت کامل را ندارد. اما عملکرد آن در چنین زمانه خطرناکی یک نکته را ثابت کرده است: کشتیرانی می‌تواند حتی در زمان بمباران روسیه ادامه یابد. کشتی‌ها را می‌توان پیدا کرد، خدمه‌ها را می‌توان یافت، و کاپیتان‌هایی که تجربه درگیری دارند را جذب کرد.